Από την έντυπη έκδοση
Του Δημήτρη Τζάνα,
οικονομολόγος
Μία από τις προεκλογικές δεσμεύσεις του Ανδρέα Παπανδρέου ήταν ότι θα κοινωνικοποιήσει συγκεκριμένες επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, στο διάστημα 1981 έως 1985 κρατικοποιήθηκαν επιχειρήσεις που ανήκαν σε πολύ ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες: η ΛΑΡΚΟ και η ΠΥΡΚΑΛ, τα τσιμέντα ΑΓΕΤ-ΗΡΑΚΛΗΣ, η Ελληνική Χαλυβουργία, τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, η Πειραϊκή Πατραϊκή, η πολυεθνική ΕΣΣΟ-ΠΑΠΠΑΣ. Αν και είχε εξαγγελθεί ότι πρόκειται να εξυγιανθούν και μελλοντικά να αποδοθούν στον ιδιωτικό τομέα και πάλι, η εξέλιξη ήταν διαφορετική, καθώς, μεταξύ άλλων, αυξήθηκε υπέρμετρα ο αριθμός των απασχολουμένων σ’ αυτές.
Κάποιες από αυτές έκλεισαν οριστικά και άλλες παρέμειναν εν ζωή επιβαρύνοντας τον κρατικό προϋπολογισμό και συνέβαλαν στην αύξηση των δημοσίων δαπανών, που από 30% του ΑΕΠ το 1980 ξεπέρασαν το 50% το 1990. Ήταν η περίοδος που απολογιστικά οι οικονομολόγοι χαρακτήρισαν ως «χαμένη δεκαετία». Με το σκεπτικό ότι η παραγωγική βάση της οικονομίας συρρικνώθηκε και η ανάπτυξη που καταγράφηκε αποδίδεται στην αυξημένη δημόσια και ιδιωτική κατανάλωση. Παράλληλα, η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική οδήγησε στην εκτόξευση του δημόσιου χρέους πάνω από το 80% του ΑΕΠ το 1990.
Αφορμή για την αναφορά στις ελληνικές κοινωνικοποιήσεις δίνει η εξαγγελία του Κινέζου πρόεδρου Σι Τζινπίνγκ ότι θα επιδιώξει την «κοινωνικοποίηση του πλούτου» στην κινεζική οικονομία τα επόμενα χρόνια. Το Πεκίνο ανέφερε ότι παρά το γεγονός πως το κυβερνών κόμμα επέτρεψε τις προηγούμενες δεκαετίες σε ορισμένα άτομα και σε περιοχές να πλουτίσουν, τώρα δίνει προτεραιότητα στην κοινή ευημερία για όλους. Ήδη, το ΚΚΚ αποδοκιμάζει με πολλούς τρόπους τους Κροίσους της τεχνολογίας. Στο πλαίσιο αυτό τον Οκτώβριο του 2020 ακύρωσε τη δημόσια εγγραφή για την εισαγωγή της Ant Group της Alibaba στο χρηματιστήριο, που θα ήταν η μεγαλύτερη όλων των εποχών. Με την Alibaba να έχει δραστηριότητα στο e-commerce διπλάσια από την Amazon. Ο λόγος ήταν ότι ο Τζακ Μα άσκησε κριτική στη χρηματοπιστωτική εποπτεία της χώρας. Οι αναλυτές θεωρούν ότι η κυβέρνηση είναι πιθανό να επιβάλει φόρους τόσο στην ακίνητη περιουσία όσο και στην κληρονομιά κινητής και ακίνητης περιουσίας. Στόχος είναι να επιτευχθεί η περαιτέρω μείωση της φτώχειας σε αγροτικές περιοχές με τη δρομολόγηση αναδιανεμητικής πολιτικής αλλά και δράσεων ειδικού σκοπού (έργα υποδομών και άλλες επενδύσεις). Τελικός στόχος είναι να ανατραπεί η τάση διεύρυνσης των εισοδηματικών ανισοτήτων, καθώς ήδη το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού συγκεντρώνει περισσότερο από το 41% του εθνικού εισοδήματος σήμερα, όταν το 1978 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 27%. Παράλληλα, ωστόσο, οι βιομηχανικοί εργάτες που το 2000 είχαν αποδοχές 100 έως 150 δολάρια μηνιαίως, έχουν δεκαπλασιάσει τις αποδοχές τους και αρκετοί από αυτούς μπορούν να ταξιδέψουν στο εξωτερικό. Έτσι στην Κίνα τις τελευταίες δεκαετίες μειώθηκε η φτώχεια, δημιουργήθηκε η ραχοκοκαλιά μιας μεσαίας τάξης και τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκε και η ολιγομελής ομάδα των ζάμπλουτων Κροίσων της τεχνολογίας.
Το πραγματικό πρόβλημα της Κίνας σήμερα είναι μάλλον διαφορετικό. Το μοντέλο της εξωστρέφειας που επέτρεψε στην Κίνα να καταγράψει ρυθμούς μεγέθυνσης πάνω από 10% από το 1980 έως το 2010 δεν μπορεί να συνεχίσει με τους ίδιους υψηλούς ρυθμούς. Σ’ αυτό έχει συμβάλει η πανδημία της τελευταίας διετίας, με τα lockdowns να διακόπτουν πέρσι τη ροή του εμπορίου και τις μετακινήσεις πολιτών. Αρκετές χώρες, με πρώτη την Αμερική που επί Τραμπ υιοθέτησε το δόγμα «America first», εφάρμοσαν πολιτικές προστατευτισμού, διαδικασία που σε βάθος χρόνου είναι βλαπτική για την παγκόσμια οικονομία.
Εν όψει των παραπάνω η Κίνα σχεδιάζει και εφαρμόζει ήδη μια κεϊνσιανή πολιτική, μια πολιτική δηλαδή που επιδιώκει τη συνεχή βελτίωση της εγχώριας δαπάνης. Για να το πετύχει αυτό υιοθετεί τρεις κατηγορίες μέτρων. Πρώτον, με τον διαρκή βιομηχανικό εκσυγχρονισμό και την εισαγωγή τεχνολογικών καινοτομιών παντού, ιδιαίτερα στον μέχρι τώρα υπανάπτυκτο αγροτικό τομέα όπου εισάγονται συνεχώς νέα μηχανήματα με ημιαγωγούς μεταξύ άλλων. Δεύτερον, με τον σχεδιασμό γιγαντιαίων αστικών συσσωματώσεων (giant city clusters). Επιδίωξη είναι η συγκέντρωση αυξημένου πληθυσμού γύρω από ήδη μεγάλες πόλεις: περί τα 110 εκατ. κατοίκους γύρω από το Πεκίνο, περί τα 165 εκατ. γύρω από τη Σαγκάη, περί τα 78 εκατ. γύρω από το Σεντζέν κοκ. Σύμφωνα με την ιδέα αυτή, θα υποβοηθηθεί η αυξημένη ιδιωτική κατανάλωση και θα κρυσταλλωθεί η δημιουργία αστικού πληθυσμού με μόνιμα βελτιούμενο βιοτικό επίπεδο. Σ’ αυτό θα συμβάλει και η τρίτη κατηγορία μέτρων, που αφορά ειδικού τύπου μεταρρυθμίσεις, με κορυφαίο το hukou: τη δυνατότητα ολοκληρωμένης λειτουργίας των πολιτών στις περιοχές όπου μετεγκαθίστανται με πλήρη δικαιώματα. Για παράδειγμα, θα είναι πλέον δυνατή η φοίτηση των παιδιών των εργαζομένων σε τοπικά σχολεία, η είσπραξη επιδομάτων ανεργίας κοκ.
Είναι σαφές ότι αναφερόμενοι σε κοινωνικοποίηση του πλούτου, οι Κινέζοι εισάγουν ένα ιδεολογικό πλαίσιο για να προωθήσουν με ταχύτερο τρόπο τη δέσμη αλλαγών που θα χρειαστεί η κινεζική οικονομία για να συνεχίσει με υψηλούς ρυθμούς μεγέθυνσης, στοχεύοντας στην κατάληψη της πρώτης θέσης της παγκόσμιας οικονομίας τα επόμενα χρόνια. Παραμένει ασφαλώς ζητούμενο το αν και πότε αυτό θα επιτευχθεί.
