Τoυ Γιώργου Ατσαλάκη, οικονομολόγου, αναπληρωτή καθηγητή Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
ΣΤΗΝ ΕΡΥΘΡΑ Θάλασσα διασταυρώνονται ο Ινδικός Ωκεανός και η Μεσόγειος Θάλασσα, καθώς συνδέει τις αγορές της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής. Το στενό του Bab el-Mandeb, όπου επιχειρούν οι Χούθι της Υεμένης, είναι από τα πιο σημαντικά σημεία της θαλάσσιας ναυσιπλοΐας. Η Ερυθραία, το Τζιμπουτί και η Υεμένη είναι οι χώρες που συνορεύουν με αυτό το στενό. Οι Χούθι διεξάγουν οκταετή πόλεμο εναντίον της νόμιμης κυβέρνησης της Υεμένης υποστηριζόμενοι από το Ιράν. Επιδιώκοντας να αναγνωριστούν διεθνώς, προβαίνουν σε έκνομες ενέργειες προκειμένου να κερδίσουν κάποιο ρόλο στην περιοχή. Αποκομίζουν έσοδα μέσω της φορολογίας, των τελωνειακών τελών, των τελών εξυπηρέτησης και από το λαθρεμπόριο.
ΠΕΡΙΠΟΥ το 10%-12% του παγκόσμιου εμπορίου περνά από την Ερυθρά Θάλασσα. Περίπου το 14% των παγκόσμιων εξαγωγών πετρελαίου και 30% των εμπορευματοκιβωτίων διέρχονται από την περιοχή. Μετά τις πρόσφατες επιθέσεις των Χούθι, πολλά πλοία κάνουν τον γύρο της Αφρικής για να φθάσουν στην Ευρώπη ή στην Αμερική. Περίπου το 24% των πλοίων που απέφυγαν τη διώρυγα του Σουέζ ήταν δεξαμενόπλοια αργού πετρελαίου, το 35% μετέφερε χύδην φορτίο και το 24% εμπορευματοκιβώτια. Το 90% του πετρελαίου που περνάει από τα στενά Bab el-Mandeb προέρχεται από τον Περσικό Κόλπο και προορίζεται για την Ευρώπη και την Αφρική. Το υπόλοιπο 10% προέρχεται από το Κέρας της Αφρικής.
ΕΠΙΣΗΣ, μέσω της Ερυθράς Θάλασσας διαμετακομίζεται περίπου το 80% του ρωσικού πετρελαίου προοριζόμενο για τις ασιατικές αγορές. Περίπου το 45% των ρωσικών προϊόντων ταξιδεύουν μέσω της Ερυθράς Θάλασσας. Οι Χούθι δεν χτυπούν τα ρωσικά φορτία που μεταφέρονται από τα στενά. Αντιθέτως η Ρωσία θα επωφεληθεί από τις υψηλές τιμές του πετρελαίου εξαιτίας της δράσης των Χούθι. Το κόστος μεταφοράς μέσω της Ερυθράς Θάλασσας έχει αυξηθεί πάνω από 25% και η εναλλακτική μεταφορά κάνοντας τον γύρο της Αφρικής αυξάνει το κόστος μεταφοράς κατά 10%, ενώ προσθέτει ακόμα 15 μέρες ταξίδι.
ΖΗΜΙΩΜΕΝΗ από τις υψηλές τιμές της ενέργειας θα είναι η Ευρώπη, αφού το μεγαλύτερο μέρος του LNG που προμηθεύεται περνά από τα στενά Bab el-Mandeb. Το 8% του παγκόσμιου LNG διέρχεται από την Ερυθρά Θάλασσα. Το LNG του Κατάρ προς την Ευρώπη διέρχεται από την Ερυθρά θάλασσα και τη διώρυγα του Σουέζ χωρίς κανένα πρόβλημα καθώς δεν δέχεται επιθέσεις από τους Χούθι. Ευτυχώς οι ευρωπαϊκές υπόγειες αποθήκες φυσικού αερίου είναι γεμάτες πάνω από 97% και ο χειμώνας δεν είναι βαρύς για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες μέχρι σήμερα.
ΠΑΡΟΛΟ που οι Χούθι χτυπούν επιλεκτικά συγκεκριμένα πλοία συγκεκριμένων χωρών, η διεθνής ναυτιλία έχει πληγεί τροφοδοτώντας παγκόσμια αναστάτωση σε πολλές πλευρές της οικονομίας. Μπορεί να προκληθεί σημαντική άνοδος των τιμών της ενέργειας καθώς η περιοχή είναι σημαντικός εξαγωγέας πετρελαίου στις αγορές προς όλο τον κόσμο.
ΤΟ ΚΑΡΤΕΛ του ΟΠΕΚ+Ρωσία, προσπαθεί εδώ και πάρα πολύ καιρό να μειώνει τις παραγόμενες ποσότητες πετρελαίου ώστε να αυξάνεται η τιμή του. Ίσως είναι από τις λίγες φορές που δεν καταφέρνει να επιτύχει το στόχο του, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και άλλες χώρες που δεν ανήκουν στο καρτέλ αυξάνουν συνεχώς τις παραγόμενες ποσότητες ενέργειας αποτρέποντας την αύξηση των τιμών. Οπότε το καρτέλ αναμένει να ωθηθούν οι τιμές της ενέργειας υψηλότερα με τη βοήθεια της δράσης των Χούθι.
ΥΨΗΛΕΣ τιμές της ενέργειας αλλά και των άλλων εμπορευμάτων ενδέχεται να ωθήσουν την άνοδο του πληθωρισμού και να ανατραπεί η μέχρι σήμερα παγκόσμια προσπάθεια τιθάσευσης των τιμών. Η Κίνα δεν ενδιαφέρεται και τόσο για τον πληθωρισμό, καθώς η υπερβάλλουσα παραγωγική της δυναμικότητα, χωρίς την αντίστοιχη ζήτηση, την οδηγεί σε αποπληθωρισμό. Περαιτέρω άνοδος των τιμών ή περαιτέρω καθυστέρηση της αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού θα δημιουργήσει κοινωνική αναστάτωση σε πολλές χώρες, καθώς πάνω από τον μισό πληθυσμό της Γης θα έχει εκλογικές διαδικασίες το 2024. Η κοινωνική αναστάτωση είναι η χρυσή ευκαιρία για λαϊκιστές ηγέτες για να διεκδικήσουν την κυβερνητική εξουσία. Συνήθως οι λαϊκιστές ηγέτες είναι ανεπαρκείς από πλευράς ικανοτήτων για να κερδίσουν την εξουσία σε ομαλές συνθήκες. Λόγω αυτής της ανεπάρκειάς τους, σε περίπτωση που πάρουν τη διακυβέρνηση οδηγούν τη χώρα τους σε ακόμα χειρότερες συνθήκες.
ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ όπως των Χούθι βάζουν σε κίνδυνο τις παραδοσιακές αλυσίδες εφοδιασμού της Ευρώπης, των ΗΠΑ και άλλων κρατών. Δυστυχώς πολλά κρίσιμα στενά για την παγκόσμια μεταφορά εμπορευμάτων βρίσκονται στα χέρια απολυταρχικών καθεστώτων, τα οποία εκβιάζουν την παγκόσμια κοινότητα και διαταράσσουν τον ομαλό εφοδιασμό των αγορών προκειμένου να εξυπηρετήσουν τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα. Η συνέχιση τέτοιων ενεργειών από ανεύθυνα απολυταρχικά καθεστώτα θα πρέπει να κινητοποιήσει τη διεθνή κοινότητα ώστε να αποκατασταθεί η ομαλή διέλευση των εμπορευμάτων από τα κρίσιμα στενά ανά τον κόσμο. Στενά όπως των Δαρδανελίων, του Βοσπόρου, του Bab el-Mandeb, του Ορμούζ κ.λπ. θα πρέπει να βρίσκονται υπό διεθνή έλεγχο, υπό την εποπτεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ώστε κανένας να μην μπορεί να παρεμβαίνει και να αυξάνει τις τιμές των εμπορευμάτων στις διεθνείς αγορές, να αυξάνει τα ναύλα και τα ασφάλιστρα των μεταφορών και να καθυστερεί τις παραδόσεις.
Η ΔΙΕΘΝΗΣ ανασφάλεια η οποία δημιουργείται από τις αναταραχές στην ομαλή ροή των εφοδιαστικών αλυσίδων θα οδηγήσει σταδιακά στην ενίσχυση της απο-παγκοσμιοποίησης και της αναζήτησης εγγύτερων αλυσίδων εφοδιασμού, οι οποίες θα είναι ασφαλείς και ας είναι και ακριβότερες. Μια τέτοια μακροχρόνια εξέλιξη θα πλήξει τις ίδιες τις χώρες που παρανόμως επιτίθενται στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Η χάραξη νέων ασφαλών αλυσίδων εφοδιασμού σίγουρα δεν πρόκειται να περιλαμβάνει χώρες που κλείνουν και ανοίγουν τα στενά σύμφωνα με τα συμφέροντά τους ή χώρες που απαιτούν υπερβολικά τέλη διέλευσης. Πιθανόν οι χώρες αυτές να βλέπουν ότι πρόκειται να έχουν μειωμένο ρόλο στις νέες ασφαλείς εφοδιαστικές αλυσίδες και ίσως τώρα που νομίζουν ότι έχουν ακόμα κάποια δύναμη, προβαίνουν σε ενέργειες που βλάπτουν την παγκόσμια οικονομία για να αποκομίσουν μέσω εκβιασμών κάποια τελευταία οφέλη.
