Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανοίγει πολλά μέτωπα με τη Δύση και ίσως αυτό να είναι το λάθος του…
Στο εσωτερικό της χώρας του καλλιεργεί τον ισλαμισμό, προωθεί τον «ευρασιατισμό», αναβαθμίζει τον αντιαμερικανισμό και παίζει μάλλον άγαρμπα το χαρτί του αντικεμαλισμού. Προσπαθεί δε με αντιδημοκρατικά μέσα να αυξήσει την επιρροή του «Ερντογανισμού» ως πολιτικού μοντέλου. Ένα πολιτικό μοντέλο, εξάλλου, το οποίο παρά τις αμφισβητήσεις, φαίνεται να υιοθετεί και η μεγάλη μάζα των Τούρκων ψηφοφόρων.
Στο πλαίσιο αυτό, αν κρίνει κανείς από άρθρα στον τουρκικό Τύπο και από δημοσκοπικά ευρήματα η «ευρασιατική» προοπτική αυξάνει σε επιρροή στην Τουρκία και δημιουργεί ιδιόμορφες ιδεολογικές συνθήκες. Δυτικοί διπλωμάτες υποστηρίζουν έτσι ότι στην παρούσα φάση των εξελίξεων, ο Τούρκος πρόεδρος έχει αυτοπαγιδευτεί στο σύστημά του και ως εκ τούτου βρίσκεται στριμωγμένος.
«Ο Ερντογάν έσκαψε μια τάφρο γύρω του, την οποία δεν είναι σε θέση πια να την υπερπηδήσει» σημειώνουν Δυτικοί διπλωμάτες και όχι μόνον.
Είναι ολοφάνερο ότι ο Τούρκος πρόεδρος θέλει την απομάκρυνση από τη Δύση, αλλά δεν γνωρίζει καθόλου καλά ποιον δρόμο πρέπει να ακολουθήσει. Την ίδια στιγμή η επιθυμία του να επιστρέψει στην οθωμανική ρίζα παραμένει θολή γιατί η γεωπολιτική συγκυρία είναι εξόχως αβέβαιη. Από χρόνια τώρα οι σταθερές του ψυχρού πολέμου έχουν καταρρεύσει και η Δύση έχει κι αυτή σοβαρά προβλήματα.
Έως τις αρχές της δεκαετίας του 2010, ο Τούρκος ηγέτης απολάμβανε τα «οράματα» Νταβούτογλου για μια Τουρκία κληρονόμο του οθωμανικού Χαλιφάτου. Παράλληλα έβλεπε με θετικό μάτι την περίφημη Αραβική Άνοιξη. Η Τουρκία είχε στρέψει το βλέμμα της στη Συρία, όπου ήλπιζε για μια αλλαγή καθεστώτος που υποκίνησε ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός, και στην Αίγυπτο, όπου έβαλε όλα τα στοιχήματά της στη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Το δόγμα Νταβούτογλου επέτρεψε στον Ερντογάν να επανεφεύρει τον εαυτό του ως παγκόσμιο ισλαμικό ηγέτη, κάποιον που θα μπορούσε να βελτιώσει το σύνολο των μουσουλμάνων όχι μόνο στην Τουρκία, αλλά και αλλού.
Κατά τον εξαίρετο Τούρκο συγγραφέα Kaya Genc, δύο γεγονότα κατέστρεψαν αυτά τα όνειρα. Το πρώτο ήταν το ξήλωμα της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν στη Μέση Ανατολή. Στην Αίγυπτο, ο πρόεδρος Μοχάμεντ Μόρσι και άλλοι ηγέτες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας αρνήθηκαν την έκκληση του Ερντογάν να δουν την κοσμική Τουρκία ως «μοντέλο δημοκρατίας» και αφότου ο Μόρσι ανατράπηκε από ένα πραξικόπημα, οι ελπίδες του Ερντογάν για μια κοσμική έκδοση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην περιοχή άρχισε να μοιάζει με φαντασία.
Στη Συρία, οι Κούρδοι σχημάτισαν μια αποσχισθείσα περιοχή στο βόρειο τμήμα της χώρας, οδηγώντας τους Κούρδους της Τουρκίας, οι οποίοι από καιρό επεδίωκαν ένα ξεχωριστό κράτος, να απομακρυνθούν από την τρέχουσα ειρηνευτική διαδικασία με την κεντρική κυβέρνηση. Το δεύτερο γεγονός ήταν μια εγχώρια εξέγερση. Το 2013, εκατομμύρια αριστεροί και υπέρμαχοι του περιβάλλοντος διαδήλωσαν στο πάρκο Gezi της Κωνσταντινούπολης και στις πλατείες των πόλεων της Τουρκίας. Τότε, ο Ερντογάν, έχοντας χάσει την υποστήριξη των γκιουλενιστών, των Κούρδων και των φιλελευθέρων, στράφηκε προς τους Τούρκους εθνικιστές για να παραμείνει στην εξουσία.
Κάτι τέτοιο συμβαίνει και σήμερα, όπου σύμμαχός του στη διακυβέρνηση της χώρας είναι οι άνθρωποι του ακροδεξιού Κόμματος του Εθνικιστικού Κινήματος. Ένα κόμμα όμως που κάθε άλλο παρά συμπάθειες έχει μεταξύ των ισλαμιστών τύπου Νταβούτογλου.
Πέρα, λοιπόν, από τις εξωτερικές του αποτυχίες, ο Τούρκος πρόεδρος έχει και εσωτερικά προβλήματα, που δύσκολα θα ξεπεράσει χωρίς να δημιουργήσει κρίση.
Τι το πιο βολικό έτσι να στραφεί κατά της Δύσης και να φέρει σε δύσκολη θέση την Ελλάδα. Το ερώτημα είναι, όμως, μήπως δεν του βγει κι αυτή η τακτική; Μήπως δηλαδή αντί να εκβιαστεί η Δύση, τελικά συνειδητοποιήσει με ποιον έχει να κάνει και αρχίσει να αναθεωρεί τις σχέσεις της με την Τουρκία; Και στην περίπτωση αυτή, μήπως οι Ρώσοι και Ιρανοί «λυκόφιλοι» του Ερντογάν τον πατήσουν και αυτοί εκεί που πονάει; Στη δίψα για εξουσία δηλαδή; Κοντολογίς δηλαδή, μήπως κηρύσσοντας έναν ασύμμετρο μεταναστευτικό πόλεμο στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα ο Τούρκος πρόεδρος άνοιξε έναν ασκό που δεν έπρεπε; Αυτό θα το δούμε τις ημέρες που έρχονται και οι οποίες βέβαια δεν θα είναι εύκολες.
Η Δύση πάντως τώρα γνωρίζει για καλά τι εστί Τουρκία και αυτό κάτι είναι σε μια εποχή ανακατατάξεων και μετασχηματισμών.
