Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ.Χ. Παπανδρόπουλου
Οι 1.000 σελίδες του πρώτου του βιβλίου ήταν δύσπεπτες μεν, αλλά εξόχως ενδιαφέρουσες από κάθε άποψη. Έβριθαν δε από ποσοτικά στοιχεία, που δύσκολα όμως, έγραψαν οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, μπορούσε να επαληθεύσει κανείς. Πάντως, για πρώτη φορά στα γαλλικά εκδοτικά χρονικά, ένα βιβλίο για την οικονομία πούλησε παγκοσμίως 2,5 εκατομμύρια αντίτυπα και μεταφράστηκε σε 40 γλώσσες, μεταξύ των οποίων και στα ελληνικά. Σίγουρα, λοιπόν, ο καθηγητής Τομά Πικετί είναι ένας εκδοτικός «ροκ σταρ», με ρεκόρ που δύσκολα θα καταρριφθεί.
Το δεύτερο βιβλίο του, μετά το «Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα» (2013), κυκλοφόρησε στη Γαλλία, στα γαλλικά και αγγλικά, την Πέμπτη 12 Σεπτεμβρίου, υπό τον τίτλο «Καπιταλισμός και Ιδεολογία» (Editions SEUIL) και είναι μια πραγματική «κοτρόνα» 1.232 σελίδων. Όπως και το πρώτο, δε, βρίθει πινάκων και στοιχείων.
Δεν έχω προλάβει να το διαβάσω όπως το πρώτο, πλην όμως διάβασα μια μακροσκελή συνέντευξη του συγγραφέα του στο αριστερής απόκλισης γαλλικό περιοδικό «Ομπ’ς». Μπορώ να πω έτσι ότι ο συγγραφέας, μετά την επίθεση στην προσοδοθηρία και στην άκριτη συσσώρευση κεφαλαίου που έκανε στο πρώτο του βιβλίο, τώρα επιτίθεται στην ατομική ιδιοκτησία, την οποίαν και θεωρεί ότι είναι η κύρια πηγή ανισοτήτων. Ανισότητες βέβαια που δεν προκύπτουν από την ατομική ιδιοκτησία per se, αλλά από την κατάχρηση της συσσώρευσής της.
Όταν η υπερσυσσώρευση ιδιοκτησίας γίνεται εργαλείο εξουσίας, τότε υπάρχει πρόβλημα, τονίζει ο Τομά Πικεττί, προσθέτοντας ότι «σήμερα πρέπει να σταματήσει η αξιοποίηση της ιδιοκτησίας, να μηδενιστεί η συσσώρευσή της, ενίοτε και σε εγκληματικά χέρια και να ξεπεραστεί ο καπιταλισμός ως ένα και μοναδικό σύστημα παραγωγής πλούτου».
Για να φθάσει στην πρόταση αυτή, ο Γάλλος καθηγητής και στοχαστής κάνει ένα πραγματικό μακροβούτι στην ιστορία, αναλύει τα ιστορικά δεδομένα πολλών και διαφορετικών κοινωνιών και τονίζει ότι η μέσω της συσσώρευσης ιδιοκτησίας δημιουργία ανισοτήτων είναι ένα φαινόμενο που έχει τις καταβολές του στον 19ο αιώνα. Τότε που στη μετεπαναστατική Γαλλία το 1% του πληθυσμού κατείχε τη μισή ιδιοκτησία της χώρας. Σήμερα, οι ανισότητες, κατά τον Τ. Πικετί, όχι μόνο διαβρώνουν τις ανεπτυγμένες δημοκρατίες, αλλά στην ουσία απεργάζονται και την κατάργησή τους.
Επιβάλλεται έτσι ένα νέο σύστημα, υποστηρίζει ο Γάλλος καθηγητής, το οποίο αποκαλεί «Συμμετοχικό σοσιαλισμό». Ένα τέτοιο σύστημα, τονίζει ο Τ. Πικετί, «θα καθιερώνει την “προσωρινή ιδιοκτησία” ως αποτέλεσμα προοδευτικής φορολόγησης της ιδιοκτησίας, αλλά θα θεσμοθετήσει και την κατά 50% συμμετοχή των εργαζομένων στα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεών τους. Πρέπει από τη μια πλευρά να περιορίσουμε μέσω της προοδευτικής φορολόγησης της ιδιοκτησίας τον αριθμό ακινήτων που ένα άτομο κατέχει και από την άλλη μέρος της εταιρικής εξουσίας είναι ανάγκη να πάει σ’ αυτούς που όντως παράγουν πλούτο διά της εργασίας».
Στο πλαίσιο αυτό, ο Τομά Πικετί θεωρεί την ύπαρξη δισεκατομμυριούχων σε μια κοινωνία σκέτο αναχρονισμό. «Αν αναζητήσουμε στοιχεία στην ιστορία, διαπιστώνουμε ότι η δημιουργία δισεκατομμυριούχων έγινε εφικτή χάρη στην ύπαρξη συλλογικών αγαθών, που είναι οι υποδομές, τα εργαστήρια ερευνών, οι δημόσιες γνώσεις και οι υπηρεσίες ασφάλειας. Είναι δε λάθος να πιστεύεται και να λέγεται ότι αυτή η υπερσυσσώρευση πλούτου φέρνει ανάπτυξη. Στις ΗΠΑ, την εποχή της υπερφορολόγησης, ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης ήταν κοντά στο 3%, για να πέσει μετά το 1990 στο 1%, παρά τις φοροαπαλλαγές…», αναφέρει στη συνέντευξή του.
Απαντώντας στο ερώτημα αν οι προτάσεις αφορούν μόνον τη Γαλλία ή τον κόσμο ολόκληρο, ο Τομά Πικετί κάνει λόγο για τη «δημιουργία ενός οικονομικού και χρηματοοικονομικού διεθνούς κτηματολογίου, το οποίο θα επιτρέπει στις φορολογικές αρχές να γνωρίζουν ποιος κατέχει τι». Προτείνει επίσης τη διεθνοποίηση της αρχής της προοδευτικής φορολογίας, σε συνδυασμό με την ανάδειξη της κοινωνικής ιδιοκτησίας.Παράλληλα, όμως, ο Τ. Πικετί, που δεν κρύβει και τις αριστερές πολιτικές του φιλοδοξίες, κάνει λόγο για την καθιέρωση της «εκπαιδευτικής δικαιοσύνης» με τη μεταφορά εκπαιδευτικών πόρων από τις προνομιούχες περιοχές στις λιγότερο αναπτυγμένες.
«Μετά την τραγική αποτυχία του σοβιετικού πειράματος», τόνισε στη συνέντευξή του ο Γάλλος καθηγητής, «πρέπει μέσα από συζήτηση και προβληματισμό να αναζητήσουμε όχι την καταστροφή ενός συστήματος, του καπιταλισμού εν προκειμένω, αλλά το ξεπέρασμά του, μέσω συγκεκριμένων διαδικασιών…». Και για να μη θεωρηθεί απόλυτος, ο Τομά Πικετί επισημαίνει ότι η μελέτη της ιστορικής εμπειρίας μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο οδηγό, ώστε να ξεκινήσει η σχετική συζήτηση. Σημειώνουμε, πάντως, ότι στις απόψεις του Τ. Πικετί, όπως αυτές εκφράζονται στο βιβλίο του, οι έμμονες ιδέες κάθε άλλο παρά απούσες είναι. Κατά συνέπεια, το ερώτημα που προβάλλει είναι αυτό του τύπου της συζήτησης που μπορεί να ξεκινήσει.
