Από την έντυπη έκδοση
Tου Α. Δ. Παπαγιαννίδη
[email protected]
Να το πούμε εξαρχής ξεκάθαρα: οι Ευρωπαίοι «εταίροι» της Ελλάδας, οι οποίοι ειρήσθω εν παρόδω δεν μας δείχνονται αποτελεσματικά υποστηρικτικοί στα γεωπολιτικά ζητήματα (Διαδικασία του Βερολίνου για τη Λιβύη, διεκδίκηση ΑΟΖ από Τουρκία και Λιβύη με εκτοπισμό συμφερόντων Ελλάδας-Κύπρου, έμπρακτη καταπάτηση Κυπριακής ΑΟΖ από Τουρκικές έρευνες), έχουν κάθε πρόθεση να βοηθήσουν υπό συνθήκες 2020 ώστε να χαλαρώσει κάπως ο ζουρλομανδύας -ως straightjacket μνημονευόταν, αληθινά, σε ευγενές/υψηλό περιβάλλον Ευρωζώνης- που απαιτεί από την ελληνική οικονομία πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% μέχρι και το 2020. Είχαν ήδη την πρόθεση αυτή από τις αρχές του 2019, απλώς δεν ήθελαν να φανεί ότι ξηλώνεται πολύ γρήγορα το σχήμα πειθάρχησης της Ελλάδας (και απεικόνισης ενός βιώσιμου/εξυπηρετήσιμου χρέους) που καταρτίσθηκε και πέρασε από τα Κοινοβούλια των πιο δύσπιστων χωρών της Ε.Ε. έναντι του «μαύρου πρόβατου Ελλάδα» το 2017-18.
Τώρα πάντως, τώρα που για μιαν ακόμη φορά καταγράφηκε για το 2019 υπερπλεόνασμα (σχεδόν 5 δισ. ευρώ έναντι 4,4 δισ. στόχου – βέβαια με τη συνήθη υποεκτέλεση του ΠΔΕ κατά 500 εκατομμύρια…), (β) οι αγορές συνεχίζουν να αγαπούν-προς-λατρεύουν το ελληνικό χαρτί (με 1,5% απόδοση το 10ετές, έστω και λίγο χειρότερα από το 1,25% που είχε πιάσει κάποια στιγμή, με σχεδόν 0,5% το 5ετές, ήδη στήθηκε και 30ετές με απόδοση -λέει- 2,53% στις στάχτες του αλήστου μνήμης swap της Goldman Sachs…) π.χ. σε σχέση με το ιταλικό κάποιες ημέρες, τώρα οι κύκλοι Eurogroup αναζητούν τρόπο να ικανοποιήσουν τις ελληνικές προσδοκίες βελτίωσης. Οι οποίες διατυπώθηκαν έως τώρα με αυτοσυγκράτηση, με την αναμονή να φύγει το 2019 και τα πρώτα Eurogroup του 2020 προτού τεθεί πιεστικότερα ζήτημα αναθεώρησης του στόχου 3,5% για το 2021-2022, αλλά και με προσγειωμένη επιχειρηματολογία βασιζόμενη κυρίως στη βελτίωση των παραμέτρων βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους.
Ήδη, μια προ-πρόταση διακινήθηκε από πλευράς Βρυξελλών για συζήτηση πρωτογενούς πλεονάσματος «στη μέση», δηλαδή στο 2,75%, αλλά «στο μέσο του εναπομένοντος χρόνου», δηλαδή για το 2022. Είχε προηγηθεί η ενθάρρυνση προς την Αθήνα να ζητήσει/προτείνει αξιοποίηση των επιστροφών κερδών των Κεντρικών Τραπεζών ANFAs/SMPs (και της μείωσης του step-up επιτοκίου του προγράμματος EFSF) για στόχους άλλους πλην της αποπληρωμής του χρέους, ιδίως για επενδυτικές χρηματοδοτήσεις: εδώ, η συζήτηση έχει προχωρήσει περισσότερο σε τεχνικές πτυχές απ’ όσο οι συμμετέχοντες δηλώνουν δημόσια. Παράλληλα, και προκειμένου να δοθεί η αίσθηση κάποιας αντικατάστασης της αρχικής τιμωρητικότητας των υψηλών πλεονασμάτων με κάτι σαν αναγνώριση των ελληνικών δημοσιονομικών επιτευγμάτων ΚΑΙ των αναγκών χαλάρωσης με στόχο την ανάπτυξη, συζητιούνται μηχανισμοί εξορθολογισμού.
Έτσι, βρεθήκαμε μπροστά σε μια συζήτηση για προγράμματα-μηχανισμούς μετάβασης, passerelles, γνωστά κι από τα διαδοχικά ΕΣΠΑ, μπροστά και σε μηχανισμούς εξομάλυνσης, smoothing mechanisms. Και τα δυο καλοπροαίρετα στο ξεκίνημα, όμως όχι και χωρίς παγίδες.
Ποια είναι η ρίζα της προσπάθειας αυτής; Να αρθούν οι παραλογισμοί των πρωτογενών πλεονασμάτων που με τη δημοσιονομική υπεραπόδοση (δηλαδή τα υπερπλεονάσματα) πήγαιναν να λειτουργήσουν ως μόνιμο τραύμα: οι προηγούμενοι τα έτρεπαν σε επιδόματα – τέλους του έτους, ή σε κινήσεις πριν από σημαντικές στροφές της πολιτικής (λέγε με «13η σύνταξη»), οι τωρινοί προσπαθούν να τα στρέψουν στη λογική των φορολογικών μειώσεων (ήδη με πρώτη τη μείωση ΕΝΦΙΑ, τώρα με έμφαση στους φόρους εταιρειών). Όμως, έτσι όπως τα υπερπλεονάσματα «έπρεπε» να απορροφώνται μέσα στη χρήση, δημιουργούσαν φαινόμενα stop-go, όχι καλόν σε μια ευθραυστοποιημένη οικονομία.
Αντίστοιχα και με την ιστορία της τροπής των επιστροφών ANFAs-SMPs /step-up: όχι μόνον «έπρεπε» να πάνε σε εγκρινόμενους από το Eurogroup/τον ESM χρήσεις (παράδειγμα: χρηματοδότηση του ΒΟΑΚ, στην Κρήτη), αλλά «έπρεπε» να ακολουθούν ρυθμούς δύσκολα συμβατούς με παρόμοια έργα [Ο Βόρειος Άξονας στην Κρήτη, για παράδειγμα, άμα πάει να λειτουργήσει ως έργο παραχώρησης με διόδια στο καίριο τμήμα ΧανιάΗράκλειο, θα χρειαστεί πελώρια προσοχή μην κολλήσει στην DGComp για λόγους κρατικών ενισχύσεων. Θέλει μαεστρία ο χειρισμός: αν επιπλέον «πρέπει» οι πόροι ANFAs κ.λπ. να διατεθούν μέσα σε ορισμένο χρόνο -εδώ τον έλεγχο θα είχε η DG EcFin, μαζί με τον ESM- κοντεύει να γίνει mission impossible].
Έτσι, λοιπόν, με τη μέθοδο των passarelles, δηλαδή των έργων μετάβασης από προγραμματική περίοδο από την μια Προγραμμάτων της Ε.Ε. πάει να συνδυαστεί η χρονική εξομάλυνση, το smoothing, για τη διάθεση των πλεονασμάτων. Για να μη μείνουμε όμως μόνο με τις καλές προθέσεις, θα χρειαστεί Αθήνα και Βρυξέλλες να δείξουν -ταυτόχρονα!- ειλικρίνεια και τεχνική μαεστρία. Καλή τους (=καλή μας) τύχη.
