Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Εντάξει, πέρασαν 63 χρόνια από τότε που οι «Έξι» υπέγραψαν τη Συνθήκη της Ρώμης. Είκοσι χρόνια υπάρχει το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα και κοντά τριάντα χρόνια έχουμε την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά. Οι χώρες-μέλη της Ένωσης θα πρέπει να γνωρίζουν πλέον από έξω και ανακατωτά τι είναι η σημερινή Ε.Ε., από πού έρχεται και γιατί έγινε. Αυτό που παραμένει άγνωστο είναι πού θα πάει, εκτός και αν θέλει να βαρέσει διάλυση. Όσο γι’ αυτήν την τελευταία, δεν νομίζουμε ότι τη θέλουν τα έξι πρώτα μέλη, που είναι και ο κορμός της.
Επίσης κάποιοι Ευρωπαίοι, αντί να κλαίγονται για το Brexit, θα πρέπει να χαίρονται. Και αντί να λένε πολλά και διάφορα άνευ περιεχομένου, ας μας παρουσιάσουν μια διεξοδική μελέτη, για παράδειγμα, ποια ήταν η αποτίμηση της συμμετοχής του Ηνωμένου Βασιλείου στη σημερινή Ένωση. Ποιο ρόλο έπαιζαν οι Βρετανοί πολιτικοί στην ανάπτυξη του ευρωσκεπτικισμού και πόσο αποτιμάται ο τελευταίος στην πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 1973 έως σήμερα.
Τι προσέφερε το Η.Β. στην Ένωση και τι αποκόμισε από αυτήν; Πόσο μέλος της Ε.Ε. ήταν εξάλλου το Η.Β., όταν στην Ευρωζώνη δεν συμμετείχε, τη συμφωνία Σέγκεν δεν την εφάρμοζε, στην ενιαία αγορά βρισκόταν με εξαιρέσεις και στον κοινοτικό προϋπολογισμό έχαιρε αρκετών εξαιρέσεων;
Κατά την εκτίμησή μας, το Brexit, αντί για πλήγμα, είναι ευκαιρία για την Ε.Ε. να ξαναβρεί τον εαυτό της. Η βρετανική παρουσία στην Ένωση ήταν περισσότερο πρόβλημα παρά λύση. Οι Βρετανοί πολιτικοί με ελάχιστες λαμπρές εξαιρέσεις, ήταν μάλλον κατά του ευρωπαϊκού ενοποιητικού εγχειρήματος και προβληματίζονταν με την ευρωπαϊκή ιδέα. Όσο για το γιατί αυτής της συμπεριφοράς και στάσης, οι ψυχαναλυτές είναι αρμοδιότεροι από εμάς. Γι’ αυτό και αποφεύγουμε τον πειρασμό της ερμηνείας. Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να πούμε ότι ένας μεγάλος Βρετανός, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, 70 και πλέον χρόνια πριν, είχε ξεκαθαρίσει ότι η μεταπολεμική Ευρώπη μόνον αν αποκτούσε ενιαία φωνή και το δικό της ειδικό βάρος θα μπορούσε να επιβιώσει.
Τα λόγια του αποκαλούμενου «πατέρα της νίκης» δεν έπεσαν στο κενό. Κάποιοι οραματιστές αλλά και ρεαλιστές Ευρωπαίοι, όπως οι Ζαν Μονέ, Ρομπέρ Σουμάν, Αλτσίντε ντε Γκάσπερι, Κόνραντ Αντενάουερ, Πολ-Ανρί Σπάακ και Αλτιέρο Σπινέλι, αποφάσιζαν να τα μετουσιώσουν σε πράξη. Από το 1950 και μετά, έτσι, ξεκινά η «ευρωπαϊκή περιπέτεια», η οποία, ως πείραμα συνεννοήσεως και συμβίωσης λαών που ομιλούν διαφορετικές γλώσσες, είναι μοναδικό στην ανθρώπινη ιστορία. Πλην όμως υπακούει σε μια λογική, αυτήν της ύπαρξης στην Ευρώπη πολλών κοινών αξιών.
Αυτών που ο κόσμος μας κληρονόμησε από τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, τον ιουδαϊσμό και τη χριστιανική αντίληψη για τον άνθρωπο και την ύπαρξή του.
Από το 1950 και μετά, έτσι, ξεκινά ένα πρωτότυπο πολιτικο-φιλοσοφικό και κοινωνικό-οικονομικό οικοδόμημα, που στηριζόταν και στηρίζεται ακόμα σε μεγάλο βαθμό, στην περίφημη τακτική Ζαν Μονέ, τη λεγόμενη «κοινοτική μέθοδο», στο πλαίσιο της οποίας τα πάντα είναι υπό διαπραγμάτευση. Η μέθοδος αυτή, τα «τριάντα ένδοξα χρόνια» -κατά Ζαν Φουραστιέ-, αποδείχθηκε αποτελεσματική και μάλλον πετυχημένη.
Η Ευρώπη των έξι στην αρχή, των εννέα αργότερα και των δώδεκα στη δεκαετία του 1980, έγινε η πρώτη εμπορική δύναμη στον κόσμο, δημιούργησε ένα αξιοζήλευτο κράτος πρόνοιας, απέκτησε υψηλό πολιτιστικό κύρος, αλλά για συγκεκριμένους λόγους ήταν και είναι, βέβαια, πολιτικός νάνος. Αυτή την Ευρώπη, πολιτικοί όπως οι Φρανσουά Μιτεράν, Χέλμουτ Κολ, Αλτιέρο Σπινέλι, Ζακ Ντελόρ, Ζισκάρ Ντ’ Εστέν, Φελίπε Γκονζάλες, Κων. Καραμανλής, Σίκο Μάνσχολτ, Λεό Τίντεμανς και άλλοι λιγότερο επώνυμοι, προσπάθησαν να την ενισχύσουν και να την ενώσουν περισσότερο, όχι χωρίς πολύ κόπο και τεράστιες δυσκολίες.
Και από την άποψη αυτή, ήταν σοβαρό ατύχημα για την Ευρώπη η απόφαση των Γάλλων τον Μάιο 2005 ν’ απορρίψουν με ποσοστό 54,7% την πρόταση για ένα ευρωπαϊκό Σύνταγμα.
Στην παρούσα φάση της Ένωσης όμως και με δεδομένη την οικονομική της κατάσταση, η Γαλλία, αν θέλει το ευρώ να κρατηθεί, θα πρέπει να υποχωρήσει στο θέμα της πολιτικής Ευρώπης. Δεν είναι όμως μια εύκολη υπόθεση, γιατί η γαλλική κοινή γνώμη είναι ευαίσθητη στον ευρωσκεπτικισμό. Είναι κατάδηλο έτσι ότι στη σημερινή συγκυρία, όπου ένας νέος ψυχρός πόλεμος βρίσκεται στα σκαριά, με πρωταγωνιστές τις ΗΠΑ και την Κίνα, η Ένωση αν δεν αποκτήσει πολιτικό βάρος, θα υποχρεωθεί να είναι απλό πιόνι σ’ ένα επικίνδυνο από κάθε άποψη κόσμο.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η τελευταία γαλλογερμανική πρωτοβουλία για τη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης, παρά τις ενστάσεις που θα συναντήσει από τις χώρες του εξ επαγγέλματος ευρωσκεπτικισμού, είναι ένα πολύ σοβαρό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, την ώρα που πρέπει.
