Από την έντυπη έκδοση
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Θυμάται κανείς το βιβλίο του Γάλλου σοσιαλιστή οικονομολόγου και διανοούμενου Ζακ Αταλί, γραμμένο το 2010, με τίτλο «Παγκόσμια Κατάρρευση σε 10 χρόνια;» (Εκδόσεις Παπαδόπουλος); Ασφαλώς όχι. Τέτοιου είδους βιβλία δεν συμφέρει να τα θυμάται κανείς. Διότι πολύ απλά θίγουν πραγματικότητες που αργά ή γρήγορα μπορούν να γίνουν… τσουνάμι. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για την άποψη ότι το χρέος είναι η χειρότερη ένδεια.
Να ‘μαστε, λοιπόν, στο 2020 και το βιβλίο του Ζακ Αταλί προσλαμβάνει διαστάσεις προφητείας. Το παγκόσμιο δημόσιο χρέος, με τη συμβολή της πανδημίας Covid-19, πάει να ξεπεράσει τα 300 τρισ. δολάρια και υπερκαλύπτει τρεις φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ.
Με δεδομένες τις επιπτώσεις του κορονοϊού στη συνολική οικονομική δραστηριότητα, μπορεί η διεθνής οικονομία να ξεφύγει από την παγίδα χρέους στην οποία έχει πέσει; Ή μήπως το τεράστιο χρέος θα επαληθεύσει τον ιστορικό Τόμας Φούλερ, που έγραψε ότι «το χρέος είναι η χειρότερη ένδεια»;
Διότι στη σημερινή περίοδο σχεδόν αναγκαστικής αύξησης του παγκόσμιου χρέους για να αποφευχθούν χειρότερες καταστάσεις, το πολύ σοβαρό διακύβευμα είναι αυτό του τρόπου αντιμετώπισης της υπερχρέωσης. Η τελευταία, όμως, είναι άγνωστο έως πού θα φτάσει. Η πανδημία Covid-19, ως φαίνεται, δεν έχει ημερομηνία λήξης και άρα ανά πάσα στιγμή, πολλές οικονομικές δραστηριότητες μπορούν να ανασταλούν. Άλλες είναι βέβαιο ότι θα εκλείψουν και κάποιες θα περιθωριοποιηθούν.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες, το χρέος που σχηματίζεται από την κρίση της πανδημίας είναι σε μεγάλο βαθμό «κακό» και άρα θα υπονομεύσει την ανάπτυξη αντί να συμβάλει σε αυτήν. Για την ώρα όμως όλες οι χώρες δημιουργούν χρέος για να καλύψουν τις ζημιές της πανδημίας, αλλά καμιά σοβαρή συζήτηση δεν γίνεται για τη ρύθμιση του αυξανόμενου παγκόσμιου χρέους. Αντιθέτως, όλο και περισσότερο, προβάλλονται διεθνώς λύσεις οι οποίες στην ουσία θα οδηγήσουν την παγκόσμια οικονομία σε ακόμα πιο ολισθηρό δρόμο από τον σημερινό. Για παράδειγμα, μια κατηγορία οικονομολόγων πιστεύει ότι η μέσω χρέους επέκταση του κρατισμού σε παγκόσμιο επίπεδο θα τιθασεύσει δήθεν τις αγορές, από τις οποίες όμως τα κράτη κυρίως είναι αυτά που δανείζονται και όχι οι ιδιώτες.
Άλλοι πάλι οικονομολόγοι, όπως ο καθηγητής Κένεθ Ρογκόφ, επιμένουν στην εφαρμογή πολιτικών μηδενικών επιτοκίων, η οποία στην ουσία, κατά τον ομότιμο καθηγητή Οικονομικών Γιώργο Μπήτρο είναι υπεξαίρεση ιδιοκτησίας. «Μια τέτοια πολιτική», τονίζει ο έγκριτος καθηγητής, «αποτελεί είσοδο του κομμουνισμού στην παγκόσμια οικονομία από την πίσω πόρτα. Με άλλα λόγια, μηδενικά επιτόκια σημαίνουν σοβαρό πλήγμα κατά της δημοκρατίας».
Σημειώνουμε ότι πάνω στο θέμα αυτό ο γνωστός χρηματιστής Τζορτζ Σόρος, με άρθρο του, τάχθηκε υπέρ του μέτρου και τόνισε ιδιαίτερα ότι ένα σοβαρό πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της καθιέρωσης επιτοκίων υπό το μηδέν, είναι η παρεμπόδιση της κυκλοφορίας και αποθησαύρισης μετρητών από τα συνταξιοδοτικά ταμεία, τους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς και τις ασφαλιστικές εταιρείες. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται η κατάργηση χαρτονομισμάτων αξίας 500 ή 200 ευρώ, για παράδειγμα, η πριμοδότηση αλλά με κριτήρια χρόνου επανακαταθέσεων στην κεντρική τράπεζα και η ριζική καταπολέμηση της παραοικονομίας.
Με αφορμή έτσι την πανδημία, από την αρθρογραφία του Τζορτζ Σόρος προκύπτει ότι θέλει να επιβεβαιώσει τη θεωρία του περί ανακλαστικότητας των αγορών, την οποία ο ίδιος έχει βαφτίσει «φονταμενταλισμό της αγοράς». Κατά την άποψή του, το γεγονός ότι οι κρατικές παρεμβάσεις είναι ελαττωματικές, δεν κάνει τις αγορές τέλειες. Άρα ο θεμελιώδης ισχυρισμός της θεωρίας της ανακλαστικότητας είναι ότι όλα τα ανθρώπινα δημιουργήματα έχουν ατέλειες. Οι χρηματοοικονομικές αγορές δεν τείνουν αναγκαία προς την ισορροπία – αν αφεθούν στους δικούς τους μηχανισμούς, κινδυνεύουν να οδηγηθούν σε ακραία ευφορία ή απόγνωση. Γι’ αυτόν τον λόγο, δεν αφήνονται στους μηχανισμούς τους – έχουν τεθεί υπό την εποπτεία των χρηματοοικονομικών αρχών, που το έργο τους είναι να τις επιβλέπουν και να τις ρυθμίζουν. Μετά τη Μεγάλη Ύφεση, οι Αρχές έχουν καταφέρει με αξιοσημείωτη επιτυχία να αποτρέψουν οποιαδήποτε μείζονα κατάρρευση του διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος.
Είναι ειρωνικό ότι η επιτυχία τους επέτρεψε στον φονταμενταλισμό της αγοράς να αναγεννηθεί. Και λόγω της αναγέννησής του αυτής, οι χρηματοοικονομικές αρχές απώλεσαν τον έλεγχο των χρηματοοικονομικών αγορών και αναπτύχθηκε η υπερ-φούσκα: αυτή της χορήγησης πιστώσεων, την οποίαν όμως ο κ. Σόρος, σήμερα, όχι μόνον θέλει να την ενισχύσει αλλά και να τη διαιωνίσει. Από μόνο του δε το γεγονός αυτό δημιουργεί σωρεία ερωτηματικών που μόνο στη διάρκεια του χρόνου θα έχουν απάντηση… Αν βέβαια στο μεταξύ δεν έχει επιβεβαιωθεί με παταγώδη κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας ο Ζάκ Αταλι, σύμβουλος το πάλαι ποτέ του σοσιαλιστή Γάλλου προέδρου Φρανσουά Μιτεράν.
