Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Για την ελληνική εκπαίδευση είναι πολύ πιθανόν σύντομα ν’ ανοίξουν νέοι δρόμοι, απαλλαγμένοι από συντεχνίες και άλλα συντεχνιακά μικροσυμφέροντα. Ό,τι συνέβη το 1995 με την υπόθεση Μποσμάν στο ποδόσφαιρο, σήμερα θα επαναληφθεί στον χώρο της εγχώριας ανώτερης εκπαίδευσης. Θα υπάρχει ελεύθερη εγκατάσταση πανεπιστημίων, όπως πριν από 26 χρόνια κατακτήθηκε η ελεύθερη μετακίνηση παικτών. Αυτή που άλλαξε προς το καλύτερο τον «βασιλιά των σπορ». Για την ιστορία, υπενθυμίζουμε ότι η 15η Δεκεμβρίου 1995 ήταν μια ιστορική ημέρα για το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) εφαρμόζοντας το ενωσιακό δίκαιο, που επιτάσσει την ελεύθερη μετακίνηση εργαζομένων, δικαίωσε τον Βέλγο ποδοσφαιριστή Ζαν Μαρκ Μποσμάν στην αντιδικία του με την UEFA και επέτρεψε τις χωρίς όριο μεταγραφές ποδοσφαιριστών στους ευρωπαϊκούς ποδοσφαιρικούς συλλόγους, καταργώντας το μέχρι εκείνη τη στιγμή «δουλοκτητικό» σύστημα μεταγραφών.
Όπως έγινε γνωστό, η ολομέλεια του ΔΕΕ, στην υπόθεση Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά Ουγγαρίας (υπόθεση C-66/18i), καταδίκασε την τελευταία για την τροποποίηση του νόμου που αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση του έτους 2017, πιο γνωστή και ως Lex CEU, η οποία απαγόρευσε τη λειτουργία του Κεντρικού Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου (με έδρα τις ΗΠΑ) εντός της Ουγγαρίας.
Κατά τον έγκριτο νομικό κ. Τάσο Αβραντίνη: «Ειδικά για την Ελλάδα οι επιπτώσεις της ιστορικής αυτής απόφασης μπορεί να είναι συνταρακτικές. Η απόφαση της μείζονος συνθέσεως του ΔΕΕ ανοίγει ανέλπιστα για τη χώρα μας τον δρόμο της κατάργησης του οπισθοδρομικού και χουντικής εμπνεύσεως κρατικού μονοπωλίου στην ανώτατη εκπαίδευση. Με την απόφαση της 6ης Οκτωβρίου επιταχύνεται η δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Μέχρι την 6η Οκτωβρίου είχε επικρατήσει η άποψη πως στα ζητήματα εκπαίδευσης η εθνική νομοθεσία, κατά κανόνα, προηγείτο του ενωσιακού δικαίου. Η απόφαση του ΔΕΕ ανατρέπει πλήρως την άποψη αυτή. Αποτελεί, επομένως, ύψιστη νομολογιακή στροφή που αμφισβητεί ευθέως την υπεροχή της “συνταγματικής ταυτότητας” ενός κράτους-μέλους έναντι του δικαίου της Ε.Ε.».
Αναφέρουμε τα πιο σημαντικά σημεία της απόφασης του Δικαστηρίου:
1. Κρίθηκε ότι η Ουγγαρία παραβίασε τις υποχρεώσεις που υπέχει από τις διατάξεις για τη Γενική Συμφωνία για τις Συναλλαγές στον Τομέα των Υπηρεσιών (GATS). Η επίμαχη διάταξη του Lex CEU ορίζει ότι αλλοδαπό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα επιτρέπεται να ασκεί, εντός της χώρας, δραστηριότητα παροχής διδασκαλίας που οδηγεί στην απόκτηση τίτλου σπουδών μόνον αν «η ουγγρική κυβέρνηση και η κυβέρνηση του κράτους όπου βρίσκεται η έδρα του αλλοδαπού ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος έχουν συμφωνήσει να δεσμευθούν με σύμβαση σχετική με την κατ’ αρχήν χορήγηση έγκρισης για την άσκηση δραστηριότητας στην Ουγγαρία (…)». Το ζήτημα αυτό εμπίπτει, κατά το ΔΕΕ, στις αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
2. Επίσης, άλλη διάταξη του ίδιου νόμου υποχρεώνει τα αλλοδαπά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα οποία ασκούν δραστηριότητα στη χώρα, όχι μόνο να είναι αδειοδοτημένα από το κράτος της έδρας τους, αλλά επιπλέον να παρέχουν «πράγματι υπηρεσίες διδασκαλίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση» εντός του συγκεκριμένου κράτους. Κρίθηκε ότι η Ουγγαρία παραβίασε: α) Στον βαθμό που η διάταξη αυτή εφαρμόζεται στην περίπτωση των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, τα οποία έχουν την έδρα τους σε τρίτη χώρα, η οποία είναι μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, τις υποχρεώσεις που υπέχει από τις διατάξεις της GATS, ενώ β) στην περίπτωση ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, τα οποία έχουν την έδρα τους σε άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε., τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 49 ΣΛΕΕ και από το άρθρο 16 της οδηγίας 2006/123/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών στην εσωτερική αγορά της Ένωσης.
3. Κρίθηκε ακόμη ότι η Ουγγαρία παραβίασε τις υποχρεώσεις που υπέχει από τα άρθρα 13, 14(3) και 16 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σημαντικότατη στο σημείο αυτό είναι η κρίση του Δικαστηρίου ότι ο επίμαχος νόμος παραβιάζει την ακαδημαϊκή ελευθερία (άρθρο 13), αφού προηγουμένως αναλύει την έννοια της ακαδημαϊκής ελευθερίας στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης (νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και Κοινοβουλευτική Συνέλευση) και της γενικής συνέλευσης της UNESCO.
4. Πολύ σημαντική είναι η κρίση του Δικαστηρίου ότι οι διατάξεις του επίμαχου νόμου παραβιάζουν το δικαίωμα των ιδιωτών να ασκούν εμπορική δραστηριότητα και το δικαίωμα των επιχειρήσεων να απολαύουν σταθερότητας κατά την άσκηση της δραστηριότητάς τους. Στην πραγματικότητα, οι διατάξεις του Lex CEU κατέστησαν αβέβαιη ή ακόμη και απέκλεισαν τη δυνατότητα ίδρυσης ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην Ουγγαρία ή τη δυνατότητα συνέχισης της λειτουργίας ενός ήδη υφιστάμενου στη χώρα εκπαιδευτικού ιδρύματος.
Στη βάση των όσων προηγούνται λοιπόν, ο κ. Τάσος Αβραντίνης, συγγραφέας επίσης βιβλίων για την εκπαίδευση και πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοσιονομικών Μελετών, υπογραμμίζει ότι τίποτε πλέον δεν είναι το ίδιο στα εκπαιδευτικά πράγματα μετά την απόφαση του Δικαστηρίου της Ε.Ε. της 6ης Οκτωβρίου.
