Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Μήπως ο σαρκαστικός Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ είχε δίκιο όταν έλεγε ότι οι προβλέψεις πολλών οικονομολόγων είναι ενισχυτικές της αστρολογίας;
Η μοναδική ιδιότητα της οικονομικής πρόβλεψης είναι να ενισχύσει το κύρος της αστρολογίας… είχε πει με σαρκαστικό τρόπο ο Αμερικανός οικονομολόγος και διπλωμάτης Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ. Και η παρατήρησή του σήμερα είναι όσο ποτέ άλλοτε επίκαιρη αλλά και εύστοχη. Με μια ανάπτυξη που εξαρτάται από την ταχύτητα κυκλοφορίας και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων κατά της νόσου Covid-19 παρά από τα νομίσματα και από μια ανεργία που κρέμεται από τα χείλη των επιδημιολόγων, η διατύπωση οικονομικών προβλέψεων απέχει πολύ από τα συμπαθή μαθηματικά μοντέλα των οικονομολόγων.
Και όσοι από αυτούς θα αποτολμούσαν να πέσουν στα νερά της προφητείας, ο κίνδυνος να χαρακτηρισθούν απατεώνες είναι υψηλός. Για έναν απλό λόγο. Τα πολύπλοκα μαθηματικά μοντέλα του παρελθόντος, επειδή ακριβώς στηρίζονται σε ξεπερασμένα δεδομένα, είναι σήμερα εντελώς άχρηστα. Διότι δεν περιλαμβάνουν κανένα από τα φαινόμενα που διέπουν την παγκόσμια οικονομία τους δέκα τελευταίους μήνες.
Στις μέρες μας έχουμε μια ύφεση που προκλήθηκε από τον εγκλεισμό δισεκατομμυρίων ανθρώπων στα σπίτια τους. Παράλληλα βλέπουμε να κονιορτοποιούνται οι πιο βασικοί κανόνες της νομισματικής και δημοσιονομικής διαχείρισης. Όσο για την περίφημη οικονομία της αγοράς, βρίσκεται στην κατάψυξη και αναρωτιέται κανείς αν θα βγει πλέον από αυτήν και με ποιον τρόπο.
Ως γνωστόν τους τελευταίους μήνες, οι κυβερνήσεις, παγκοσμίως πλέον, ρίχνουν από ελικοπτέρου άφθονο χρήμα στις αγορές και στις τσέπες των καταναλωτών, το οποίο μπορεί να φαντάζει ότι είναι δωρεάν, πλην όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Κάποια στιγμή λοιπόν το χρήμα αυτό θα πρέπει να ξαναγυρίσει στην πηγή του. Με ποιον τρόπο; Με πληθωρισμό; Με κουρέματα χρέους; Με υπερφορολόγηση; Με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης; Διά της βίας; Από την άλλη πλευρά, μετά την πανδημία ποιες ψυχολογικές συνθήκες θα επικρατήσουν; Είναι γνωστό ότι πολλές φορές η οικονομική επιστήμη προσκρούει στην περίφημη «ανθρώπινη δράση», η οποία υπαγορεύεται από την ψυχολογία των νοικοκυριών, των επιχειρηματιών, των επενδυτών και των ληπτών αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα.
Τι θα συμβεί, λοιπόν, όταν ο κορονοϊός καταστεί ακίνδυνος. Τα νοικοκυριά θα το ρίξουν στην υπερκατανάλωση ή θα είναι πολύ πιο προσεκτικά λόγω κεκτημένης εμπειρίας; Μήπως ο πιθανός κίνδυνος επιστροφής ενός νέου κορονοϊού 20 ή 22 κάνει τον πολύ κόσμο πιο συνετό και προσεκτικό; Μήπως αλλάξουν ριζικά κάποιες αντιλήψεις για τη ζωή και τον θάνατο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους τρόπους ζωής αλλά και εργασίας στο εξής;
Κατά συνέπεια μπορεί να αποκλείσει κανείς μια διεθνή άνοδο της αποταμίευσης εις βάρος της κατανάλωσης και των επενδύσεων;
Σε μια πρόσφατη εκτίμηση – ανάλυση της SaxoBank για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας υπογραμμίζονται τα ακόλουθα:
Η πανδημία έχει επιταχύνει την υπερχρέωση της παγκόσμιας οικονομίας και οι κεντρικές τράπεζες, προκειμένου να αποφύγουν ένα οικονομικό σοκ, επέλεξαν να οδηγήσουν τα επιτόκια κάτω από το μηδέν, επιτρέποντας μια ρευστότητα χωρίς όρια.
Αυτό έχει ως συνέπεια ότι στις ανεπτυγμένες χώρες το κρατικό και ιδιωτικό χρέος έχουν εκτιναχθεί στα ύψη, προσφέροντας χαμηλά επιτόκια και ωθώντας έτσι τους επενδυτές να αναλάβουν μεγαλύτερο ρίσκο. Καθώς προχωρεί το 2021, οι χαμηλές αποδόσεις θα οδηγήσουν τους επενδυτές να κρατούν «χρέη σκουπίδια» (junkdebt) με πολύ άσχημο προφίλ ρίσκου-απόδοσης, καθώς οι επιχειρήσεις στις οποίες έχουν επενδύσει θα βρίσκονται στο χείλος της χρεοκοπίας, έχοντας επιβιώσει από την πανδημία μόνο με κρατικές παροχές.
Η ανάκαμψη της οικονομίας -την οποία θα επιτρέψει ένα επιτυχημένο εμβόλιο- θα συνοδεύεται από μία επανεμφάνιση του πληθωρισμού, κάτι που αν συμβεί δείχνει ότι η οικονομία οδηγήθηκε με τα lockdowns σε κατάσταση υπερ-στήριξης κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Έτσι η ανάκαμψη θα οδηγήσει σε υπερθέρμανση της οικονομίας. Και σε αυτό το σημείο θα αρχίσουν οι μαζικές χρεοκοπίες των επιχειρήσεων.
Στο πλαίσιο αυτό, η SaxoBank κάνει λόγο για «κατάρρευση στάσης πληρωμών και δανείων» στις ΗΠΑ, γεγονός διόλου απίθανο.
Παρ’ όλα αυτά, άλλοι οικονομολόγοι επιχαίρουν για την άνοδο της κρατικής παρέμβασης παγκοσμίως και δείχνουν να μην τους προβληματίζει καθόλου μια σταδιακή σοβιετοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας.
Πολύ φοβούμεθα ότι η υγειονομική κρίση δείχνει τα όρια της θέσης ότι η οικονομική επιστήμη έχει γίνει μια πλήρως πειραματική επιστήμη. Η πραγματικότητα μας δείχνει ότι για τα οικονομικά φαινόμενα δεν μπορούν να υπάρξουν εμβόλια καταπολέμησης των επιπτώσεών τους.
Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στην ιατρική, στην οικονομία δεν υπάρχουν αυστηρά πρωτόκολλα που να επιτρέπουν την αποκατάσταση δεσμών αιτίου και αιτιατού, μεταξύ των οικονομικών φαινομένων, ώστε να προσδιορίζονται συγκεκριμένες αγωγές θεραπείας.
Παρ’ όλα αυτά, οι δομικές αδυναμίες της οικονομικής επιστήμης δεν καταργούν τον ρόλο των οικονομολόγων και των συμβουλών τους. Και από την άποψη αυτή επισημαίνουμε προς τους αλαλάζοντες για τη ρίψη χρήματος από ελικόπτερο ότι «πίσω έχει η αχλάδα την ουρά».
