Από την έντυπη έκδοση
της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Ντυμένοι με ακριβά κοστούμια. Κάποιοι σκυθρωποί, άλλοι θυμωμένοι, οι περισσότεροι με μία μίξη απορίας και αγωνίας ζωγραφισμένη στο πρόσωπό τους, όλοι κρατώντας στα χέρια χαρτόκουτα με προσωπικά αντικείμενα – συνδεόμενα με μία λαμπρή καριέρα, που έσβησε εν μία νυκτί.
Εγκατέλειπαν τα γραφεία τους, σαν να είχε σημάνει συναγερμός για φωτιά και έπρεπε να απομακρυνθούν για να σώσουν τη ζωή τους. Δύσκολα ξεχνά κανείς τις φωτογραφίες των διεθνών πρακτορείων με τους εργαζόμενους της Lehman Brothers και αρκετών ακόμη επενδυτικών, xρηματιστηριακών, νομικών γραφείων, που έφτασαν στο χείλος του γκρεμού μετά τη 15η Σεπτεμβρίου του 2008.
Είχε κάτι το παράδοξο η εικόνα των golden boys με τις εντυπωσιακές σπουδές και τις παχυλές αμοιβές να μένουν ξαφνικά «στον δρόμο». Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ της εποχής, ενημερώνονταν με ομαδικά email ή καταλόγους σε πίνακες ανακοινώσεων ότι απολύονται ή τίθενται σε διαθεσιμότητα. Αρκετοί εγκατέλειπαν τη Νέα Υόρκη και αναζητούσαν εργασία σε πολύ διαφορετικούς κλάδους ή ακόμη και σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Εκεί πρόσφεραν αμισθί τις υπηρεσίες τους, με αντάλλαγμα την ελπίδα να επιστρέψουν στη θέση τους όταν η φωτιά τεθεί υπό έλεγχο. Άλλοι ήταν συνεργοί στην κρίση, άλλοι θύματα.
Η κατάρρευση της Lehman έβαλε πράγματι φωτιά στο σύστημα. Μία φωτιά που φάνηκε να καταλαμβάνει εξαπίνης κυβερνήσεις, κεντρικές τράπεζες, αγορές. Εξαπλώθηκε πριν ενεργοποιηθούν τα πυροσβεστικά μέσα στην πραγματική οικονομία καίγοντας και τα απλά νοικοκυριά. Πώς είναι δυνατόν να ήταν όλοι τόσο απροετοίμαστοι, ενώ τα καμπανάκια ήταν δεκάδες;
Ήδη από τις αρχές του 2007 είχε αποκαλυφθεί η «φούσκα» στην αμερικανική αγορά στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου. Το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς η Bear Stearns και η ΒΝP Paribas αποκάλυπταν την έκθεση στον subprime ιό. Και έως τις αρχές του 2008 ο διατραπεζικός δανεισμός είχε περιοριστεί αισθητά, η Lehman είχε καταργήσει 3.000 θέσεις και η Fed είχε αρχίσει τις δραστικές μειώσεις επιτοκίων. Κανείς όμως, όπως φαίνεται, δεν περίμενε τα όσα θα ακολουθούσαν. Μία άνευ προηγουμένου κρίση, που υπολογίζεται ότι μόνο το 2009 στοίχισε 4,5 τρισ. δολάρια στην παγκόσμια οικονομία ή το 8,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Τόσο θα ήταν το κόστος αν ο πλανήτης κατέβαζε ρολά για έναν μήνα.
Πολλά άλλαξαν. Οι κανόνες για την κεφαλαιακή επάρκεια έγιναν πιο αυστηροί, οι ριψοκίνδυνες δραστηριότητες διαχωρίστηκαν από την παραδοσιακή τραπεζική, τα μπόνους ανταμοιβής του ρίσκου κόπηκαν. Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, το ρυθμιστικό πλαίσιο χαλαρώνει και πάλι στις ΗΠΑ. Αυτό που δεν άλλαξε, η «φωτιά», είναι η δίψα για εύκολο κέρδος.
