Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ
Πολυτεχνείο Κρήτης, Audencia Business School, France
Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ
Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering
Πολυτεχνείο Κρήτης
Δρ. Αιμίλιος Γαλαριώτης
Καθηγητής Χρηματοοικονομικής
Αντιπρύτανης Έρευνας
Audencia Business School, France
Τα τελευταία τριάντα χρόνια, ο κόσμος έχει δει εκθετική αύξηση στον αριθμό των εταιρειών που μετρούν και αναφέρουν περιβαλλοντικά (π.χ. εκπομπές άνθρακα, κατανάλωση νερού, παραγωγή αποβλήτων κ.λπ.), κοινωνικά (π.χ. εργαζόμενοι, προϊόντα που σχετίζονται με τους πελάτες κ.λπ. .) και δεδομένα διακυβέρνησης (δηλαδή πολιτικά λόμπι, ποικιλομορφία των συμβουλίων κατά της διαφθοράς, κ.λπ.), όπως συνολικά θα τα ονομάζαμε ESG δεδομένα. Ενώ λιγότερες από 20 εταιρείες αποκάλυψαν δεδομένα ESG στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο αριθμός τους που εκδίδουν αναφορές βιωσιμότητας ή ολοκληρωμένες εκθέσεις είχε αυξηθεί σε σχεδόν 9.000 έως το 2016.
Το ενδιαφέρον των επενδυτών για τα δεδομένα ESG αυξήθηκε επίσης γρήγορα. Οι υπογράφοντες των Αρχών των Ηνωμένων Εθνών για Υπεύθυνες Επενδύσεις (ΑΥΕ), που κυκλοφόρησαν το 2006, δεσμεύτηκαν να ενσωματώσουν θέματα ESG στην επενδυτική τους ανάλυση και στις πολιτικές και πρακτικές ιδιοκτησίας. Από το 2016, είχαν υπογράψει περίπου 1.400 επιχειρηματίες, με συνολικό ενεργητικό υπό διαχείριση περίπου 60 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Ως περαιτέρω ένδειξη της θεσμοθέτησης των δεδομένων ESG, η Bloomberg ενσωμάτωσε δεδομένα ESG το 2010, αυξάνοντας δραματικά τη διάδοση των πληροφοριών ESG. Από το 2016, περισσότεροι από 100 οίκοι αξιολόγησης παρείχαν δεδομένα ESG, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων παρόχων δεδομένων όπως η Thomson Reuters και η Morgan Stanley Capital International (MSCI). Πρόσφατες μελέτες έχουν τεκμηριώσει ότι οι πληροφορίες ESG συνδέονται με πολυάριθμες οικονομικά σημαντικές επιπτώσεις. Συγκεκριμένα, οι γνωστοποιήσεις ESG σχετίζονται με χαμηλότερους κεφαλαιακούς περιορισμούς, κόστος κεφαλαίου, σφάλματα πρόβλεψης αναλυτών και κινήσεις των τιμών των μετοχών γύρω από τους υποχρεωτικούς κανονισμούς γνωστοποίησης ESG.
Ενώ αυτές οι μελέτες τεκμηριώνουν σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, δεν έχουμε ακόμα βαθύτερη κατανόηση του γιατί και του πώς οι επενδυτές χρησιμοποιούν τις πληροφορίες ESG καθώς και τις προκλήσεις κατά τη χρήση αυτών των πληροφοριών. Για να βελτιωθεί η κατανόησή μας και να συμπληρωθεί η αρχική έρευνα, κάναμε αναφορά σε μια πρόσφατη έρευνα με τη συνεργασία ενός παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού ιδρύματος (βλ. Amel-Zadeh, Amir, and George Serafeim. “Why and How Investors Use ESG Information: Evidence from a Global Survey.” Harvard Business School Working Paper, No. 17-079, February 2017). 413 απαντήσεις από υψηλόβαθμα στελέχη-επαγγελματίες επενδύσεων με μέσο ποσοστό απαντήσεων στις ερωτήσεις της έρευνας 9% δόθηκαν. Αυτό συμπίπτει με άλλες έρευνες που συγκέντρωσαν απαντήσεις από CFO και έλαβαν ποσοστά 9, 8,4 και 5,4%. Σε σταθμισμένη βάση, οι ερωτηθέντες μας αποτελούν το 43% των παγκόσμιων θεσμικών περιουσιακών στοιχείων υπό διαχείριση (AUM), καθώς οι ερωτηθέντες έχουν 31 τρισεκατομμύρια δολάρια σε AUM. Μόνο το 8% από αυτούς έχει τον τίτλο του επαγγελματία επενδύσεων ESG με τη συντριπτική πλειοψηφία να έχει τον τίτλο του διαχειριστή χαρτοφυλακίου. Επιπλέον, η συντριπτική πλειονότητα των ερωτηθέντων δεν είχε καθόλου ή είχε μόνο μικρή κατανομή σε συγκεκριμένα κεφάλαια ESG. Σχεδόν το 70% του δείγματος έχει λιγότερο από το 10% των περιουσιακών στοιχείων σε κεφάλαια ειδικά για ESG. Ως εκ τούτου, σε αντίθεση με πολλές έρευνες στο χώρο του τρίπτυχου ESG, το δείγμα μας αντικατοπτρίζει τις απόψεις των επαγγελματιών που είναι σε μεγάλο βαθμό κυρίαρχες επενδύσεις.
Τι παρακινεί τους επενδυτές να χρησιμοποιήσουν δεδομένα ESG;
Η πλειοψηφία (82%) αναφέρει ότι χρησιμοποιούν πληροφορίες σε ESG επειδή είναι οικονομικά σημαντικές για την απόδοση της επένδυσης. Ωστόσο, μεγαλύτερο είναι το ποσοστό Αμερικανών επενδυτών σε σύγκριση με Ευρωπαίους επενδυτές (22% έναντι 4%) που πιστεύουν ότι οι πληροφορίες δεν είναι σημαντικές για επενδυτικούς σκοπούς. Πιστεύουν ότι η δέσμευση με επιχειρήσεις μπορεί να φέρει αλλαγές στον εταιρικό τομέα και να αντιμετωπίσει ζητήματα ESG, αλλά και πάλι αυτή η πεποίθηση είναι πολύ πιο διαδεδομένη στους ευρωπαίους επενδυτές. Επίσης, ένα μεγάλο ποσοστό λαμβάνει υπόψη τις πληροφορίες ESG λόγω αυξανόμενης ζήτησης πελατών ή εντολών πελατών. Καθώς οι Ευρωπαίοι επενδυτές με ένα μικρότερο ποσοστό επενδυτών άλλων χωρών να θεωρούν τέτοιες πληροφορίες ως ηθική τους ευθύνη. Υπάρχουν όμως ισχυρές ενδείξεις ότι η χρήση πληροφοριών ESG έχει κυρίως οικονομικά και όχι ηθικά κίνητρα στο δείγμα της έρευνας.
Γιατί οι πληροφορίες ESG είναι σημαντικές για επενδυτικές αποφάσεις;
Ο πρώτος λόγος σημαντικότητας αυτών των πληροφοριών είναι ότι πρώτιστα είναι σχετικές με την αξιολόγηση του κινδύνου φήμης μιας εταιρείας, νομικού και ρυθμιστικού κινδύνου. Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με την καλύτερη απόδοση ESG που χρησιμεύει ως δείκτης για την ποιότητα διαχείρισης. Ωστόσο, οι επενδυτές είναι λιγότερο πιθανό να πιστεύουν ότι οι πληροφορίες ESG αντικατοπτρίζουν την ανταγωνιστική θέση μιας επιχείρησης και βλέπουν τις πληροφορίες ESG ως παροχή πληροφοριών για τους κινδύνους, που μπορούν να εντοπιστούν στην προέλευση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (CSR) ή στην αναφορά βιωσιμότητας ως μηχανισμός εταιρικής λογοδοσίας. Ωστόσο, η κατάσταση των δεδομένων ESG δεν επιτρέπει την αξιολόγηση της ανταγωνιστικής θέσης που δημιουργεί κοινό πλαίσιο εκτίμησης.
Ποια θέματα ESG είναι οικονομικά σημαντικά για επενδυτικές αποφάσεις;
Οι επενδυτές θεωρούν τις πληροφορίες που σχετίζονται με την καταπολέμηση της διαφθοράς, την ηγεσία και το διοικητικό συμβούλιο, την κλιματική αλλαγή και τη διαχείριση ενέργειας/καυσίμων ως τις πιο σημαντικές πληροφορίες. Μεταξύ αυτών, οι Ευρωπαίοι επενδυτές θεωρούν ότι η παροχή περισσοτέρων πληροφοριών σχετικά με τους πελάτες και τους υπαλλήλους ως ουσιώδεις σε σχέση με τους επενδυτές των ΗΠΑ. Ωστόσο, το πιο σημαντικό, η χρηματοοικονομική σημαντικότητα των διαφόρων θεμάτων ESG ποικίλλει συστηματικά μεταξύ των τομέων των επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, η κλιματική αλλαγή είναι σημαντική για τον ενεργειακό τομέα, ο αντίκτυπος των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στις τοπικές κοινότητες για τον τομέα των βασικών υλικών, οι πολιτικές και πρακτικές ESG για προμηθευτικές επιχειρήσεις για τον τομέα των καταναλωτών και του λιανικού εμπορίου και οι πολιτικές διακυβέρνησης μιας εταιρείας για το χρηματοπιστωτικό τομέα.
Τα εμπόδια στην ενσωμάτωση δεδομένων ESG για τη διαδικασία επενδυτικής απόφασης
Η συγκρισιμότητα, η επικαιρότητα και η αξιοπιστία είναι όλα βασικά χαρακτηριστικά που καθιστούν χρήσιμες τις αποφάσεις για τις χρηματοοικονομικές πληροφορίες, όπως προσδιορίζονται τόσο στις Γενικά Αποδεκτές Λογιστικές Αρχές των ΗΠΑ (GAAP) όσο και στα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (ΔΠΧΑ). Η μεγαλύτερη πρόκληση για τη χρήση πληροφοριών ESG για τη λήψη επενδυτικών αποφάσεων σχετίζεται με την έλλειψη συγκρισιμότητας των αναφερόμενων πληροφοριών μεταξύ των επιχειρήσεων. Οι ερωτηθέντες προσδιορίζουν την έλλειψη προτύπων αναφοράς ως κύρια πηγή που εμποδίζει τη συγκρισιμότητα των αναφερόμενων πληροφοριών. Το κόστος συλλογής και ανάλυσης δεδομένων ESG προσδιορίζεται επίσης ως σημαντικό εμπόδιο. Ένας μεγάλος αριθμός παρόχων δεδομένων έχουν επεκτείνει την ικανότητα και τις δυνατότητές τους να συλλέγουν και να διανέμουν τα δεδομένα στην επενδυτική κοινότητα. Η ποσοτικοποίηση των πληροφοριών ESG αναγνωρίζεται επίσης ως σημαντική πρόκληση, ακολουθούμενη από έλλειψη επικαιρότητας και ανησυχίες σχετικά με την αξιοπιστία των αναφερόμενων πληροφοριών.
Τέλος, οι επενδυτές προτείνουν ότι η οικονομική σημασία των διαφορετικών θεμάτων ESG ποικίλλει μεταξύ των κλάδων, σύμφωνα με τα ειδικά λογιστικά πρότυπα του κλάδου από το Συμβούλιο Λογιστικών Προτύπων Αειφορίας (SASB). Το πώς η οικονομική σημασία των θεμάτων ESG θα μπορούσε επίσης να ποικίλλει ανάλογα με τη χώρα ή το επιχειρηματικό μοντέλο για επιχειρήσεις στον ίδιο τομέα είναι ένα ανοιχτό ερώτημα. Επίσης, ένας μεγάλος αριθμός επενδυτών, ειδικά στις ΗΠΑ, προτείνει ότι η ζήτηση πελατών και οι στρατηγικές ανάπτυξης προϊόντων καθοδηγούν τις προσπάθειές τους για την εφαρμογή κριτηρίων ESG. Ωστόσο, οι περισσότεροι επενδυτές συμφωνούν ότι οι μετρήσεις ESG παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες για τους κινδύνους αλλά όχι για την ανταγωνιστική θέση. Ωστόσο, αρκετές επιχειρήσεις έχουν αναπτύξει μοναδικές στρατηγικές που τοποθετούν περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα στον πυρήνα τους και των εμπορικών σημάτων τους (π.χ. PepsiCo, Unilever, Natura, Novo Nordisk, Discovery, Tesla, Whole Foods). Πώς επικοινωνούν αυτές οι επιχειρήσεις την ανταγωνιστική τους θέση όταν πρόκειται για περιβαλλοντικά ή κοινωνικά ζητήματα; Ποιες είναι οι μετρήσεις που παρέχουν χρήσιμους δείκτες;
Επιπλέον, δεδομένου ότι η συγκρισιμότητα των πληροφοριών αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για την περαιτέρω ενσωμάτωση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, πρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τις πηγές συγκρισιμότητας και τις συνέπειές τους. Για παράδειγμα, τα πρότυπα SASB ή οι οδηγίες του Global Reporting Initiative (GRI) έχουν βελτιώσει τη συγκρισιμότητα των αναφερόμενων πληροφοριών; Ποιοι κλάδοι έχουν μεγαλύτερη συγκρισιμότητα και γιατί; Πώς οι διαφορές στη συγκρισιμότητα με την πάροδο του χρόνου ή μεταξύ των βιομηχανιών έχουν επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο οι πληροφορίες ESG αντικατοπτρίζονται στις τιμές των χρεογράφων; Επιπλέον, οι επενδυτές παρουσιάζουν διαφορετικά «στυλ ESG». Η ανάπτυξη μετρήσεων τέτοιων διαφορετικών στυλ θα ήταν ένα πρώτο βήμα για την κατανόηση των συνεπειών στην απόδοση της επένδυσης. Οι επενδυτές πιστεύουν ότι τόσο ο θετικός έλεγχος όσο και η ενεργή ιδιοκτησία θα γίνουν πιο σημαντικά στυλ στο μέλλον. Το πώς αυτό επηρεάζει το κόστος του κεφαλαίου και τις πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης είναι σημαντικά ερωτήματα για μελλοντική έρευνα.
