Του Μιχάλη Ψύλου
«Η πρώτη αναμέτρηση Βορρά- Νότου για τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ευρώπης μετά την πανδημία»: Αυτός θα μπορούσε να είναι ο τίτλος της συνάντησης των 27 υπουργών Οικονομικών των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης ,σήμερα και αύριο στο πανέμορφο θέρετρο Μπέρντα της Σλοβενίας, κοντά στα σύνορα με την Ιταλία.
Η σλοβενική προεδρία της ΕΕ θα σκέφτηκε ότι το ειδυλλιακό περιβάλλον στη Μπέρντα και το εξαιρετικό κρασί που παράγει η περιοχή ,θα απέτρεπε πιθανές εντάσεις μεταξύ των 27 , καθώς στο τραπέζι των συνομιλιών βρίσκονται δύο μεγάλα οικονομικά ζητήματα :
Πρώτον, η απενεργοποίηση της λεγόμενης Γενικής Ρήτρας Διαφυγής , η οποία θεσμοθετήθηκε τον Μάρτιο του 2020 για να ανακουφίσει τις οικονομίες λόγω της πανδημίας. (Η ρήτρα έχει παραταθεί μέχρι το τέλος του 2022).
Δεύτερον. η πιθανή μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, μια ιδέα που γεννήθηκε πριν από τον κορονοϊό, μπήκε στον «πάγο» για ενάμιση χρόνο και πλέον κερδίζει συνεχώς έδαφος περισσότερο από ποτέ , καθώς η ΕΕ αφήνει πίσω της τη μεγαλύτερη ύφεση από τον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης περιορίζει τα δημοσιονομικά ελλείμματα στο 3 % της οικονομικής παραγωγής και το δημόσιο χρέος στο 60 %, αλλά το πλαίσιο είναι επίσης γεμάτο με κενά, γεγονός που έδωσε σε πολλές χώρες -ακόμη και στη Γερμανία-τη δυνατότητα να παραβιάζουν τους κανόνες και να αποφύγουν την επιβολή προστίμων. Ο Επίτροπος για την Οικονομία, Πάολο Τζεντιλόνι, είναι επίσης ισχυρός υπέρμαχος της αλλαγής του Συμφώνου και σχεδιάζει να ξεκινήσει συνομιλίες μετά τις εκλογές στη Γερμανία. Το Βερολίνο παραδοσιακά αντιτίθεται στην χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων, αλλά μια ενδεχόμενη, νέα κυβέρνηση στο Βερολίνο με επικεφαλής τον Σοσιαλδημοκράτη Ολαφ Σολτς, θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για πιο προοδευτικές αλλαγές, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το οικονομικό «τσουνάμι» του κορωνοϊού.
Χτύπημα από τους «φειδωλούς»
Ξαφνικά όμως και ίσως και για να προλάβουν την έκβαση των γερμανικών εκλογών σε δύο εβδομάδες, λίγες ώρες πριν την έναρξη της συνόδου στο Μπερντά, χτύπησαν οι «φειδωλοί»: Οι οκτώ πλέον, χώρες, του ευρωπαϊκού Βορρά που φρόντισαν πριν τη σύνοδο να στείλουν κοινό μήνυμα για τη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας. Πρόκειται για ένα έγγραφο που κυκλοφόρησε τα ξημερώματα της Παρασκευής και συνυπογράφουν οι υπουργοί Οικονομικών Αυστρίας, Δανίας, Λετονίας, Σλοβακίας, Τσεχίας, Φινλανδίας, Ολλανδίας και Σουηδίας. Στο έγγραφο που είναι σε γνώση της «Ναυτεμπορικής», τονίζεται ότι οι οκτώ χώρες του Βορρά είναι ανοικτές «στη συζήτηση για τη βελτίωση της οικονομικής και δημοσιονομικής διακυβέρνησης, αλλά μόνο για απλοποιήσεις και προσαρμογές που ευνοούν τη συνεπή, διαφανή και καλύτερη εφαρμογή καθώς και την επιβολή των κανόνων». Ωστόσο, εδώ είναι οι κόκκινες γραμμές, είναι πρόθυμοι να μπουν σε αυτή τη διαπραγμάτευση μόνο εάν “οι νέες προτάσεις δεν θέσουν σε κίνδυνο τη δημοσιονομική βιωσιμότητα των κρατών μελών, της ευρωζώνης ή της Ένωσης συνολικά”.
Οι «οκτώ», προσθέτουν μάλιστα ότι «η μείωση των υπερβολικών δεικτών χρέους πρέπει να παραμείνει κοινός στόχος […] Η δημοσιονομική βιωσιμότητα σε συνδυασμό με μεταρρυθμίσεις που υποστηρίζουν την οικονομική ανάπτυξη πρέπει να παραμείνουν η βάση». Προειδοποιούν ότι «δεν πρέπει να συνδέονται η απενεργοποίηση της Γενικής Ρήτρας Διαφυγής και μια πιθανή μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης», σημειώνοντας ότι δεν πρέπει να υπάρξει βιασύνη. «Οι συζητήσεις για τη βελτίωση του τρέχοντος οικονομικού πλαισίου χρειάζονται πολύ χρόνο και θα πρέπει να βασίζονται σε ευρείες διαβουλεύσεις από την Επιτροπή», τονίζουν χαρακτηριστικά και προσθέτουν: «Η ποιότητα είναι πιο σημαντική από την ταχύτητα».
Είναι σαφές ότι τα «γεράκια» προσπαθούν να επιβάλουν τα όρια ,που θέλουν : «Τα πρωτοφανή δημοσιονομικά μέτρα για την καταπολέμηση των αρνητικών επιπτώσεων της κρίσης έχουν επηρεάσει τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών σε πολλές χώρες, ειδικά σε εταίρους όπου τα μέτρα έχουν αυξήσει τις δαπάνες στους προϋπολογισμούς και τα επίπεδα του δημόσιου χρέους είναι στο μέγιστο », αναφέρεται στο κείμενο.
Πώς θα αποφευχθούν οι πολιτικές λιτότητας
Το μήνυμα αυτό των «οκτώ» απευθύνεται στις χώρες του Νότου, όπως η Ελλάδα με δημόσιο χρέος 209% του ΑΕΠ, η Ιταλία (157%) και η Ισπανία (125%) . Η Γαλλία, η Ισπανία, αλλά και η Ιταλία του Μάριο Ντράγκι έχουν καταστήσει σαφές ότι οι δημοσιονομικοί κανόνες θα πρέπει να προσαρμοστούν στην πραγματικότητα μετά την πανδημία, αλλά και λόγω της κλιματικής κρίσης. «Ο Νότος βρίσκεται σε άλλο μήκος κύματος» γράφει η El Pais και προσθέτει: «Ορισμένες χώρες, όπως η Γαλλία και η Ισπανία, ελπίζουν ότι οι συζητήσεις για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες θα προχωρήσουν γρήγορα, ώστε όταν έρθει η ώρα να αποσυνδεθεί το μηχάνημα από τη ρήτρα διαφυγής – το 2023, σύμφωνα με πηγές στις Βρυξέλλες – να μην είναι απαραίτητη η επιστροφή στο status quo της λιτότητας, αλλά σε ένα νέο καθεστώς που περιμένουν πιο ευέλικτο», τονίζει η ισπανική εφημερίδα.
Η αντιμετώπιση του κορωνοϊού και η εισαγωγή περιοριστικών μέτρων στην οικονομία, έχουν αποδειχθεί πολύ ακριβά, με αποτέλεσμα το δημόσιο χρέος εντός της ευρωζώνης να ξεπεράσει το 100 % του ΑΕΠ. Αυτό δεν είναι πρόβλημα όταν τα επιτόκια είναι χαμηλά, όπως σήμερα, αλλά σίγουρα αυξάνονται οι φόβοι ότι μια κρίση χρέους θα μπορούσε να ξεσπάσει όταν οι αγορές «τιμωρήσουν» τις κυβερνήσεις με υψηλότερα επιτόκια δανεισμού στο μέλλον, γράφει η ιστοσελίδα Politico. «Ειδικά για τις χώρες του Νότου, αν οι δημοσιονομικοί κανόνες για το έλλειμμα γίνουν πιο ευέλικτοι, θα αποφευχθούν οι πολιτικές λιτότητας που έπληξαν την ευρωπαϊκή οικονομία μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 – πυροδοτώντας κρίση σε κράτη μέλη σε και απειλώντας την ύπαρξη του ευρώ», τονίζει η ευρωπαϊκή ιστοσελίδα και προσθέτει: «Αυτή η ευελιξία θα μπορούσε να προέλθει από τροποποιήσεις όπως η χαλάρωση των απαιτήσεων σχετικά με το πόσο γρήγορα οι χώρες πρέπει να μειώσουν το δημόσιο χρέος τους».
Οι χώρες του Νότου βλέπουν άλλωστε ότι όσο και αν οι «Οκτώ φειδωλοί» του Βορρά εμφανίζονται πρόθυμοι να συζητήσουν την αναθεώρηση του Συμφώνου, οι «κόκκινες γραμμές» που βάζουν , σκληραίνουν τη διαπραγμάτευση.
Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται πάντως ότι η διαπραγμάτευση θα είναι μαραθώνια, καθώς η Κομισιόν θα πρέπει να περιμένει και τη Γαλλία: Τον Ιανουάριο του 2022 ξεκινά η Γαλλική προεδρία στην ΕΕ και είναι γνωστό ότι το Παρίσι, μαζί με τη Ρώμη και τη Μαδρίτη βλέπει πολύ ευνοϊκά την μεταρρύθμιση των αυστηρών κανόνων του Συμφώνου. Τον προσεχή Απρίλιο επίσης θα διεξαχθούν οι γαλλικές προεδρικές εκλογές και η έκβασή τους θα κρίνει σημαντικά την πορεία της Ευρώπης.
