Από την έντυπη έκδοση
Του Γιώργου Παλαιτσάκη
[email protected]
Τη ριζική αναμόρφωση της νομοθεσίας για τις δεσμεύσεις και τις κατασχέσεις τραπεζικών καταθέσεων οφειλετών του Δημοσίου σχεδιάζουν από κοινού το υπουργείο Οικονομικών και η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων. Στόχος είναι να μπει ένα τέλος στους παραλογισμούς και τις αδικίες που, όπως αποκάλυψε πρόσφατα ο Συνήγορος του Πολίτη, λαμβάνουν χώρα σε πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες οφειλέτες του Δημοσίου, οικονομικά αδύναμοι, που όμως έχουν πρόθεση να εξοφλούν τις οφειλές τους σε δόσεις, αντιμετωπίζονται ως στρατηγικοί κακοπληρωτές με αδιάκριτη επιβολή δεσμεύσεων και κατασχέσεων στα ποσά των καταθέσεών τους.
Το σχέδιο που προωθούν το υπουργείο Οικονομικών και η ΑΑΔΕ προβλέπει ότι για τους φορολογούμενους με δεσμευμένους τραπεζικούς λογαριασμούς, λόγω απλήρωτων ληξιπρόθεσμων χρεών προς τη Φορολογική Διοίκηση, θα επιτρέπεται η μερική αποδέσμευση των τραπεζικών τους λογαριασμών εφόσον έχουν εντάξει τις οφειλές τους σε ρυθμίσεις τμηματικής καταβολής και τηρούν τους όρους των συγκεκριμένων ρυθμίσεων, δηλαδή είναι συνεπείς στην πληρωμή των μηνιαίων δόσεων. Για κάθε μηνιαία δόση της ρύθμισης που θα πληρώνει ο φορολογούμενος-οφειλέτης θα αποδεσμεύεται από τον λογαριασμό του πολλαπλάσιο ποσό, αρχικά διπλάσιο ή τριπλάσιο, κατόπιν τριπλάσιο ή τετραπλάσιο και αργότερα ακόμη μεγαλύτερο σε σύγκριση με το ύψος της μηνιαίας δόσης.
Δηλαδή, αρχικά η αποδέσμευση θα είναι ίση με το διπλάσιο ή το τριπλάσιο της μηνιαίας δόσης της ρύθμισης και στη συνέχεια θα αυξάνεται περαιτέρω ανάλογα με την πρόοδο αποπληρωμής. Ουσιαστικά, όσο ο οφειλέτης είναι συνεπής στην τήρηση της ρύθμισης κάθε μήνα τόσο θα αυξάνει και το όριο του ποσού μέχρι το οποίο θα μπορεί να πραγματοποιεί αναλήψεις από τον τραπεζικό του λογαριασμό έως ότου να αρθεί πλήρως η δέσμευση.
Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό πώς θα λειτουργεί το νέο πλαίσιο διατάξεων, παραθέτουμε δύο παραδείγματα.
Παραδείγματα
- 1η περίπτωση
Έστω φορολογούμενος με συνολική ληξιπρόθεσμη οφειλή προς την Εφορία 7.200 ευρώ, του οποίου έχουν δεσμευτεί οι τραπεζικοί λογαριασμοί. Εάν ο φορολογούμενος αυτός ρυθμίσει την οφειλή του σε 12 μηνιαίες δόσεις των 600 ευρώ εκάστη και πληρώνει κανονικά (εμπρόθεσμα) κάθε δόση, τότε η ΑΑΔΕ με την εμπρόθεσμη πληρωμή μιας δόσης των 600 ευρώ θα του αποδεσμεύσει ποσό ύψους 1.200 ευρώ από τον τραπεζικό του λογαριασμό (θα του αποδεσμεύσει ποσό ίσο με το διπλάσιο των 600 ευρώ), με την εμπρόθεσμη πληρωμή της επόμενης δόσης θα του αποδεσμεύσει ποσό ύψους 1.800 ευρώ (το τριπλάσιο των 600 ευρώ) κ.ο.κ. - 2η περίπτωση
Φορολογούμενος που οφείλει στο Δημόσιο 18.000 ευρώ και του έχουν δεσμευτεί οι τραπεζικοί λογαριασμοί έχει προχωρήσει σε τακτοποίηση της οφειλής του με την «πάγια ρύθμιση» των 12 μηνιαίων δόσεων, συμφωνώντας να πληρώνει κάθε μήνα 1.500 ευρώ. Εφόσον πληρώσει εμπρόθεσμα την 1η δόση των 1.500 ευρώ, η ΑΑΔΕ θα του αποδεσμεύσει από τους λογαριασμούς του το ποσό των 3.000 ευρώ (το διπλάσιο των 1.500 ευρώ). Εφόσον πληρώσει εμπρόθεσμα και την επόμενη δόση των 1.500 ευρώ, θα αποδεσμευτούν από τους λογαριασμούς του άλλα 4.500 ευρώ (το τριπλάσιο των 1.500 ευρώ). Το ποσό της αποδέσμευσης θα μεγαλώνει με γεωμετρική πρόοδο όσο θα συνεχίζει ο φορολογούμενος να αποπληρώνει εμπρόθεσμα τις μηνιαίες δόσεις της ρύθμισης.
Τι ορίζει το ισχύον πλαίσιο
Σήμερα, το ισχύον νομοθετικό καθεστώς προβλέπει ότι εφόσον έχουν δεσμευτεί οι τραπεζικοί λογαριασμοί οφειλέτη του Δημοσίου και κατάσχονται όποια ποσά εισέρχονται σ’ αυτούς, η δέσμευση μπορεί να αρθεί και οι κατασχέσεις μπορούν να σταματήσουν μόνο εάν εξοφληθεί ολόκληρο το ποσό για το οποίο εκδόθηκε το κατασχετήριο.
Για όσους οφειλέτες του Δημοσίου εντάσσουν τις ληξιπρόθεσμες οφειλές τους στην «πάγια ρύθμιση» των 12 μηνιαίων δόσεων προβλέπεται ότι σε περίπτωση που έχουν ήδη επιβληθεί δεσμεύσεις και κατασχέσεις στους τραπεζικούς λογαριασμούς τους, αυτές δεν αναστέλλονται, τα ποσά όμως που αποδίδονται από αυτές πιστώνονται σε δόση ή δόσεις της ρύθμισης, εφόσον δεν πιστώνονται σε άλλες ληξιπρόθεσμες μη ρυθμισμένες οφειλές.
Παραλογισμούς και αδικίες επισημαίνει ο Συνήγορος του Πολίτη
Ο Συνήγορος του Πολίτη σε πρόσφατη έκθεση αξιολόγησης των διατάξεων του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων (ΚΕΔΕ) για τις δεσμεύσεις και τις κατασχέσεις τραπεζικών καταθέσεων λόγω της μη εμπρόθεσμης καταβολής οφειλών προς το Δημόσιο κατέγραψε με τα πλέον μελανά χρώματα τους παραλογισμούς και τις αδικίες των συγκεκριμένων διατάξεων.
Σύμφωνα με τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις που παρουσιάζονται στην έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη:
1 Δεσμεύονται και κατάσχονται καταθέσεις οφειλετών αιφνιδιαστικά, άνευ προειδοποιήσεων. Οι διατάξεις του ΚΕΔΕ προβλέπουν ότι η κατάσχεση απαιτήσεων οφειλέτη του Δημοσίου εις χείρας τρίτων, δηλαδή η κατάσχεση εισοδημάτων του ή υπολοίπων από τους τραπεζικούς του λογαριασμούς ενεργείται από τον προϊστάμενο της αρμόδιας ΔΟΥ με κατασχετήριο έγγραφο το οποίο κοινοποιείται στον τρίτο, που στις συνήθεις περιπτώσεις είναι οι τράπεζες, αλλά δεν κοινοποιείται προς τον οφειλέτη. Ο φορολογούμενος συνήθως ανακαλύπτει τη δέσμευση των λογαριασμών του όταν επιχειρεί να προβεί σε πράξεις διάθεσης των χρημάτων του.
Η πρόβλεψη αυτή της νομοθεσίας δημιουργεί αβεβαιότητα στους πολίτες, οι οποίοι αιφνιδιάζονται, καθώς διαπιστώνουν ότι οι τραπεζικοί τους λογαριασμοί έχουν δεσμευθεί, χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση. Εξάλλου, κι αν ακόμη προβούν εκ των υστέρων σε ρύθμιση των οφειλών τους προς το Δημόσιο, τα αναγκαστικά μέτρα που έχουν επιβληθεί σε βάρος τους συνήθως δεν αίρονται.
2 Επιβάλλονται κατασχέσεις σε προνοιακά επιδόματα. Ο Συνήγορος του Πολίτη διαπίστωσε ότι, παρά τις νομοθετικές προβλέψεις που υφίστανται ήδη, τα προνοιακά επιδόματα αποτελούν ακόμη αντικείμενο κατάσχεσης για πάσης φύσεως οφειλές, πράγμα που έρχεται σε αντίθεση και ανατρέπει τόσο τον σκοπό τους όσο και τη βούληση του θεσπίσαντος αυτά νομοθέτη, και εξακολουθούν να χρήζουν άμεσης, πλήρους και αποτελεσματικής κατά πάντων ρητής νομοθετικής προστασίας.
3 Κατάσχονται ακόμη και επιδόματα μητρότητας και συμπληρωματικής παροχής ΟΑΕΔ.
Στον Συνήγορο περιήλθε αναφορά σχετιζόμενη με δύο θέματα:
α. Δέσμευση, επί τη βάσει κατασχετηρίου εκδοθέντος από την αρμόδια ΔΟΥ, τμήματος του επιδόματος κύησης που υπερέβαινε το ποσό των 1.250 ευρώ, για οφειλές της αναφερόμενης προς το Δημόσιο, αφού το εν λόγω επίδομα είχε κατατεθεί σε τραπεζικό λογαριασμό δηλωθέντα στο TAXIS ως μοναδικό ακατάσχετο.
β. Όσον αφορά τη συμπληρωματική παροχή προστασίας μητρότητας, η αναφερόμενη ενημερώθηκε από τον ΟΑΕΔ ότι το σχετικό ποσό, κατά παγία τακτική του ΟΑΕΔ, πρόκειται να κατατεθεί σε μη προστατευόμενο από κατασχέσεις λογαριασμό που τηρεί η δικαιούχος σε πιστωτικό ίδρυμα.
4 Επιβλήθηκε κατάσχεση σε στεγαστικό επίδομα φοιτητών, αν και σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία το επίδομα αυτό είναι ακατάσχετο. Στη χαρακτηριστική περίπτωση που εκθέτει ο ΣτΠ, το επίδομα κατατέθηκε από ΑΕΙ στον τραπεζικό λογαριασμό της δικαιούχου-μητέρας της φοιτήτριας και κατόπιν εντολής κατάσχεσης της ΔΟΥ, εξαιτίας των ληξιπρόθεσμων οφειλών της, κατασχέθηκε στα χέρια της τράπεζας, δεδομένου ότι ο λογαριασμός της δεν είχε δηλωθεί ως ακατάσχετος. Το δεσμευμένο ποσό αποδόθηκε από την τράπεζα προς τη ΔΟΥ και η τελευταία, προκειμένου να προβεί στον περιορισμό της κατάσχεσης, ζήτησε από την πολίτη να προσκομίσει απόδειξη κατάθεσης του ποσού, από την οποία να προκύπτει ο καταθέτης, η ημερομηνία, το ποσό και η αιτιολογία, καθώς το ΑΕΙ είχε εκδώσει ένα χρηματικό ένταλμα για το σύνολο των επιδομάτων.
Το Πανεπιστήμιο απέστειλε στην πολίτη το χρηματικό ένταλμα για την καταβολή του στεγαστικού επιδόματος και κατάσταση κίνησης του λογαριασμού του ΑΕΙ από την τράπεζα, ως αποδεικτικό της μεταφοράς του ποσού στην πολίτη. Τα εν λόγω δικαιολογητικά κατατέθηκαν στη ΔΟΥ και αναμένεται η απόφαση περιορισμού της κατάσχεσης κατά 1.000 ευρώ, που αντιστοιχεί στο ποσό του στεγαστικού επιδόματος φοιτητών, βάσει των ανωτέρω δικαιολογητικών.
5 Καταγράφηκε αδυναμία χρήσης ακατάσχετων ποσών δεσμευμένων λογαριασμών. Δικαιούχοι τραπεζικών λογαριασμών οι οποίοι είχαν δηλώσει στο TAXIS τον λογαριασμό τους ως ακατάσχετο μέχρι το προβλεπόμενο όριο διαμαρτυρήθηκαν καθώς, λόγω της δέσμευσης αυτών των λογαριασμών, δεν είχαν ελεύθερη πρόσβαση στο ακατάσχετο ποσό μέσω ΑΤΜ, αδυνατούσαν να χρησιμοποιήσουν χρεωστικές κάρτες συνδεόμενες με τους λογαριασμούς αυτούς, ενώ και οι συνδεδεμένες πάγιες εντολές έπαυσαν να είναι ενεργές και τέλος δεν μπορούσαν να προβούν σε ηλεκτρονικές συναλλαγές μέσω των λογαριασμών αυτών.
6 Δεν επιστρέφονται παρανόμως κατασχεθέντα ποσά, αλλά συμψηφίζονται υποχρεωτικά με άλλες οφειλές των πολιτών.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση οφειλέτη του Δημοσίου, του οποίου παρακρατήθηκε το ήμισυ του εφάπαξ που δικαιούτο στην πηγή από τον ασφαλιστικό του φορέα για οφειλές του προς το Δημόσιο. Στη συνέχεια, το υπόλοιπο ήμισυ κατατέθηκε σε τραπεζικό του λογαριασμό, ο οποίος εντούτοις ήταν δεσμευμένος με αποτέλεσμα να του παρακρατηθεί παρανόμως και το υπόλοιπο ήμισυ για τις οφειλές του προς το Δημόσιο.
