Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Στον συνεδριακό χώρο του πλοίου – Μουσείου «Hellas Liberty» παρουσιάστηκε, το Σάββατο 30 Μαΐου, το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων, μια εξαιρετική μελέτη, γεμάτη έμπνευση και συναρπαστικές ιδέες, που όταν υλοποιηθεί θα συνδέσει μοναδικά το λιμάνι του Πειραιά με τις ενάλιες αρχαιότητες.
Στην καρδιά του κεντρικότερου λιμανιού της χώρας
Στο πλαίσιο του προγράμματος για την «Πολιτιστική Ακτή Πειραιά», το οποίο παρουσιάστηκε από τον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ) τον Δεκέμβριο του 2010, με στόχο το διαχωρισμό της πολιτιστικής ακτής από τη λιμενική ζώνη, προβλέπεται η μετατροπή των εγκαταστάσεων των πρώην διαμετακομιστικών αποθηκών (Σιλό) σε Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων.
Το βιομηχανικό αυτό κτήριο, που κατασκευάστηκε τη διετία 1934 – 1936 και συνδέθηκε στενά με την ιστορία του Πειραιά, αποκτώντας εμβληματικό χαρακτήρα, εμφανίζεται ως εξαιρετικά κατάλληλο γι’ αυτή τη χρήση, αφενός λόγω της θέσης του στο κεντρικό λιμάνι της χώρας και αφετέρου εξαιτίας της άμεσης γειτνίασής του με τη θάλασσα. Πρόκειται για έναν χώρο ο οποίος φαντάζει ως ο καταλληλότερος για να στεγάσει τους θησαυρούς των ελληνικών θαλασσών, στην καρδιά του κεντρικότερου λιμανιού της χώρας.
Αφιερωμένο αποκλειστικά στην ενάλια αρχαιολογία
Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό Μουσείο, και ως προς τη θεματολογία και ως προς την εξωτερική μορφή, αφιερωμένο αποκλειστικά στην ενάλια αρχαιολογία, άκρως αναγκαίο σε μια χώρα ναυτική, όπως η Ελλάδα, που θα επιτρέψει στην Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων να παρουσιάσει στο ευρύ κοινό ένα πλούσιο αρχαιολογικό υλικό, που εκτείνεται χρονολογικά από τους προϊστορικούς έως τους νεότερους χρόνους.
Δύο χιλιάδες περίπου ευρήματα – όπως αμφορείς, χρηστική και επιτραπέζια κεραμική, αγάλματα μαρμάρινα και χάλκινα, τμήματα γλυπτών, αρχιτεκτονικά μέλη και οικοδομικό υλικό, μέσα συναλλαγών, σκαριά και εξαρτήματα από τον εξοπλισμό πλοίων, προσωπικός οπλισμός και οπλικά εργαλεία, επιγραφές, είδη ρουχισμού και καλλωπισμού, εργαλεία και λοιπά αντικείμενα, προερχόμενα από υποβρύχιες αυτοψίες, έρευνες και ανασκαφές, αλλά και αυτόβουλες παραδόσεις ιδιωτών ή κατασχέσεις -, οργανώνονται και εκθέτονται μέσα από έξι βασικούς θεματικούς άξονες, σύμφωνα με την εγκεκριμένη μουσειολογική προμελέτη.
Μουσείο σε σχήμα πελώριου καραβιού
Από τα πιο εντυπωσιακά σημεία της παρουσίασης ήταν το βίντεο που αφορούσε στο νέο κτήριο, έτσι όπως θα διαμορφωθεί με τις νέες επεμβάσεις, οι οποίες του προσδίδουν μια εικόνα πελώριου καραβιού. Μια εξπρεσιονιστική διάθεση διαπνέει τη νέα σύλληψη για το κέλυφος του Μουσείου, που θα στεγαστεί σε ένα από τα πιο αξιόλογα δείγματα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του ’30 και τοπόσημο του Πειραιά.
«Είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσει κανείς ότι η Εφορεία Εναλίων πρέπει να ελέγχει – με τη βοήθεια του Λιμενικού – ένα από τα μεγαλύτερα Μουσεία στον κόσμο, που δεν είναι άλλο από τον ελληνικό βυθό με τα εκατοντάδες χιλιάδες διάσπαρτα ευρήματα. Έχουν εντοπιστεί 1.400 αρχαία πλοία και αρκετές πόλεις, καθώς και αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις», ανέφερε, μεταξύ άλλων, στην ομιλία της η κα Αγγελική Σίμωσι, προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων.
Μοναδικό τόσο για τα ελληνικά όσο και για τα διεθνή μουσειακά δεδομένα
Μέσα από τα χιλιάδες ευρήματα των εναλίων ερευνών των τελευταίων χρόνων το κοινό θα γνωρίσει τους πλόες της Μεσογείου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Έργα άγνωστα, που ήρθαν στο φως από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων θα παρουσιαστούν στο Μουσείο στο Σιλό του Πειραιά.
«Μέχρι τώρα η Ελλάδα δεν είχε Μουσείο εναλίων αρχαιοτήτων και, έτσι, τα ευρήματα της Εφορείας παρέμεναν κλεισμένα σε σκοτεινές αποθήκες» ανέφερε η κα Σίμωσι συμπληρώνοντας πως το Μουσείο «θα είναι μοναδικό τόσο για τα ελληνικά όσο και για τα διεθνή μουσειακά δεδομένα, αφού μέχρι στιγμής στη χώρα μας δεν υπάρχει όμοιό του ούτε ως προς τη θεματολογία ούτε ως προς το εύρος των συλλογών του, αλλά και στο εξωτερικό ακόμη είναι ελάχιστα τα Μουσεία που έχουν ως θέμα τους αποκλειστικά την ενάλια αρχαιολογία».
Βυθισμένοι θησαυροί και αρχαία ναυάγια
Η προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων έδωσε μια πρόγευση αυτού που θα συναντά ο επισκέπτης στο μέλλον. Στο Σιλό, όπου κάποτε ήταν οι διαμετακομιστικές αποθήκες των σιτηρών, θα εγκατασταθεί ένα πλούσιο Μουσείο με δεκάδες εφαρμογές πολυμέσων πλάι στο αυθεντικό αρχαίο υλικό, το οποίο θα διαχέεται και πέριξ του κτηρίου, σε μια διαμορφωμένη αυλή συνολικής έκτασης εννέα στρεμμάτων.
Το Μουσείο θα εκτείνεται σε 13.100 τ.μ., εκ των οποίων οι εκθεσιακοί του χώροι θα καταλαμβάνουν 6.500 τ.μ. Οι υπόλοιποι θα είναι χώροι εξυπηρέτησης επισκεπτών (1.500 τ.μ.), εκπαιδευτικών προγραμμάτων και επιστημονικών δράσεων (800 τ.μ.). Όσο για τα στρέμματα του περιβάλλοντος χώρου, προβλέπεται ακόμη και η δημιουργία χώρου Τεχνικής Κατάδυσης.
Το αυθεντικό υλικό από τα αρχαία ναυάγια θα είναι αγάλματα, αρχιτεκτονικά μέλη, αμφορείς που κουβαλούσαν εμπορεύσιμα προϊόντα, επιτραπέζια και άλλη χρηστική κεραμική, όπλα, εργαλεία, νομίσματα, οικοδομικό υλικό, επιγραφές, είδη ρουχισμού και καλλωπισμού, κομμάτια από σκαριά και εξαρτήματα πλοίων μέχρι ξηρούς καρπούς και αλιευτικά σύνεργα.
Επίσης, στην έκθεση θα συμπεριληφθεί και αρχειακό υλικό, όπως χάρτες, χαρακτικά, καθώς και τα πρωτότυπα ημερολόγια από τις έρευνες του Κουστώ στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του ’70.
Η παρουσίαση των εκθεμάτων θα γίνεται μέσα από έξι βασικούς θεματικούς άξονες, οι οποίοι θα είναι ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλον, αλλά θα συνδυάζονται μεταξύ τους. Ο πρώτος, «Θάλασσα, περιβάλλον, άνθρωπος», θα εισάγει τον επισκέπτη στη ναυτική ιστορία της Ελλάδας, ενώ ο δεύτερος θα επικεντρώνεται στον επιστημονικό κλάδο της Ενάλιας ή υποβρύχιας Αρχαιολογίας µε στόχο να εξοικειώσει το κοινό µε το αντικείμενο, τη μεθοδολογία και τα ερευνητικά της ερωτήματα και να παρουσιάσει τα αποτελέσματα και τους φορείς άσκησής της στην ελληνική επικράτεια.
«Χρονοκάψουλες» στο βυθό… σταθμοί στο χρόνο
Η μορφολογική ομοιότητα των κυψελών του Σιλό µε κλειστές κάψουλες και ο διεθνώς παγιωμένος από τους μελετητές χαρακτηρισμός των εναλίων ανασκαφικών συνόλων και κυρίως των ναυαγίων ως «κλειστών συνόλων – χρονοκάψουλων» υπαγόρευσε τον τίτλο του τρίτου και κεντρικού αφηγηματικού άξονα του Μουσείου.
Ο επόμενος θεματικός άξονας, με τίτλο «Μετοικίζοντας στη στεριά ή παραμένοντας στο βυθό», θα πραγματεύεται θέματα διαχείρισης και προστασίας των εναλίων ευρημάτων από φυσικούς παράγοντες φθοράς και ανθρωπογενείς κινδύνους, όπως είναι η αρχαιοκαπηλική δράση, η οποία προκαλεί εκτεταμένες καταστροφές σε «κλειστά» ενάλια σύνολα. Στο πλαίσιο αυτό, θα προβάλλεται ιδιαίτερα η συμβολή της επιστήμης της συντήρησης στην προστασία και ανάδειξη του ενάλιου αρχαιολογικού πλούτου της χώρας, καθώς και η σημασία θέσπισης ενός αυστηρού νομικού πλαισίου προστασίας του.
Τον τίτλο «Ναυάγια: Αναφορές στις τέχνες και τα γράμματα» θα φέρει ο προτελευταίος άξονας της έκθεσης, ο οποίος επικεντρώνεται στην τέχνη των ναυαγίων και τη μεταγραφή τους στο χώρο των εικαστικών τεχνών, της λογοτεχνίας και της έβδομης τέχνης. Η περιήγηση των επισκεπτών θα κλείνει με ένα αφιέρωμα που θα παρουσιάζει την ιστορία του κτηρίου στο πλαίσιο της κοινωνικοπολιτικής ιστορίας του Πειραιά και της Ελλάδας από το 1930 έως και το πρόσφατο παρελθόν και θα προβάλει τους λόγους και τις συνθήκες που οδήγησαν στην κατασκευή και λειτουργία ενός τόσο μεγάλου «Σιλό» στο πρώτο λιμάνι της χώρας.
