Από την έντυπη έκδοση
Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Στην Ελλάδα της κρίσης η ψαλίδα ανάμεσα στα δύο φύλα ανοίγει, με τις γυναίκες να συναντούν τα τελευταία χρόνια νέα εμπόδια στη συμμετοχή και την ανέλιξή τους στην οικονομική και πολιτική ζωή του τόπου.
Το χάσμα στα ποσοστό απασχόλησης διευρύνεται, η διαφορά στις απολαβές καλά κρατεί, ενώ η εκπροσώπηση των γυναικών σε θέσεις ευθύνης είναι εξαιρετικά χαμηλή. Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών είναι 8,5 μονάδες υψηλότερο, η συμμετοχή τους στα ανώτατα κλιμάκια των επιχειρήσεων περιορίζεται στο 10% και στη Βουλή στο 18%.
Στη φετινή κατάταξη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για την ισότητα των δύο φύλων η χώρα μας βρίσκεται στην 92η θέση, σε σύνολο 144 κρατών, και στη δεύτερη χειρότερη μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όταν πριν από δέκα χρόνια ήμασταν στην 69η.
Η ελληνική «γυάλινη οροφή» αποδεικνύεται άκρως ανθεκτική. Ο όρος γυάλινη οροφή, που πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1986 από την εφημερίδα Wall Street Journal, αναφέρεται σε όλα εκείνα τα αόρατα εμπόδια που συναντούν οι γυναίκες στη σταδιοδρομία τους στους τομείς της έρευνας, της επιστήμης, της πολιτικής, στον δρόμο για την κατάκτηση θέσεων ευθύνης σε πάσης φύσεως οργανισμούς και επιχειρήσεις.
Προκαταλήψεις, στερεότυπα, παγιωμένες αντιλήψεις για τον ρόλο τους στο σπίτι, στην κοινωνία, στην επαγγελματική ζωή, «φρενάρουν» την ανέλιξή τους ακόμη και σε χώρες που κανένα θεσμικό – νομικό εμπόδιο δεν υπάρχει.
Στην Ελλάδα επιτεύχθηκαν σημαντικές «ρωγμές» από τη δεκαετία του ‘80 έως και εκείνη του 2000, χωρίς, ωστόσο, να ανατραπεί η αντίληψη εκείνη που θέλει τη γυναίκα να έχει τη βασική (ή ακόμη και αποκλειστική) ευθύνη για τις δουλειές του σπιτιού, την ανατροφή των παιδιών και τη φροντίδα των ηλικιωμένων.
Η θέση της χώρας στην κατάταξη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για την ισότητα των δύο φύλων άρχισε να επιδεινώνεται σταδιακά από το 2007.
Τη διετία 2010-11 είχαμε μία εντυπωσιακή αλλά προσωρινή ανάκαμψη, καθώς αυξήθηκε αισθητά η συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων της πολιτικής, χωρίς να συμβεί, ωστόσο, το ίδιο με τη θέση τους στην αγορά εργασίας και την οικονομική ζωή. Το 2012 η Ελλάδα έκανε «βουτιά» 26 θέσεων, για να προσγειωθεί στην 82η. Έκτοτε κατρακυλήσαμε άλλα δέκα σκαλοπάτια.
Στη φετινή κατάταξη δεν απέχουμε πολύ μόνο από τις πρωτοπόρους σε θέματα ισότητας σκανδιναβικές χώρες ή τους μεγάλους της Ευρωζώνης. Είμαστε αισθητά χαμηλότερα από τους άλλους εκπροσώπους του ευρωπαϊκού Νότου (με μόνη εξαίρεση τη Μάλτα), από τις γειτονικές βαλκανικές χώρες, αλλά και σε χειρότερη θέση από χώρες όπως η Ινδία και η Ινδονησία. Έχει ενδιαφέρον λοιπόν να δούμε αναλυτικά ποια είναι η θέση της Ελληνίδας στην οικονομική και πολιτική ζωή.
Οικονομική ζωή
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ οι γυναίκες στη χώρα μας έχουν περίπου το 65% των ευκαιριών και προνομίων που απολαμβάνουν οι άνδρες στην οικονομική ζωή.
Απασχόληση: Αν και το ποσοστό πρόσβασης των γυναικών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι αντίστοιχο με εκείνο των ανδρών, η διαφορά στα ποσοστά απασχόλησης των δύο φύλων είναι δραματική. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) το ποσοστό απασχόλησης των Ελληνίδων το δεύτερο τρίμηνο του έτους ήταν μόλις 43,5%, όταν των ανδρών ήταν 61,1%. Η ψαλίδα των 18,4 μονάδων είναι πολύ μεγάλη, εάν υπολογίσει κανείς ότι στην Ευρωζώνη είναι λίγο υψηλότερη των 10 μονάδων, με το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών στο 60,1% και των ανδρών στο 70,6%.
Ανεργία: Την ίδια ώρα τα τελευταία στοιχεία της EΛΣΤΑΤ αποκαλύπτουν ότι το ποσοστό της ανεργίας μεταξύ των γυναικών είναι 27,9%, ενώ μεταξύ των ανδρών 19,4%. Οι γυναίκες αναζητούν επίσης σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό μερική απασχόληση (αναλογία 1-3), καθώς επιβαρύνονται με τις δουλειές του σπιτιού και τη φροντίδα της οικογένειας.
Συμμετοχή σε διοικητικά συμβούλια: Οι δυνατότητες αναρρίχησης σε θέσεις ευθύνης είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Όπως προκύπτει από στοιχεία της Επιτροπής, η συμμετοχή των γυναικών σε διοικητικά συμβούλια μεγάλων επιχειρήσεων είναι μόλις 10,3% στην Ελλάδα, όταν ο μέσος όρος στην Ε.Ε. των 28 κρατών μελών είναι 21,2%. Πρόκειται για το τέταρτο χαμηλότερο ποσοστό ύστερα από εκείνα της Μάλτας (2,5%), της Εσθονίας (8%) και της Κύπρου (8,4%).
Μισθολογικό χάσμα: Ελαφρώς χαμηλότερο του ευρωπαϊκού μέσου όρου είναι το χάσμα στις αμοιβές των δύο φύλων για την ίδια εργασία. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι αμοιβές των Ελληνίδων είναι 15% χαμηλότερες από εκείνες των ανδρών συναδέλφων τους, ενώ ο μέσος όρος του χάσματος για την Ε.Ε. είναι 16%.
Ωστόσο η ψαλίδα ανοίγει πολύ εάν συγκρίνει κανείς τις συνολικές ετήσιες αποδοχές των δύο φύλων στη χώρα μας, εξαιτίας των υψηλότερων ποσοστών υποαπασχόλησης των γυναικών και της αισθητά μικρότερης συμμετοχής τους σε διευθυντικές θέσεις. Τα τελευταία στοιχεία της Κομισιόν δείχνουν ότι στην Ελλάδα η διαφορά των συνολικών αποδοχών των δύο φύλων ανέρχεται σε 45,2%, την ώρα που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 41,1%.
Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ υπολογίζει ότι το μέσο ετήσιο εισόδημα σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης (PPP) των απασχολούμενων ανδρών στη χώρα μας είναι 34.369 δολάρια (31.296 ευρώ) και των απασχολούμενων γυναικών 19.687 δολάρια (17.900 ευρώ).
Πολιτική ζωή
Ήταν 28 Μαΐου του 1952 όταν κατοχυρώθηκε στη χώρα μας για τις γυναίκες το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις βουλευτικές και περιφερειακές εκλογές. Το δικαίωμα ασκήθηκε για πρώτη φορά στις εκλογές του 1956, με τη Λίνα Τσαλδάρη της ΕΡΕ και τη Βάσω Θανασέκου της Δημοκρατικής Ένωσης να εισέρχονται στο Κοινοβούλιο. Η Λίνα Τσαλδάρη έγινε επίσης η πρώτη γυναίκα υπουργός, αναλαμβάνοντας το υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση Καραμανλή.
Την ίδια χρονιά εξελέγη και η πρώτη γυναίκα δήμαρχος, η Μαρία Δεσύλλα, στην Κέρκυρα. Η συμμετοχή των γυναικών σε εκλεγμένα αξιώματα και κέντρα λήψης αποφάσεων έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά παραμένει απογοητευτικά χαμηλή.
Στην ελληνική Βουλή το ποσοστό των γυναικών είναι σήμερα μόλις 21%, ενώ μεταξύ των ευρωβουλευτών της χώρας είναι ελαφρώς υψηλότερο, 24%.
Η κυβέρνηση απαριθμεί επτά γυναίκες σε σύνολο 46 μελών. Και οι επτά είναι αναπληρώτριες υπουργοί ή υφυπουργοί.
Στην τοπική αυτοδιοίκηση το ποσοστό των γυναικών μεταξύ των εκλεγμένων δημάρχων είναι μόλις 4,6% (15 σε σύνολο 325 δήμων). Μάλιστα στις τελευταίες εκλογές (2014) σχεδόν διπλασιάστηκε από 2,4% το 2010.
Σε σύνολο 13 περιφερειών έχουμε δύο γυναίκες επικεφαλής, τη Ρένα Δούρου στην Αττική και τη Χριστιάνα Καλογήρου στο Βόρειο Αιγαίο.
