Από την έντυπη έκδοση
Του Γιάγκου Χαραλάμπους F.C.C.A*
Η μελέτη των αναρίθμητων οικονομικών θεμάτων που επηρεάζουν τις επιχειρήσεις των πελατών μας αποτελεί προβληματισμό αρκετών ελεγκτικών εταιρειών, οι οποίες επενδύουν χρόνο σε έρευνες των διεθνών χρηματιστηριακών αγορών, με στόχο να προβλέψουν πού θα βαδίσουν οι διεθνείς οικονομίες και πώς τα αποτελέσματά τους θα επηρεάσουν και την ελληνική οικονομία.
Το άρθρο αυτό βασίζεται σε δύο δημοσιευθέντα άρθρα στα επαγγελματικά περιοδικά του ACCA και του ΣΟΕΛ και στις οικονομικές εφημερίδες, με δικές μου απόψεις και παρεμβάσεις.
1 Το 2017, δηλαδή πριν από περίπου έναν χρόνο, ο κόσμος απολάμβανε μια συγχρονισμένη οικονομική επιτάχυνση. Η οικονομική ανάπτυξη στην κάθε μία από τις μεγάλες και αναπτυγμένες οικονομίες αυξήθηκε, εκτός της Μεγάλης Βρετανίας, και στις περισσότερες αναπτυσσόμενες οικονομίες. Το πνεύμα της κατάστασης αυτής μεταφέρεται στην έρευνα της ΕΥ με τον τίτλο «Η παγκόσμια ανάπτυξη δημιουργεί αισιοδοξία».
2 Στο παγκόσμιο εμπόριο η αύξηση το 2017 ήταν εντυπωσιακή. Η Αμερική άκμαζε, ενώ ματαιώθηκε και η ολίσθηση της κινεζικής οικονομίας σε αποπληθωρισμό (deflation). Πρόσθετα ακόμα και η Ευρωπαϊκή ζώνη ευημερούσε, με αποτέλεσμα οι ευρωπαϊκές μεσαίες επιχειρήσεις να εμφανίζονται αισιόδοξες για το επόμενο δωδεκάμηνο, με φιλόδοξα αναπτυξιακά σχέδια. Η άποψη αυτή ενισχύεται και με τα δελτία οικονομικών εξελίξεων των ελληνικών τραπεζών και των εμπορικών επιμελητηρίων.
3 Το 2018 η εικόνα είναι πολύ διαφορετική. Η αδύναμη χρηματοοικονομική κεφαλαιαγορά, για δεύτερη φορά εντός του έτους, υποχώρησε σε όλες τις χώρες της υδρογείου λόγω του φόβου των επενδυτών. Ο φόβος των επενδυτών είναι ριζωμένος στην επιβράδυνση της ανάπτυξης καθώς και στις επιπτώσεις της αυστηρότερης αμερικανικής νομισματικής πολιτικής.
Οι επικεφαλής των ευρωπαϊκών μεσαίων επιχειρήσεων, όπως διατυπώνεται στην προαναφερόμενη έρευνα, αναφέρουν ως σημαντικότερη εξωτερική απειλή την υποτονική παγκόσμια ανάπτυξη (28%), καταγράφοντας αύξηση 18% σε σχέση με το 2017.
Αυτοί οι φόβοι είναι καλά εμπεδωμένοι.
4 Το πρόβλημα της παγκόσμιας οικονομίας, το 2018, έχει μια άνιση δυναμική. Στην Αμερική ο πρόεδρος Donald Trump με τη μείωση της φορολογίας βοήθησε στην ώθηση της ετήσιας τριμηνιαίας ανάπτυξης πάνω από 4%. Η ανεργία κύλησε στο χαμηλότερο επίπεδο από το 1969, και παρά ταύτα το ΔΝΤ με τις υπό αμφισβήτηση θεωρήσεις του (αλλά είναι το ΔΝΤ!) θεωρεί ότι η αύξηση της οικονομίας θα επιβραδυνθεί στις μεγάλες και ανεπτυγμένες οικονομίες. Και ότι οι αναπτυσσόμενες αγορές είναι σε κίνδυνο.
Η υποτονική παγκόσμια ανάπτυξη γίνεται ένας ακόμα πιο απειλητικός κίνδυνος, καθώς ανησυχίες, όπως η γεωπολιτική αβεβαιότητα (9%) και τα εμπόδια εμπορίου (2%), ακολουθούν.
5 Η απόκλιση των οικονομιών μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και των υπολοίπων χωρών της υδρογείου προσδιορίζει πάρα πολύ αποκλίνουσες νομισματικές πολιτικές. Η FED αύξησε τα επιτόκια οκτώ φορές από τον Δεκέμβριο του 2015 και διαβλέπονται πρόσθετες αυξήσεις για το 2019, όχι όμως τόσες σε αριθμό -όπως πρόσφατα δηλώθηκε-, σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ECB), που εξακολουθεί να είναι μακριά από την πρώτη αύξησή της. Η Κίνα, ο βασικότερος στόχος του εμπορικού πολέμου του προέδρου Trump, έχει χαλαρώσει τη νομισματική πολιτική της ως απάντηση για την αποδυνάμωση της οικονομίας της. Οι ερωτηθέντες σύμβουλοι στην προαναφερθείσα έρευνα κτυπούν τον κώδωνα του κινδύνου των ανεπαρκών ταμειακών ροών, κάτι που επηρεάζει σημαντικά τόσο τις ελληνικές επιχειρήσεις όσο και τις τράπεζες, ειδικότερα τις συνεταιριστικές, οι οποίες χορηγούν λίγα δάνεια και άρα τα έσοδα επιτοκίων βασίζονται σε παλαιά δάνεια – ενώ τα λειτουργικά τους έξοδα παραμένουν σχεδόν σε παλαιά επίπεδα.
6 Όταν τα επιτόκια αυξάνονται μόνο στην Αμερική και όχι σε άλλες χώρες το αμερικανικό δολάριο ενδυναμώνεται. Αυτό βεβαίως καθιστά δυσκολότερη την αποπληρωμή των χρεών από χώρες των αναδυόμενων αγορών και των υπερχρεωμένων χωρών, όπως η δική μας.
7 Ο επερχόμενος κίνδυνος πίεσε την πλούσια σε γεωργική παραγωγή Αργεντινή, χώρα με πληθυσμό 44,27 εκατομμυρίων, η οποία οδηγήθηκε στη δεινή θέση που όλοι μέσα από τα ΜΜΕ γνωρίζουμε. Ενώ η γείτονά μας Τουρκία, με πληθυσμό πάνω από 77,7 εκατομμύρια (έτος 2015), μπήκε σε νομισματικούς μπελάδες, λόγω της ακολουθούμενης σκληρής πολιτικής της κυβέρνησης Ερντογάν λόγω του Αμερικανού πάστορα. Τέλος, το Πακιστάν, με πληθυσμό 197 εκατομμυρίων (έτος 2017), βρέθηκε στην ανάγκη να ζητήσει βοήθεια από το ΔΝΤ.
8 Η παραπάνω λυπηρή εικόνα, από μόνη της, θα πρέπει να θέσει εμάς τους Έλληνες σε βαθιά σκέψη, επειδή το σκηνικό της επερχόμενης ύφεσης συμπληρώνεται και από το κακό σκηνικό των αναδυόμενων αγορών (emerging markets) που πλέον κατέχουν το 59% της παγκόσμιας παραγωγής (μετρούμενης με βάση την αγοραστική δύναμη), ενώ πριν από μόλις δύο δεκαετίες, όταν κτύπησε η ασιατική οικονομική κρίση, κατείχαν το 43% της παγκόσμιας παραγωγής.
9 Ο μελλοντικός προβληματισμός είναι κατά πόσο το επερχόμενο «τσουνάμι» θα καταλήξει μόνο στις αμερικανικές ακτές ή, όπως συνέβη στις προηγούμενες οικονομικές κρίσεις, θα φθάσει σε αυτές της Κίνας και θα παρασύρει επίσης με τα κύματα του Ιονίου και του Αιγαίου πελάγους και τις δικές μας ακτές!
Γνωστοί αρθρογράφοι των κυριακάτικων ελληνικών εφημερίδων κτυπούν τον κώδωνα του κινδύνου στη χώρα μας, όπου βεβαίως οι πολιτικοί μας και οι αρμόδιες εποπτικές αρχές κωφεύουν, λόγω των επερχόμενων εκλογών, όπως συνέβη και με την πρόσφατη κρίση – που τα απόνερά της ακόμα κτυπούν τα χρηματοοικονομικά ιδρύματά μας.
10 Τα καλά νέα είναι ότι τα τραπεζικά συστήματα και γενικότερα οι τράπεζες είναι πιο ανθεκτικά από ό,τι ήταν πριν από μία δεκαετία, όταν η κρίση κτύπησε την πόρτα τους και γενικότερα τις οικονομίες των χωρών.
Η πιθανότητα να έχουμε μια αντίστοιχη σε βαθμό με την παρελθούσα κρίση είναι χαμηλή.
Το μήνυμα, όμως, για τη χώρα μας είναι σαφές: Παρά το γενικότερο κλίμα αβεβαιότητας λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων, οι ελληνικές επιχειρήσεις πρέπει να στραφούν στις διεθνείς αγορές και οι αρμόδιες εποπτικές αρχές πρέπει να χαράξουν μια νέα στρατηγική ανάπτυξης των τραπεζών, επιλύοντας το πρόβλημα των «κόκκινων» δανείων, αυξάνοντας την ποσόστωση των κεφαλαίων σε σχέση με τις καταθέσεις των τραπεζών, γιατί τα διεθνή κεφάλαια οδεύουν προς τις αναδυόμενες αγορές και η μέχρι σήμερα αναποτελεσματική αντιμετώπιση των προαναφερθέντων προβλημάτων των τραπεζών οδηγούν σε σημαντικές ζημίες τους καταθέτες των τραπεζών και τους Έλληνες φορολογούμενους.
* Ο Κ. Χαραλάμπους είναι πρώην αντιπρόεδρος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου (α) της UHYAxon – Ορκωτοί Ελεγκτές Α.Ε, (β) α’ αντιπρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και πρόεδρος της Επιτροπής Ελέγχου της Γενικής Τράπεζας και (γ) της KPMG Ελλάδος.
Επίσης είναι ενεργό μέλος του Συνδέσμου Ορκωτών Λογιστών Αγγλίας (ACCA) και του Συνδέσμου Ελεγκτών Λογιστών Κύπρου.
e-mail: [email protected].
