Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Δύσκολα θα μπορούσε να διαφωνήσει κανείς με τον κ. Ανδρέα Ανδρεάδη, κορυφαίο τουριστικό παράγοντα στη χώρα μας, ότι στο υπό αναζήτηση νέο παραγωγικό μοντέλο της χώρας ο τουρισμός θα βρίσκεται στην πρώτη θέση. Το καίριο ερώτημα, όμως, είναι ποιος τουρισμός;
Όλες οι επιστημονικές ενδείξεις και αναλύσεις συγκλίνουν προς την άποψη ότι ο κορονοϊός δεν θα εκλείψει αύριο. Αντιθέτως, υπάρχουν πολλές θέσεις που υποστηρίζουν ότι μεταλλάσσεται και πιθανότατα τα χρόνια που έρχονται να γίνεται όλο και πιο επικίνδυνος.
Σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ πιθανό το σενάριο ύπαρξης του κορονοϊού για αρκετά χρόνια, γεγονός που σημαίνει ότι ο κόσμος, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο, θα αποφεύγει τους συνωστισμούς. Εκ των πραγμάτων, έτσι, οδηγούμεθα σε μια παγκόσμια απομαζικοποίηση εκδηλώσεων, εξέλιξη που ήδη έχει δραματικές επιπτώσεις σε ζωτικούς οικονομικούς και κοινωνικούς τομείς. Δεν υπάρχει τομέας της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας που να υποστηρίζει ότι θα μείνει ανεπηρέαστος από την απομαζικοποίηση.
«Το φαινόμενο της απομαζικοποίησης της κατανάλωσης είχε ήδη ξεκινήσει με την κρίση του 2009, διογκώθηκε με την έλευση της ψηφιακής οικονομίας και τώρα, με αφορμή την πανδημία, θα πάρει γιγαντιαίες διατάσεις σε ολόκληρο το οικονομικό κύκλωμα. Η ζωή μας θα αλλάζει, πολύ γρήγορα μάλιστα, και μαζί με αυτήν την αλλαγή θα καταρρεύσουν και κάποια στερεότυπα που κάποιοι τα θεωρούσαν αμετακίνητα…». Αυτά μας λέει ο κ. Ολιβιέ Χαμίν, γενικός διευθυντής του οργανισμού IRI, που έχει έδρα τις ΗΠΑ και πραγματοποιεί παγκόσμιες έρευνες αγοράς.
«Οδεύουμε προς μια μεγάλη ισοπέδωση εισοδημάτων, θέσεων εργασίας, ευκαιριών απασχόλησης, αλλά και κατανάλωσης…», τονίζει ο καθηγητής Μάικλ Σπενς, ανώτερος συνεργάτης του Ιδρύματος Χούβερ και συν-νομπελίστας της οικονομίας το 2001. «Χωρίς αμφιβολία», προσθέτει, «μπαίνουμε σε φάση οικονομικής και κοινωνικής αστάθειας. Πολλά άτομα και επιχειρήσεις θα αναγκαστούν να αναλάβουν χρέη που μακροπρόθεσμα θα εμποδίσουν τις δαπάνες και τις επενδύσεις. Αλλά δεν θα επηρεαστούν όλοι εξίσου. Η ζημιά θα βαρύνει δυσανάλογα περισσότερο τα φτωχότερα νοικοκυριά, τα οποία με τη σειρά τους θα καταναλώνουν λιγότερο και θα επιβραδύνουν την αναβίωση της ζήτησης και ως εκ τούτου τον ρυθμό της ανάκαμψης. Τα μέτρα ανακούφισης θα πρέπει συνεπώς να συνδυαστούν με μέτρα τόνωσης που αποσκοπούν στην οικονομική επανένταξη των πιο ευάλωτων, μεταξύ άλλων μέσω προγραμμάτων διατήρησης της εργασίας και προγραμμάτων επανεξοπλισμού, που θα εφαρμόζονται από την κυβέρνηση και από συμπράξεις δημόσιου – ιδιωτικού τομέα. Χωρίς τέτοια μέτρα, η αποξένωση και η περιθωριοποίηση θα ανθίσουν, θέτοντας υπό πίεση τον κοινωνικό ιστό και αυξάνοντας τον κίνδυνο άμεσης αναταραχής…».
Όλα αυτά δεν είναι καλά νέα για τον μαζικό τουρισμό, σε μια εποχή όπου προβληματικές θα είναι και οι μαζικές μετακινήσεις. Ήδη, μάλλον, τα πρώτα δείγματα γραφής της συνολικής απομαζικοποίησης είναι ορατά και θα πρέπει να προβληματίσουν τους επαΐοντες.
«Από τη Βενετία έως τη Βαρκελώνη», γράφει η Έλενα Μπάρτον, στο Δελτίο του Ρόιτερς, «η πανδημία φέρνει το τέλος του υπερτουρισμού και οι τουριστικοί παράγοντες ετοιμάζονται να ζήσουν το χειρότερο καλοκαίρι στην ιστορία…». Εντούτοις, η εξέλιξη αυτή, ναι μεν έχει θύματα, αλλά υπάρχουν και άνθρωποι που τη βλέπουν θετικά. Στη Βενετία, για παράδειγμα, δεν είναι λίγοι αυτοί που θέλουν λιγότερους τουρίστες, που να μένουν περισσότερο και να ξοδεύουν πιο πολλά. Το ίδιο συμβαίνει και στη Βαρκελώνη, όπου ο υπερτουρισμός ναι μεν έφερε μπόλικο χρήμα, δημιούργησε όμως και καταστάσεις που δεν αρέσουν σε όλους τους Καταλανούς. Αυτός ήταν και ο λόγος εξάλλου που από το 2017 ο δήμος της Βαρκελώνης είχε απαγορεύσει τα νέα ξενοδοχεία και είχε διακόψει τη λειτουργία 6.300 παράνομων τουριστικών καταλυμάτων.
Είναι κατάδηλο συνεπώς ότι μεγάλες τουριστικές περιοχές πριν από την κρίση της πανδημίας είχαν αρχίσει να σκέπτονται σοβαρά την απομάκρυνσή τους από τον υπερτουρισμό. Σίγουρα δε, σήμερα, πριν ακόμα μπούμε στη μετά την πανδημία εποχή, επικρατούν οι ίδιοι προβληματισμοί, προφανώς όμως πιο επεξεργασμένοι και με τη χρησιμοποίηση πρόσθετων κριτηρίων.
Κριτήρια που χωρίς αμφισβήτηση θα ανάγονται σε θέματα του περιβάλλοντος, της κλιματικής αλλαγής, της κυκλικής οικονομίας και των ψηφιακών ανατροπών.
Αυτές οι νέες παράμετροι απαιτούν να ξεφύγουμε από τα όρια της «βιομηχανικής» αντίληψης του τουρισμού και να δούμε τη σημαντική αυτή δραστηριότητα υπό διαφορετικό πρίσμα.
Ο τουρισμός στο υπόλοιπο του 21ου αιώνα θα διαφέρει αισθητά από τη χύδην κατανάλωση.
