Από την έντυπη έκδοση
Της Κατερίνας Τζωρτζινάκη
[email protected]
Δεν ήταν πάντα στην κόψη οι ιρανο-αμερικανικές σχέσεις. Για την ακρίβεια ξεκίνησαν με τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις. Δύο Αμερικανοί αναμίχθηκαν αποφασιστικά υπέρ του εκδημοκρατισμού και της ανεξαρτησίας της χώρας. Μάλιστα, ο Χάουαρντ Μπάσκερβιλ πλήρωσε με τη ζωή του την υποστήριξη του δικαιώματος των Ιρανών να διαθέτουν Σύνταγμα.
Όλα, όμως, θα άλλαζαν το 1953. CIA και Βρετανία θα εκδιώξουν από την εξουσία τον δημοκρατικά εκλεγμένο πρωθυπουργό Μοχάμαντ Μοσαντέκ, ο οποίος είχε αποφασίσει την εθνικοποίηση της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Το τέλος της αθωότητας έγραφε «πετρέλαιο» στην ταυτότητα.
Η επανάσταση το 1978, η κρίση των ομήρων των 444 ημερών, η αμερικανική στρατιωτική επιχείρηση τον Απρίλιο του 1980, που κατέληξε σε φιάσκο, η επίθεση του Σαντάμ στο Ιράν, με την έμμεση στήριξη των ΗΠΑ, μεγαλώνει την «τρύπα», αν και το «Ιραν-γκέιτ» έδειξε ότι οι διμερείς σχέσεις ήταν πιο πολύπλοκες από ό,τι φαίνονταν.
Για παράδειγμα, με πρόεδρο Ραφσαντζανί και μακαρίτη τον αγιατολάχ Χομεϊνί, το 1994, η πρώτη σύμβαση εκμετάλλευσης ιρανικού πετρελαίου που αφορούσε ξένη εταιρεία υπογράφηκε με την Conoco, τον αμερικανικό γίγαντα. Tα πράγματα, όμως, δεν πήγαν καλά, το Ισραήλ πίεζε τις ΗΠΑ για κυρώσεις, το Ιράν να απομονώσει, και ο Μπιλ Κλίντον εκδίδει τις εκτελεστικές πράξεις σε δύο δόσεις. 15 Μαρτίου και 6 Μαΐου 1995, απαγορεύοντας όχι μόνο τη σύμβαση με την Conoco αλλά και όλες τις εμπορικές συναλλαγές με το Ιράν.
Η Τεχεράνη έμεινε για άλλη μια φορά έξω από το λιμάνι και η καχυποψία βγήκε σεργιάνι. Η επίθεση, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και τους μισητούς στο Ιράν Ταλιμπάν, άνοιξε παράθυρο συνεργασίας, που έκλεισε όταν ο Μπους συμπεριέλαβε το Ιράν «στον άξονα του Κακού» για υποστήριξη της τρομοκρατίας. Με τον Αχμαντινετζάντ τα πράγματα γίνονται πιο σοβαρά και η Ουάσιγκτον δεν ξεχνά, ώσπου η διπλωματία νικά. Τον Ιούλιο του 2015 οι «έξι» και το Ιράν κατέληξαν σε μια συμφωνία-ορόσημο, μια «win-win» λύση, που οι γεωπολιτικές αντιπαλότητες δεν αφήνουν να πετύχει.
Ήδη ακούγονται ήχοι. Από εκρήξεις.
