Από την έντυπη έκδοση
Των Έφης Τριήρη
και Αγγελικής Κοτσοβού
Σε σταθερή τροχιά θα κινηθεί η παγκόσμια οικονομία το 2018, με ρυθμούς ανάπτυξης υψηλότερους από τους περσινούς, καθώς συνεχίζεται η ανάκαμψη, με βασικό στήριγμα την έντονη εμπορική δραστηριότητα και την αύξηση των καταναλωτικών και εταιρικών δαπανών. Παρ’ όλα αυτά, οι κίνδυνοι δεν έχουν ξεπεραστεί και η οικονομία «ακουμπά» ακόμη σε βραδυφλεγείς «βόμβες», όπως είναι ο γεωπολιτικός παράγοντας, μία απότομη διακοπή των άνευ προηγουμένων μέτρων στήριξης σε κάποιες οικονομίες, οι «φούσκες» που θα μπορούσαν να εκραγούν σε διάφορες κατηγορίες ενεργητικού, η συσσώρευση του χρέους και ο προστατευτισμός του εμπορίου.
Εν μέρει, η οικονομική επιτυχία του 2017 βασίστηκε στην άνευ προηγουμένου χαλαρή νομισματική πολιτική. Με τον ερχομό όμως του 2018 η αμερικανική Φέντεραλ Ριζέρβ αναμένεται να προχωρήσει σε τρεις ακόμη επιτοκιακές αυξήσεις, η ΕΚΤ θα μειώσει σταδιακά τις αγορές ενεργητικού της με την προοπτική να βάλει τέλος στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, και η Κίνα αυξάνει τα επιτόκια. Οι κινήσεις αυτές παρακολουθούνται στενά από τους διαμορφωτές νομισματικής πολιτικής, καθώς θα μπορούσαν να προκαλέσουν απότομη διακοπή στις καταναλωτικές και εταιρικές δαπάνες. «Οι κίνδυνοι για τη χρηματοοικονομική σταθερότητα συνιστούν μεγαλύτερη απειλή για τη συνέχιση του κύκλου ανάπτυξης σε σύγκριση με τους κινδύνους για τη σταθερότητα των τιμών, με τις αμερικανικές επιχειρήσεις να είναι περισσότερο εκτεθειμένες στα υψηλότερα επιτόκια», όπως εκτιμούν οικονομολόγοι της Morgan Stanley.
Για το 2018, οι περισσότεροι διεθνείς οργανισμοί και αναλυτές προβλέπουν ρυθμό ανάπτυξης πολύ υψηλότερο του 3%, κοντά στους ρυθμούς που κινήθηκε και φέτος και είναι η πρώτη φορά από το 2011 που η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται με ρυθμό άνω του 3%.
Χρέος
Η παγκόσμια αναλογία χρέους ως προς ΑΕΠ έχει εκτιναχθεί στο 325% από 210% που βρισκόταν πριν από την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση, φθάνοντας τα 225 τρισ. δολάρια, σύμφωνα με στοιχεία της McKinsey, παρά τις προσπάθειες που έγιναν από τις ρυθμιστικές αρχές σε πολλές οικονομίες να μπει ένα τέλος στην απομόχλευση του τραπεζικού κλάδου. Aυτό σημαίνει ότι το παγκόσμιο χρέος είναι τρεις φορές μεγαλύτερο από το μέγεθος της παγκόσμιας οικονομίας, έχοντας αυξηθεί 26 τρισ. δολάρια μόνο την τελευταία διετία, με όλες τις ενδείξεις να προοιωνίζονται ότι θα συνεχίσει να διογκώνεται. Και αυτή η μεγάλη συσσώρευση χρέους δημιουργεί αμφιβολίες ως προς τη βιωσιμότητα της ανάκαμψης, με ορισμένους να υποστηρίζουν ότι η αύξηση των επιτοκίων θα μπορούσε να πυροδοτήσει μία νέα παγκόσμια κρίση. Το αμερικανικό χρέος κυμαίνεται στο 100% του ΑΕΠ ή στα 20 τρισ. δολάρια, ενώ στην Κίνα η αναλογία χρέους προς ΑΕΠ κυμαίνεται στο 250%.
Ανησυχίες για τα χρηματιστήρια
Συνήθως υπάρχει μια τάση να πιστεύει κανείς ότι αυτή τη φορά είναι διαφορετικά, μέχρι που αποδεικνύεται ότι δεν είναι. Εάν έχουν μάθει κάτι οι οικονομολόγοι από τα κραχ των αγορών αυτού του αιώνα, είναι ότι όταν συμβεί το κακό οι συνέπειες είναι τόσο ισχυρές που μπορούν να «γονατίσουν» ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό οικοδόμημα, αλλά και να οδηγήσουν την οικονομία σε ύφεση.
Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι οι ρυθμοί παγκόσμιας ανάπτυξης υποχώρησαν από περίπου 4,4% σε μόλις 1,9% το 2001, όταν έσκασε η φούσκα dot.com. Στην πιστωτική κρίση του 2008, η παγκόσμια οικονομία «γονάτισε» και πάλι και από ρυθμούς ανάπτυξης 4,3% το 2007 οδηγήθηκε σε ύφεση 1,9% το 2009.
Οι πιθανές εστίες μιας νέας «φούσκας» είναι πολλές, καθώς η υπερχαλαρή νομισματική πολιτική και η διοχέτευση άφθονης ρευστότητας από τις κεντρικές τράπεζες μετά την κρίση οδήγησαν τις αποτιμήσεις σε υπερβολικά επίπεδα.
Η άνοδος του bitcoin στη διάρκεια αυτής της χρονιάς θα μπορούσε να εγκυμονεί τον κίνδυνο μιας «φούσκας». Η τιμή του ψηφιακού νομίσματος ξεπέρασε το φράγμα των 19.000 δολαρίων, με κέρδη πάνω από 1.600% από τις αρχές του έτους, τότε που αξία του ήταν κάτω των 1.000 δολαρίων. Σε μια όμως πικρή υπενθύμιση πως ό,τι ανεβαίνει μπορεί πολύ εύκολα να προσγειωθεί, έχοντας απολέσει μέσα σε δύο συνεδριάσεις περισσότερα από 3.000 δολάρια, υποχωρώντας κάτω από το όριο των 16.000 δολαρίων.
Το παγκόσμιο χρέος θα μπορούσε να αποτελεί μια πιθανή «φούσκα». Σήματα κινδύνου εκπέμπουν και τα διεθνή χρηματιστήρια, ειδικά η Wall Street. Από την ημέρα της εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ η συνολική κεφαλαιοποίηση των αμερικανικών μετοχών έχει αυξηθεί πάνω από πέντε τρισ. δολάρια.
Νομισματική πολιτική
Πρόκληση για το 2018 η στροφή των κεντρικών τραπεζών προς αυστηρότερη νομισματική πολιτική. Η Φέντεραλ Ριζέρβ των ΗΠΑ ήταν η πρώτη εκ των μεγάλων κεντρικών τραπεζών που εγκαινίασε κύκλο αύξησης επιτοκίων, με πρώτη κίνηση τον Δεκέμβριο του 2015. Ακολούθησε μία ακόμη το 2016 και τρεις αυξήσεις επιτοκίων το 2017, έχοντας προβλέψει τρεις ακόμη για το 2018. Aκολούθησαν και άλλες, όπως η Τράπεζα της Αγγλίας. Η στροφή προς αυστηρότερη νομισματική πολιτική συνεπάγεται αύξηση του κόστους δανεισμού, τόσο για κυβερνήσεις όσο και επιχειρήσεις. Πολλές οικονομίες παραμένουν ευάλωτες σε ξαφνικές και μαζικές εκροές κεφαλαίων ή απότομη σύσφιγξη των συνθηκών ρευστότητας.
Γεωπολιτική αστάθεια
To κύμα πολιτικής αστάθειας που κλυδώνισε το 2017 το «καράβι» της παγκόσμιας οικονομίας θα συνεχισθεί και ίσως να ενταθεί το 2018, προειδοποιούν οικονομολόγοι και επενδυτικοί οίκοι. Οι εστίες γεωπολιτικού ρίσκου αρκετές: Ένταση στη Μέση Ανατολή, μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας από τη μία πλευρά, και του Ισραήλ και της Παλαιστίνης από την άλλη.
Επικίνδυνο και το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι στην κορεατική χερσόνησο, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε διένεξη μεταξύ ΗΠΑ και Βόρειας Κορέας, επισκιάζοντας σημαντικά τις παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές. Τέλος, ο ανταγωνισμός μεταξύ των τριών ισχυρών -ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα- θα μπορούσε να ανατρέψει το status quo σε διπλωματία και παγκόσμιο εμπόριο.
