Η ηθοποιός και καθηγήτρια υποκριτικής-αυτοσχεδιασμού Ήρα Παπακωνσταντίνου και η χορογράφος, καθηγήτρια αυτοσχεδιασμού και κίνησης Εύα Σταυρογιάννη δημιούργησαν το INDAK Art Lab [Υμηττού 154, Αθήνα].
Στο INDAK art lab, πιστεύουν ότι οι παραστατικές τέχνες δεν είναι απλώς μια μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης, αλλά κυρίως ένα όχημα για θετική αλλαγή που ξεκινά από μέσα μας και επεκτείνεται σ’ όλο τον κόσμο. Γι’ αυτό και από το πλούσιο πρόγραμμα σπουδών του δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα παιδικά εργαστήρια.
Σε μια ηλιόλουστη αίθουσα που μοιάζει με ζεστή φωλιά, έμπειροι θεατροπαιδαγωγοί, ακολουθώντας τις επιρροές της δανέζικης κουλτούρας ψυχαγωγούν αλλά και εκπαιδεύουν τα παιδιά. Τους δίνουν τα εργαλεία για να γίνουν πιο ευτυχισμένοι και ολοκληρωμένοι ενήλικες. Να εκφράζονται αποτελεσματικά, να έχουν ενσυναίσθηση, ν’ αγκαλιάζουν το διαφορετικό. Όλα αυτά, μέσω της τέχνης. Αβίαστα και με ροή. Άλλωστε, INDAK στην Ταγκαλόγκ -επίσημη γλώσσαν των Φιλιππίνων- σημαίνει να κινείσαι αρμονικά και ρυθμικά.
Η Ήρα Παπακωνσταντίνου μίλησε μαζί μας.
Τι σας οδήγησε να στραφείτε στην υποκριτική και τι στη διδασκαλία; Και πώς ισορροπείτε ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο ρόλους;
«Δεν μπορώ να με θυμηθώ χωρίς κάποιο από τα δύο. Από παιδί, είτε βασάνιζα τους γονείς μου με ατελείωτες αυτοσχέδιες παραστάσεις είτε την αδερφή μου κάνοντάς της μάθημα. Θεωρώ πως ήταν η περιέργειά μου, η οποία συνδέεται άμεσα με τη δημιουργικότητα. Μέχρι σήμερα συνεχίζει να με διακατέχει αυτή η παιδική περιέργεια και να με ωθεί, να με εμπνέει. Μεγαλώνοντας αντιλαμβάνομαι ότι συνδυάζεται με την ανάγκη μου να φροντίζω, να προσφέρω, να μοιράζομαι, να δημιουργώ κόσμους, να ακούω, να συνδέομαι, να ανήκω και φυσικά να εκφράζω απενοχοποιημένα αυτό που αισθάνομαι. Για εμένα αυτός είναι κοινός τόπος για την υποκριτική και για τη διδασκαλία. Είναι το έδαφος, πάνω στο οποίο ανθίζουν και οι δύο. Δεν είναι μία ισορροπία δύσκολη. Πρόκειται για αλληλένδετα κομμάτια του εαυτού μου και το ένα τροφοδοτεί το άλλο».
«Δεν με ενδιαφέρει πώς κινούνται οι άνθρωποι, αλλά τι είναι αυτό που τους κινεί» είναι η φράση της θρυλικής χορεύτριας και χορογράφου Pina Bausch, που λειτούργησε ως σπίθα για το INDAK art lab. Πείτε μας περισσότερα· τι ήταν αυτό που σας ώθησε στη δημιουργία του;
«Η επιθυμία μας να μιλήσουμε για όλα όσα έχουμε πραγματική ανάγκη να πούμε μέσα από τις τέχνες μας, χωρίς να περιμένουμε από κάποιον να μας δώσει την ευκαιρία να το κάνουμε. Επιπλέον, η ελευθερία να δημιουργούμε και να συνδιαμορφώνουμε με καλλιτέχνες που αγαπούν πραγματικά την τέχνη τους και σέβονται την ύπαρξη και την ελευθερία του διπλανού τους. Θέλαμε και καταφέραμε να έχουμε ένα φωτεινό και ζεστό στούντιο, στο οποίο έχουμε την επιλογή να συνεργαζόμαστε με ανθρώπους ευγενικούς, χαμογελαστούς και παθιασμένους και μέσα σε αυτό περιβάλλον να εξελίσσονται και να εκφράζονται παιδιά, έφηβοι και ενήλικες».
Έχουν τη δύναμη οι παραστατικές τέχνες να γίνουν το όχημα για θετική αλλαγή; Και αν ναι, με ποιον τρόπο;
«Ναι, η τέχνη μπορεί να είναι ένας ισχυρός καταλύτης για θετικές κοινωνικές αλλαγές, να εμπλέκει, να προκαλεί, να εμπνέει και να κινητοποιεί. Μπορούμε, και προσωπικά θεωρώ ότι οφείλουμε, να φωτίσουμε κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά ζητήματα, να ευαισθητοποιήσουμε και να προκαλέσουμε. Χωρίς φόβο να συνδεθούμε και να αμφισβητήσουμε τα στερεότυπα, τα καταπιεστικά συστήματα, τον ρατσισμό, τον σεξισμό, τις διακρίσεις και τις προκλητικές νόρμες γενικότερα. Ο τρόπος είναι να μην κλεινόμαστε σε ένα ναρκισσιστικό “black box” αλλά να συμμετέχουμε ενεργά και να μας απασχολεί ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία μας ακούγοντας και ενισχύοντας τις φωνές που συχνά περιθωριοποιούνται ή δεν ακούγονται και την αίσθηση ενότητας και κοινωνικής συνοχής».
Ποια εργαλεία επιστρατεύετε στο Indak Art Lab ανάλογα με τις ηλικίες στις οποίες απευθύνεστε; Για παράδειγμα, πώς προσεγγίζετε ένα παιδί δύο ετών και πώς έναν έφηβο;
«Το σίγουρο είναι ότι χρειάζονται πολλά και διαφορετικά εργαλεία, τα οποία συνεχώς επανεξετάζουμε και προσαρμόζουμε στις ανάγκες του κάθε ατόμου, καθώς στη διδασκαλία τίποτα δεν είναι ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να είναι οριζόντιο. Η προσέγγιση ενός εφήβου και ενός δίχρονου παιδιού διαφέρουν λόγω των τεράστιων αναπτυξιακών και γνωστικών διαφορών μεταξύ αυτών των ηλικιακών ομάδων.
Οι έφηβοι έχουν τη γνωστική ικανότητα να κατανοούν και να εφαρμόζουν πιο σύνθετες τεχνικές και τους ενθαρρύνουμε να εκφράσουν όλα αυτά τα συναισθήματα και τις σκέψεις που τους κατακλύζουν μέσω της τέχνης. Επιπλέον, μπορούν να επωφεληθούν από την εποικοδομητική ανατροφοδότηση και να πειραματιστούν με διαφορετικά μέσα ενισχύοντας την αυτοέκφραση και τη δημιουργικότητά τους. Με τους έφηβους εξερευνούμε πιο σύνθετα θέματα και έννοιες, τα οποία προσπαθούμε να προκύπτουν από τις ανησυχίες τους, ώστε να οδηγηθούν σε βαθύτερη και πιο ουσιαστική έκφραση.
Για ένα δίχρονο παιδί, η τέχνη αφορά κυρίως την αισθητηριακή εξερεύνηση. Εστιάζουμε σε δραστηριότητες που τους επιτρέπουν να αγγίζουν, να αισθάνονται και να εξερευνούν διαφορετικές υφές, χρώματα και σχήματα. Τα περιθώρια προσοχής είναι μικρά σε αυτήν την ηλικία, επομένως ενθαρρύνουμε το δημιουργικό παιχνίδι και τη διασκέδαση, χωρίς να προσβλέπουμε σε κάποιο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Τα αφήνουμε να πειραματιστούν και να κάνουν χάος. Εάν ένα παιδί χάσει το ενδιαφέρον του, δεν πειράζει να προχωρήσει σε μια διαφορετική δραστηριότητα. Τέλος, χρειάζονται άφθονη θετική ενίσχυση και έπαινο για τις προσπάθειές τους και μόνο, και όχι για το αν θα καταφέρουν να φτιάξουν την τέλεια κατασκευή, να κάνουν την πιο εντυπωσιακή ζωγραφιά, να εκτελέσουν μία χορευτική φιγούρα ή να συγκινήσουν με την ερμηνεία τους».
Αν έπρεπε να προτάξετε μια δεξιότητα ως πιο σημαντική για τη ζωή μας, την οποία είναι ωφέλιμο να καλλιεργήσουμε σε όσο το δυνατόν μικρότερη ηλικία, ποια θα ήταν αυτή και γιατί;
«Είναι δύσκολο να επιλέξουμε μια μεμονωμένη “πιο σημαντική” δεξιότητα ζωής, καθώς οι δεξιότητες ζωής είναι αλληλένδετες και η σημασία τους μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τις περιστάσεις και τους στόχους ενός ατόμου. Ωστόσο, αν έπρεπε να ξεχωρίσω μία, την οποία θεωρώ κρίσιμη για την προσωπική ανάπτυξη και επιτυχία από μικρή ηλικία, προσωπικά θα διάλεγα την κατανόηση και διαχείριση των συναισθημάτων και την ενσυναίσθηση, μεταξύ άλλων όπως η κριτική σκέψη, η αυτοπειθαρχία, η προσαρμοστικότητα και οι επικοινωνιακές δεξιότητες. Η φροντίδα για την προσωπική και συλλογική ευημερία είναι μια θεμελιώδης πτυχή της οικοδόμησης ουσιαστικών σχέσεων και της θετικής συμβολής στην κοινωνία, η οποία πάσχει από την έλλειψη αυτών και το διαπιστώνουμε καθημερινά, αν όχι κάθε λεπτό».
Το Indak Art Lab είναι γυναικεία υπόθεση, αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς. Μιλήστε μας λίγο για τη συνεργασία σας με την Εύα Σταυρογιάννη και για το κοινωνικό πρόσημο της σχολής.
«Με την Εύα έγιναν όλα πολύ γρήγορα και αναπάντεχα και είναι από τις πιο όμορφες εκπλήξεις που μου έχει φέρει η ζωή. Πρόκειται για κεραυνοβόλο επαγγελματικό έρωτα, καθώς πριν το INDAK art lab ήμασταν δύο απλές γνωστές. Η συνεργασία μας βασίζεται στην αμοιβαία υποστήριξη, συναισθηματική και επαγγελματική, και αυτό βοηθάει να ξεπεραστούν τα εμπόδια και οι αναποδιές. Ό,τι και να συμβεί, ξέρουμε ότι έχουμε η μία την άλλη στην πιο ειλικρινή εκδοχή της. Φέρνουμε διαφορετικές προοπτικές και εμπειρίες στο τραπέζι, οι οποίες μας οδηγούν σε πιο καινοτόμες και ολοκληρωμένες ιδέες. Μαθαίνουμε συνεχώς η μία από την άλλη και δουλεύοντας μαζί, μπορούμε να υποστηρίξουμε αποτελεσματικότερα τους κοινούς μας στόχους και τις προσπάθειες υπεράσπισης για πιο δίκαιες ευκαιρίες και ίση μεταχείριση.
Σε σχέση με το κοινωνικό πρόσημο της σχολής, στόχος μας είναι να παρέχουμε έναν ασφαλή και χωρίς αποκλεισμούς χώρο για καλλιτέχνες κάθε προέλευσης. Επιπλέον συνεργαζόμαστε με τοπικούς Οργανισμούς και κοινωνικές πρωτοβουλίες για να συνδέσουμε τους καλλιτέχνες με σημαντικά ζητήματα της κοινωνίας και να εμπνεύσουμε δράση μέσω των τεχνών του θεάματος. Ενθαρρύνουμε άτομα κάθε ηλικίας, προέλευσης και επιπέδου εμπειρίας να ενταχθούν στην κοινότητά μας. Η διαφορετικότητα είναι η δύναμή μας και γιορτάζουμε τις μοναδικές προοπτικές που φέρνει κάθε καλλιτέχνης».
Ποια ήταν η πιο χαρούμενη στιγμή στην μέχρι τότε επαγγελματική σας πορεία;
«Είναι δύο. Η πρώτη φορά που από τη σκηνή έκανα ανθρώπους να γελάσουν και η πρώτη φορά που αισθάνθηκα τη μαγεία τού να διδάσκω υποκριτική. Κάθε λεπτό διδασκαλίας, όπως και κάθε λεπτό πάνω στη σκηνή είναι από τις μεγαλύτερες απολαύσεις της ζωής μου».
Ποιο είναι το μεγαλύτερό σας επαγγελματικό όνειρο;
«Να μπορώ να καθιστώ ορατό αυτό που ελπίζουμε και να υλοποιώ το άυλο μέσα από την τέχνη μου. Τίποτα το ταπεινά ρεαλιστικό, όμως πάντα σε επαφή με την κοινωνία. Όπως είχε πει και η Αριάν Μνουσκίν “Έχουμε ανάγκη από σύμβολα για να αγωνιστούμε “υπέρ”: υπέρ της ειρήνης, υπέρ της δικαιοσύνης, υπέρ του έρωτα. Υπέρ του καλύτερου”. Αυτά τα σύμβολα θέλω να δημιουργώ».
