Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
To «Γράμμα στη Ματίλντα» του Σικελού Αντρέα Καμιλλέρι (1925-2019) –του πιο πολυδιαβασμένου συγγραφέα της Ιταλίας, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση Φωτεινής Ζερβού.
«Ματίλντα, αγαπημένη μου, σου γράφω αυτό το μακροσκελές γράμμα λίγες μέρες μετά τα ενενηκοστά δεύτερα γενέθλιά μου, ενώ εσύ είσαι σχεδόν τεσσάρων και δεν ξέρεις ακόμη ούτε τι είναι το αλφάβητο. Ελπίζω ότι θα μπορέσεις να το διαβάσεις σε νεαρή ηλικία. Σου γράφω στα τυφλά, τόσο μεταφορικά όσο και κυριολεκτικά. Κυριολεκτικά, γιατί τα τελευταία χρόνια η όραση σιγά σιγά με εγκατέλειψε. Τώρα πια δεν μπορώ να γράφω ούτε να διαβάζω, μπορώ μόνο να υπαγορεύω. Μεταφορικά, γιατί δεν καταφέρνω να φανταστώ πώς θα είναι ο κόσμος σε είκοσι χρόνια, αυτός στον οποίο θα πρέπει να ζήσεις. Βλέπεις, αγαπημένη μου, την τελευταία τριακονταετία οι αλλαγές γύρω μου ήταν πολλές και ορισμένες ιδιαίτερα απρόσμενες και αιφνιδιαστικές. Ο κόσμος δεν έχει πια την ίδια όψη που είχε στα νιάτα μου και στην ενηλικίωσή μου.
Για να του αλλάξουν πρόσωπο συνεισέφεραν οι πολιτικές, οι οικονομικές, οι πολιτιστικές και οι κοινωνικές αλλαγές, οι επιστημονικές ανακαλύψεις, η χρήση της πιο προηγμένης τεχνολογίας, οι μαζικές μεταναστεύσεις από τη μια ήπειρο στην άλλη και η ουσιαστική αποτυχία του ονείρου μας, δηλαδή η Ευρωπαϊκή Ένωση. Γιατί όμως νιώθω την επιτακτική ανάγκη να σου γράψω; Απαντώ στην ερώτησή μου με κάποια πικρία: γιατί έχω πλήρη συνείδηση, εξαιτίας των ορίων της ηλικίας, ότι δε θα έχω την ευχαρίστηση να σε βλέπω να μεγαλώνεις μέρα με τη μέρα, ν’ ακούσω τους πρώτους συλλογισμούς σου, να παρακολουθήσω την πνευματική σου ανάπτυξη. Με δυο λόγια, δε θα έχω τη δυνατότητα να μιλήσω και να συζητήσω μαζί σου.
Οπότε, αυτές οι αράδες μου θέλουν να είναι ένα φτωχό υποκατάστατο του διαλόγου που ποτέ δε θα γίνει μεταξύ μας. Γι’ αυτό, πρώτα απ’ όλα πιστεύω πως είναι ανάγκη να σου πω ορισμένα πράγματα για μένα. Ίσως η Αλεσσάντρα, η μητέρα σου, να σου μιλήσει, προτιμώ όμως να σου μιλήσω εγώ για μένα και για την εποχή μου με δικά μου λόγια, αν και, όπως εύχομαι με όλη την καρδιά μου, μερικές από αυτές τις λέξεις, όπως για παράδειγμα ναζισμός, φασισμός, ρατσισμός, στρατόπεδα εξόντωσης, πόλεμος, δικτατορία θα σου φανούν μακρινές και ξεπερασμένες. Γεννήθηκα το 1925 στο Πόρτο Εμπέντοκλε, ένα μικρό χωριό στη νότια Σικελία…».
Τι θα θυμούνται από εμάς όσοι μας αγάπησαν; Τι θα διηγούνται για τη ζωή μας στα εγγόνια μας; Ο Αντρέα Καμιλλέρι γράφει ένα γράμμα για τη δισέγγονή του, που παίζει κάτω από το γραφείο του, και σκέφτεται ότι θα προτιμούσε –όταν η μικρή μεγαλώσει– να μάθει μέσα από αυτό το γράμμα όσα εκείνος έζησε. Με χιούμορ και καθαρότητα, αυτές οι σελίδες διατρέχουν την ιστορία της Ιταλίας του εικοστού αιώνα μέσα από τα μάτια ενός ανθρώπου που αγαπά τη ζωή και τους ανθρώπους.
Το κάθε γεγονός είναι ένας τρόπος να μιλήσει για όσα αξίζει να ζεις: τις ρίζες, τον έρωτα, τους φίλους, την πολιτική, τη λογοτεχνία. Διηγείται με θάρρος λάθη και απογοητεύσεις, με συγκίνηση προπάππου που μπορεί μόνο να φανταστεί το μέλλον και να παραδώσει –στη Ματίλντα και σ’ εμάς– την πολύτιμη γνώση της αβεβαιότητας. Η μαγευτική διήγηση μιας μεστής ζωής, ένα απλωμένο χέρι τόσο στο παρελθόν όσο και στο μέλλον.
