Από την έντυπη έκδοση
Του Δημήτρη Τζάνα,
οικονομολόγου
Οι συνθήκες της πανδημίας προκάλεσαν σε όλους τους τομείς της οικονομίας καταιγιστικές αλλαγές. Με τα νομισματικά και δημοσιονομικά πακέτα να στηρίζουν τα εισοδήματα των εργαζομένων, μεταξύ άλλων, καθώς τα εκτεταμένα lockdowns προκάλεσαν διακοπή της λειτουργίας μεγάλου αριθμού επιχειρήσεων. Με την επέκταση των προγραμμάτων εμβολιασμού διαφαίνεται ότι η υγειονομική κρίση αποκλιμακώνεται, επιτρέποντας έτσι τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων. Με τα δεδομένα αυτά οι επιχειρήσεις όλων των τομέων οικονομικής δραστηριότητας (του αγροτικού τομέα, της μεταποίησης και των υπηρεσιών) προσπαθούν να δρομολογήσουν την επαναλειτουργία τους. Στη διαδικασία αυτή διαπιστώνουν ότι πολλά έχουν αλλάξει, ιδιαίτερα στις συνθήκες της αγοράς εργασίας. Έτσι στις ΗΠΑ, όπου η ανάκαμψη έχει ήδη ξεκινήσει (στο +6,4% στο 1ο τρίμηνο), σημειώνεται εκτίναξη του πληθωρισμού, καθώς η έκρηξη της ζήτησης πρώτων υλών και ενδιάμεσων προϊόντων για την παραγωγική διαδικασία ανεβάζει τις τιμές τους.
Ο τριπλασιασμός των ναύλων για τη μεταφορά των προϊόντων από την Κίνα κυρίως προς τις άλλες χώρες έχει τη δική του συμβολή. Την ίδια ώρα, η επαναλειτουργία των επιχειρήσεων δυσχεραίνεται από την αδυναμία εξεύρεσης επαρκούς εργατικού δυναμικού. Καθώς άλλοι εργαζόμενοι μετακινήθηκαν από τους κλάδους που απασχολούνταν σε άλλους κλάδους, άλλοι άλλαξαν τον τόπο εγκατάστασής τους και άλλοι προτιμούν να παραμείνουν εκτός αγοράς εργασίας καθώς εισπράττουν ακόμα επιδόματα. Η Federal θεωρεί ότι η πληθωριστική έκρηξη είναι προσωρινή και σύντομα θα αποκατασταθούν οι συνθήκες στην αγορά εργασίας και στις αγορές προϊόντων. Δεν συντρέχει επομένως λόγος αλλαγής της υπερ-χαλαρής νομισματικής πολιτικής που ασκεί.
Όμως οι επιχειρηματίες αντιλαμβάνονται ότι ο χρόνος που θα απαιτηθεί για να εξομαλυνθούν οι συνθήκες στην αγορά εργασίας είναι δύσκολο να προσδιοριστεί. Και ενόψει αυτών των συνθηκών τόσο εκείνοι όσο και οι κυβερνήσεις πρέπει να πάρουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για να επανέλθουν σε κανονικές συνθήκες λειτουργίας.
Πρώτον, να επανεξετάσουν τη μισθολογική πολιτική προσφέροντας βελτιωμένες αποδοχές με στόχο την ενθάρρυνση της απασχόλησης εργαζομένων με δεξιότητες και εμπειρία, ιδιαίτερα στον κλάδο των υπηρεσιών. Η πολύμηνη διατήρηση επιδομάτων σε μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων όπως στην εστίαση, στην ψυχαγωγία, στις μεταφορές, είχε σαν αποτέλεσμα να αυξηθούν οι αποταμιεύσεις μεγάλου αριθμού εργαζομένων. Το πιστοποιούν άλλωστε και τα επίσημα στοιχεία των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα, που παντού αυξήθηκαν (σε ετήσια βάση περίπου κατά 20 δισ. στην Ελλάδα). Με δεδομένο ότι στις συνθήκες πανδημίας η κατανάλωση είχε περιοριστεί αισθητά, πολλοί εργαζόμενοι επιλέγουν να παραμείνουν εκτός αγοράς εργασίας με στόχο να αναλώσουν τα διαθέσιμά τους με όποιο τρόπο επιλέξουν (κάνοντας διακοπές, ξοδεύοντας περισσότερα για ένδυση και προσωπική φροντίδα κοκ).
Δεύτερον, να διαμορφώσουν τις προϋποθέσεις εκείνες που θα επαναφέρουν την αυξημένη κινητικότητα των εργαζομένων από χώρα σε χώρα. Η διαμόρφωση ενός ενιαίου υγειονομικού διαβατηρίου, του ψηφιακού πιστοποιητικού, μπορεί να συμβάλει στην ευκολότερη αναζήτηση εργασίας από χώρα σε χώρα και ασφαλώς να ενθαρρύνει και στην αύξηση του αριθμού ταξιδιωτών ώστε να ανθήσει πάλι η τουριστική βιομηχανία.
Τρίτον, θα χρειαστεί χρόνος και η καταβολή αυξημένης προσπάθειας ώστε να ξεπεραστούν οι κάθε είδους εμμονικές ιδέες που αναπτύχθηκαν στις συνθήκες του πολύμηνου εγκλεισμού κατά το προηγούμενο διάστημα, οδηγώντας και στην αυξημένη ζήτηση των υπηρεσιών των ψυχολόγων.
Στην Ελλάδα, το πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού το βιώνει έντονα ο χώρος της εστίασης. Οι επιχειρήσεις αδυνατούν να βρουν έμπειρο προσωπικό και δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που δεν υπάρχει διαθεσιμότητα ούτε λιγότερο έμπειρων σερβιτόρων, βοηθών μαγείρων, ταμιών και μπουφετζήδων, των παρασκευαστών δηλαδή των προϊόντων της εστίασης (καφέδων, χυμών, τοστ κοκ). Ανάλογη είναι η κατάσταση στα ξενοδοχεία, όπου λείπει το προσωπικό χαμηλότερων ειδικοτήτων. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους: στις συνθήκες της πανδημίας οι εργαζόμενοι στράφηκαν σε άλλες δουλειές, όπως οι ταχυμεταφορές και τα σούπερ μάρκετ. Κάποιοι επομένως άλλαξαν κλάδο απασχόλησης σε μόνιμη βάση. Σημαντικός αριθμός εργαζομένων που μπορεί να εργαστεί σε εστιατόρια θεωρεί ότι είναι ενδεχόμενο να βρεθεί ξανά στην ανεργία αν υπάρξει τέταρτο κύμα πανδημίας ή αν οι περιορισμοί στους εσωτερικούς χώρους των εστιατορίων διατηρηθούν. Επιπλέον, ορισμένες ειδικότητες, όπως οι βοηθοί μαγείρων, έχουν χαμηλή προσφορά εξαιτίας της διακοπής λειτουργίας των σχολών που τους εκπαιδεύουν.
Όμως ο σημαντικότερος λόγος φαίνεται να είναι ο εθισμός εκτεταμένων στρωμάτων εργαζομένων στην κουλτούρα των επιδομάτων. Θεωρούν έτσι ότι οι προσφερόμενες αμοιβές είναι χαμηλές τόσο σε σχέση με τον αναλαμβανόμενο επαγγελματικό κίνδυνο όσο και σε σχέση με το ύψος τους. Αρκετοί εργαζόμενοι μάλιστα εκτιμούν ότι η καλοκαιρινή περίοδος είναι μια καλή ευκαιρία να απολαύσουν τις διακοπές τους, αποφεύγοντας την εντατική δουλειά που με βεβαιότητα τους περιμένει εάν τώρα σπεύσουν να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας. Στον βαθμό δε που οι αποταμιεύσεις τους το επιτρέπουν, θεωρούν ότι είναι ορθολογική επιλογή η μετάθεση της αναζήτησης απασχόλησης το φθινόπωρο. Την ίδια ώρα οι θεσμικές αλλαγές που κυοφορούνται στην αγορά εργασίας με τις προτεινόμενες λύσεις για τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας αντιμετωπίζονται με καχυποψία, καθώς εκτιμάται ότι είναι πιθανό να συμβάλουν στην όξυνση του φαινομένου της απλήρωτης υπερεργασίας και όχι στη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης.
