Του Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη
Ακαδημαϊκού, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Η πλανητική κρίση που προκλήθηκε από την άφιξη του Covid-19 πλήττει δριμύτατα όλο τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε: οι χρηματιστηριακές αγορές καταρρέουν, η ανεργία είναι πιθανό να γίνει ενδημική και σε αρκετές χώρες οι πληρωμές ενυπόθηκων δανείων αναστέλλονται. Οι κεντρικές τράπεζες οι οποίες έχουν ήδη πληγεί από τη συστημική κρίση του 2008, φαίνεται να εξαντλούνται από λύσεις όπως και οι κυβερνήσεις. Άρα, η υγειονομική κρίση θα μπορούσε να έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο ζωής μας και στην αντίληψή μας για την κοινωνική οργάνωση. Χωρίς απαραιτήτως να εξετάσουμε τα καταστροφικά σενάρια και να παρουσιάσουμε ένα είδος πολύ υποθετικού και ανησυχητικού τέλους του κόσμου, είναι δύσκολο να μη φανταστεί κανείς ότι θα υπάρξει ένα «πριν» και «μετά» το έτος 2020, όπως αυτό συνέβει το 1929 ή το 1939.
Οικονομία
Καθώς η πανδημία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, οι κυβερνήσεις προετοιμάζονται για τη μετά κρίση εποχή. Έχοντας επίγνωση ότι μια άνευ προηγουμένου οικονομική κρίση βρίσκεται σε εξέλιξη ( τα σενάρια που επεξεργάζεται η Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα δείχνουν ότι το ΑΕΠ της Ευρωζώνης θα μειωθεί από 5% έως 12% φέτος, Κριστιν Λαγκάρντ), κάθε χώρα θα παρεμβαίνει σύμφωνα με τους κανόνες της για να σώσει τις βιομηχανίες που θεωρούνται προτεραιότητες για την οικονομία της.
Είναι κατανοητό ότι η κρατική παρέμβαση σε βασικούς τομείς της οικονομίας θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις σε ξένους ανταγωνιστές οι οποίοι δεν επωφελούνται από την ίδια δημόσια υποστήριξη. Εκτός αυτού, όλα τα χτυπήματα φαίνονται ήδη επιτρεπόμενα. Για παράδειγμα, αναφέρεται η επιθετική στρατηγική των ΗΠΑ για εκτροπή διεθνών αποστολών μάσκας με χιλιάδες δολάρια.
Όπως είναι γνωστό, η πανδημία είναι, μερικώς, αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης και της αλληλεξάρτησης των οικονομικών αγορών. Η ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και ανθρώπων δεν έκανε τίποτα άλλο παρά να επιταχύνει το φαινόμενο. Χωρίς αυτή την οικονομική παγκοσμιοποίηση, ο ιός Covid-19 θα μπορούσε αναμφίβολα να περιοριστεί σε μια τοπική κρίση. Δυστυχώς, η αντίδραση των χωρών κυριαρχείται από οικονομικές επιταγές παρά από αυτές της δημόσιας υγείας, όταν πρόκειται για την επιβίωση της ανθρωπότητας. Όπως αναφέρει και η Βρετανή ανθρωπολόγος Jane Goodall (βλ. , Le Monde 2/5/2020), «Ας συνειδητοποιήσουμε ότι η πανδημία συνδέεται με την έλλειψη σεβασμού για το φυσικό κόσμο. Εάν η ανθρωπότητα συνεχίσει να αγνοεί τις αιτίες των ζωονόσων (νόσος που μεταπηδά από ζώο σε άνθρωπο), όπως τον Covid-19, κινδυνεύει να μολυνθεί με ακόμη πιο θανατηφόρους ιούς». Δυστυχώς, χρειάστηκε πολύ χρόνο να ενεργήσει η ανθρωπότητα λόγω της επιθυμίας της να μειώσει τις οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης. Μέχρι να βρεθεί αποτελεσματική θεραπεία και εμβόλιο, η άμυνα ενάντια στον ιό είναι ωστόσο απλή: περιορισμός και ελαχιστοποίηση των ανταλλαγών όλων των ειδών… Πολύπλοκο φαντάζει όσο οι ηγέτες του κόσμου υποτάσσουν πάντα τους κοινωνικούς προβληματισμούς τους στις οικονομικές απαιτήσεις.
Εμπόριο
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) προβλέπει για φέτος πτώση 32% στο διεθνές εμπόριο, καθώς η πανδημία του κορωνοϊού διαταράσσει την κανονική οικονομική δραστηριότητα όπως αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλός του Roberto Azevedo. Ο ίδιος δήλωσε ότι ο Covid-19 έχει αλλάξει εντελώς την παγκόσμια οικονομία και το διεθνές εμπόριο. Είναι ταυτόχρονα υγειονομική και κοινωνικοοικονομική κρίση που έχει αφήσει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως χωρίς δουλειά ή εισόδημα.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΠΟΕ, όλες οι περιοχές του πλανήτη θα παρουσιάσουν διψήφια πτώση στον όγκο των συναλλαγών το 2020, με τις εξαγωγές από τη Β. Αμερική και την Ασία να είναι το περισσότερο «κτυπημένες». Ακόμη, το εμπόριο πιθανό να μειωθεί σε κλάδους όπως ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός και η εμπορία αυτοκινήτων.
Ένας καθοριστικός παράγοντας για τη δύναμη της παγκόσμιας ανάκαμψης θα ήταν η ταχύτητα με την οποία θα τεθεί υπό έλεγχο η πανδημία και οι πολιτικο-οικονομικές επιλογές των κυβερνήσεων.
Συμπερασματικά, για να αναστραφεί αυτή η κατάσταση, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο μπορούν και πρέπει να θέσουν τα θεμέλια για μια ισχυρή και αλληλέγυα ανάκαμψη. Το εμπόριο και ο διεθνής συντονισμός θα είναι γενικά τα σημαντικά συστατικά για την οικονομική και εμπορική ανασύνταξη της παγκόσμιας οικονομίας. Φαίνεται επιτακτική ανάγκη να διατηρηθεί η ισορροπία της υγείας: ανθρώπων-ζώων-οικοσυστημάτων, ώστε η αναγκαστική επιβράδυνση που μας επιβάλει αυτή η πανδημία να μας οδηγήσει να σκεφτούμε τη συλλογική μας ευθύνη έναντι της υγείας όλων αυτών και κυρίως των πιο ευάλωτων. Η επιτυχία αυτού του εγχειρήματος γίνεται μόνο με βιώσιμο τρόπο.
