Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Η υπό όρους λειτουργία αρκετών λιανεμπορικών καταστημάτων και χώρων παροχής υπηρεσιών, ναι μεν είναι μια θετική εξέλιξη, η οποία όμως σταδιακά φέρνει στο προσκήνιο τα πραγματικά προβλήματα της αγοράς και της οικονομίας γενικότερα. Διότι τα ουσιαστικά πλήγματα για την οικονομία και την κοινωνία λόγω της πανδημίας για την ώρα παραμένουν «κάτω από το χαλί», αλλά είναι κρίσιμα. Ιδιαίτερα δε για την Ελλάδα, στην οποία ο τουρισμός και η αυτοαπασχόληση είναι βασικοί πυλώνες του οικονομικού και κοινωνικού γίγνεσθαι. Πυλώνες, εξάλλου, στους οποίους δεν είναι διόλου αμελητέος και ο ρόλος της παραοικονομίας.
Συνεπώς, πέρα και πίσω από τις επίσημες προβλέψεις για την ύφεση του περασμένου έτους και την ανάπτυξη του 2021, υπάρχει για ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού μια δυσάρεστη πραγματικότητα, που ξαφνικά θα μπορούσε να πυροδοτήσει απρόβλεπτες εξελίξεις. Κυρίως αν η τουριστική δραστηριότητα και οι δορυφορικές της υπηρεσίες παραμείνουν για μια ακόμη περίοδο σε αναγκαστική ύφεση. Μια ύφεση εξάλλου που θα έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις σε ευρύ κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο.
Και από την άποψη αυτή είναι ιδιαίτερα εύστοχη πρόσφατη παρατήρηση του συναδέλφου Σ. Πολίτη στην εφημερίδα «Τα Νέα», σχετικά με το φαινόμενο της κρυφής ανεργίας.
Διότι, όπως τόνιζε, είναι ούτως ή άλλως ανησυχητική η πρόβλεψη του προσχεδίου του νέου προϋπολογισμού ότι η ανεργία φέτος θα σκαρφαλώσει στο 18,6% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της χώρας.
Πολύ περισσότερο, αν υπολογίσει κανείς ότι στην πρόβλεψη αυτή δεν περιλαμβάνεται ένα κομμάτι, συνεχώς διογκούμενο, εργαζομένων που βρίσκονται σε αναστολή εργασίας για περισσότερο από τρεις μήνες και αμείβονται με λιγότερο από το 50% των προηγούμενων απολαβών τους. Ανεξάρτητα από τη μεθοδολογία καταγραφής των ανέργων, και τις ευρωπαϊκές νόρμες που ακολουθεί η ΕΛΣΤΑΤ, είναι αλήθεια ότι λόγω της πανδημίας που εξαπλώνεται ξανά ραγδαία, βυθίζοντας τους τζίρους επιχειρήσεων και ολόκληρων κλάδων της οικονομίας, ο αριθμός αυτών των εργαζομένων αυξάνεται συνεχώς. Πρόκειται για εργαζομένους οι οποίοι λόγω των παραπάνω χαρακτηριστικών τους καταγράφονται ως οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός. Στην πραγματικότητα όμως πολλοί από αυτούς είναι άνεργοι, ενώ άλλοι αναγκάζονται να ζουν με ένα πολύ χαμηλό επίπεδο αμοιβής. Είναι σαφές ότι αυτή η στρατιά των εργαζομένων που βρίσκονται σε κατάσταση ανεργίας ή φτωχοποίησης δεν καταγράφεται στα επίσημα στατιστικά στοιχεία, τα οποία έτσι δεν αναδεικνύουν το πραγματικό μέγεθος της προβλήματος και πόσο απειλητικά εξελίσσεται, οδηγώντας σε παραπλανητικά συμπεράσματα.
Την ίδια στιγμή και οι εξελίξεις στο μέτωπο των μισθών είναι ανησυχητικές.
Αξιόπιστες έρευνες καταγράφουν μια τάση μείωσης του γενικού επιπέδου των μισθών σε όλο το εύρος της αγοράς εργασίας, είτε λόγω επέκτασης της μερικής απασχόλησης και άλλων ευέλικτων μορφών, είτε λόγω των έκτακτων επιδομάτων, είτε λόγω μείωσης των ονομαστικών μισθών σε κλάδους που πλήττονται από την πανδημία. Και εδώ τα δεδομένα χτυπούν καμπανάκι, καθώς οποιαδήποτε τάση μείωσης των αμοιβών των εργαζομένων στρέφεται ενάντια στις προοπτικές ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας που καλώς ή κακώς εξακολουθεί να στηρίζεται στην κατανάλωση και όχι στις επενδύσεις. Εξάλλου, ακόμη και αν το μοντέλο αυτό αρχίζει να αλλάζει μέσω μεταρρυθμίσεων, οι όποιες θετικές επιπτώσεις των αλλαγών αυτών, θέλουν χρόνο για να γίνουν αισθητές.
Αυτό σημαίνει ότι για αρκετό καιρό, μια μονιμότερη τάση φτωχοποίησης θα πλήττει ένα αυξανόμενο τμήμα της εγχώριας μεσαίας τάξης, η οποία μόνον με δυναμική ανάκαμψη του τομέα των υπηρεσιών θα μπορέσει να μπει εκ νέου σε τροχιά σταθερής και πιο παραγωγικής ανάκαμψής της.
Την ίδια στιγμή ο απαιτούμενος και πολυσυζητημένος παραγωγικός μετασχηματισμός της οικονομίας παραμένει περισσότερο αντικείμενο εκθέσεων ιδεών και λοιπών αφηρημένων θεωρήσεων, παρά συγκεκριμένων μεταρρυθμιστικών πράξεων. Επισημαίνουμε, δε, από αυτή την οπτική γωνία, ότι η υποκατάσταση της εγχώριας παραδοσιακής γραφειοκρατίας από ένα αντίστοιχο ψηφιακό μόρφωμα, όχι μόνον δεν προσφέρει καμία απολύτως λύση στο πρόβλημα, αλλά το διαιωνίζει με χειρότερους όρους από αυτούς που ήδη υπάρχουν. Υπό τις συνθήκες που ήδη έχουν δημιουργηθεί, η σιωπηρή φτωχοποίηση και η αφανής ανεργία αποτελούν την κρυφή πλευρά ενός κοινωνικού παγόβουνου, η πρόσκρουση στο οποίο μπορεί να έχει εξαιρετικά δυσάρεστες συνέπειες. Όχι μόνο οικονομικές, αλλά και γεωπολιτικές, όπως εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς.
Η Ανατολική Μεσόγειος είναι πλέον μια ασταθής και εκρηκτική περιοχή, κάτι που στην Ελλάδα καλό είναι να μην παρακάμπτουμε μειδιώντας…
