Από την έντυπη έκδοση
της Κατερίνας Τζωρτζινάκη
[email protected]
«Έθεσε επί ποδός πολέμου 65.000.000 άντρες, άφησε πάνω από 8.000.000 νεκρούς και άλλους 21.000.000 τραυματίες. Σάρωσε τέσσερις από τις παλιές αυτοκρατορίες της ηπείρου και έκανε την Ευρώπη “ένα εργαστήριο πάνω σ’ ένα τεράστιο νεκροταφείο” σύμφωνα με τη ρήση του Τσέχου πολιτικού Τόμας Μάζαρικ», γράφει ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ στον πρόλογο του έργου του «Σκοτεινή ήπειρος, ο ευρωπαϊκός εικοστός αιώνας».
Χάραξε τα σύνορα της Μέσης Ανατολής, απαθανατίστηκε στα μυθιστορήματα του Ρεμάρκ, του Σελίν και του Μυριβήλη, έγινε ταινία, μα τι έμεινε από την ιστορία; «Σταυροί στο μέτωπο».
Γιατί έγιναν όλα αυτά; Πέρασε ένας αιώνας από τη λήξη του Μεγάλου Πολέμου και η αμηχανία για την αιματοχυσία παραμένει. Δεν είναι μια κλασική αντίθεση ανάμεσα στο «καλό» και το «κακό», δεν έχει να επιδείξει ένα «τέρας», ζητάει επίμονα αέρα.
Είναι τα «Βαλκανικά φαντάσματα», ο αλυτρωτισμός των Σλάβων, όπως ισχυρίζεται ο Ρόμπερτ Κάπλαν, υπεύθυνα για το σφαγείο ή ο συνδυασμός των «μικρών εθνικισμών» των Βαλκανίων με «Υπνοβάτες» ηγέτες της Δύσης, σύμφωνα με τον Κρίστοφερ Κλαρκ;
Μήπως για το «Το τελευταίο καλοκαίρι της Ευρώπης» βασικός υπαίτιος ήταν ο γερμανικός μιλιταρισμός, όπως γράφει ο Ντέιβιντ Φρόμκιν, ή φταίει και η Βρετανία, που συμμετέχοντας στον Α’ Παγκόσμιο έκανε «τη μεγαλύτερη βλακεία», όπως εκτιμά ο Νάιαλ Φέργκιουσον;
Ο Πόλεμος έγινε παγκόσμιος όταν εισήλθαν οι Ηνωμένες Πολιτείες ή είχε εξαρχής αυτόν τον χαρακτήρα, επειδή αφορούσε ολόκληρο το σύστημα των αποικιακών κτήσεων από το οποίο εξαρτιόνταν η δύναμη πολλών ευρωπαϊκών κρατών, όπως εξηγεί ο Χιου Στράχαν, καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας στην Οξφόρδη, που θεωρεί ότι υπάρχει μια αιτιώδης σύνδεσή του με τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο;
Ήταν ένας πόλεμος περιττός, που δημιούργησε τα δεδομένα τα οποία διαμόρφωσαν τον σημερινό κόσμο; Έληξε στις 11 Νοεμβρίου 1918 ή όπως δείχνει ο Ρόμπερτ Γκέργουορθ -στο βιβλίο του που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά- στην κεντρική, ανατολική και νοτιοανατολική Ευρώπη η σφαγή δεν έφτασε κατά κανέναν τρόπο στο τέλος της, όπως συνέβη για τους Βρετανούς και τους Γάλλους το 1918;
Σε τελική ανάλυση, αυτός ο πόλεμος τέλειωσε ή συνεχίζεται ακόμη στη Μέση Ανατολή;
