Του Scott Barry Kaufman
Μετάφραση – Επιμέλεια Ελεάνα Πανδιά,
Επικοινωνιολόγος, MA, υπ. διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου
Ένα από τα συμπεράσματα της κοινωνικής ψυχολογίας που έχει αποδειχθεί πολλάκις πειραματικά και σχεδόν δεν αμφισβητείται πια είναι ότι οι άνθρωποι πιστεύουν πως ένας όμορφος άνθρωπος είναι και καλοσυνάτος και έτσι τυγχάνουν ευνοϊκότερης αντιμετώπισης από τους λιγότερο ελκυστικούς ανθρώπους. Όμως έχω γνωρίσει πολλούς όμορφους ανθρώπους που με απογοήτευσαν τη στιγμή που άνοιξαν το στόμα τους για να μιλήσουν. Αντίστροφα κάποιοι άνθρωποι είναι τόσο καλόκαρδοι και γενναιόδωροι που δεν μπορείς παρά να νιώσεις έλξη για αυτούς ανεξάρτητα από τη βαθμολογία που θα συγκέντρωναν σε διαγωνισμό ομορφιάς.
Κι έτσι αναρωτιέμαι: Γνωρίζω πως η ομορφιά συνδέεται συχνά με την καλοσύνη, αλλά γιατί να μην συνδέεται και η καλοσύνη με την ομορφιά; Είναι γνωστό σε όλους πως η δυτική κουλτούρα είναι εμμονική με την ομορφιά και τα πρότυπα της ομορφιάς όπως έχουν καταγραφεί από τους επιστήμονες περιλαμβάνουν ιδιότητες όπως συμμετρικός, σε ορμονική ισορροπία και μέσος με την έννοια ότι κάποιος δεν απομακρύνεται πολύ από το μέσο όρο. Άραγε η προσωπικότητα ή η καλοσύνη παίζουν κάποιο ρόλο στην εκτίμηση του τι θεωρείται ελκυστικό;
Στην έρευνα του Yan Zhang και των συνεργατών του, Κινέζοι συμμετείχαν χωρισμένοι σε τρεις ομάδες. Την πρώτη φορά αξιολόγησαν 60 φωτογραφίες γυναικείων προσώπων που δε γνώριζαν προηγουμένως. Οι φωτογραφίες είχαν παρθεί από το διαδίκτυο και τα πρόσωπα των γυναικών είχαν μια ουδέτερη έκφραση. Μετά από δυο εβδομάδες, οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν τις ίδιες φωτογραφίες ξανά. Αλλά αυτή τη φορά, στη μια ομάδα των συμμετεχόντων δόθηκαν θετικές περιγραφές για το άτομο στη φωτογραφία (για παράδειγμα επίθετα όπως έντιμη, ειλικρινής), στην άλλη δόθηκαν αρνητικές περιγραφές (όπως σκληρή και κακιά) και στην τρίτη ομάδα δε δόθηκε καμία επιπλέον πληροφορία για τις γυναίκες των φωτογραφιών.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης αξιολόγησης, δεν υπήρξαν σημαντικές διαφοροποιήσεις στη βαθμολόγηση της ελκυστικότητας ανάμεσα στις τρεις ομάδες. Όμως στη δεύτερη αξιολόγηση, η ομάδα στην οποία δόθηκαν θετικά επίθετα για τις γυναίκες στις φωτογραφίες τις αξιολόγησε ως περισσότερο ελκυστικές ενώ η ομάδα στην οποία δόθηκαν αρνητικές περιγραφές για τις γυναίκες στις φωτογραφίες έδωσαν χαμηλότερη βαθμολογία ελκυστικότητας.
Αυτά τα αποτελέσματα είναι ένας δείκτης ότι το να έχει κανείς μια προσωπικότητα που θεωρείται καλή αποτελεί πράγματι παράγοντα που επηρεάζει την κρίση το όσο ελκυστικός φαίνεται ένας άνθρωπος σε κάποιον άλλο. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι : «Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι συνδέεται η ψυχολογική κατάσταση του ανθρώπου με τα εξωτερικά του χαρακτηριστικά και πως οι άνθρωποι είναι ολοκληρωμένες οντότητες που περιλαμβάνουν την ψυχολογία και τη φυσιολογία.
Ίσως αυτή η μελέτη να ήταν πολύ επιφανειακή. Πιθανόν να μην ισχύουν τα ίδια αποτελέσματα για τους ανθρώπους που γνωρίζουμε καλά. Για αυτή την περίπτωση υπάρχει μια σειρά ερευνών που διεξήγαν οι Kevin Kniffin και David Sloan Wilson στις οποίες σημειώνουν πως υπάρχουν λόγοι που βασίζονται στην εξέλιξη του είδους και εξηγούν πως επηρεάζεται η αντίληψη περί του τι είναι ελκυστικό και τι όχι. Παρ’ όλο που η ομορφιά είναι μια θετική ένδειξη για την ύπαρξη μιας καλής φυσικής κατάστασης, δεν υπάρχει κανένας λόγος αυτή η εκτίμηση να γίνεται μόνο με εμφανισιακά κριτήρια. Η καλή φυσική κατάσταση μπορεί να αξιολογηθεί λαμβάνοντας υπόψη και άλλα χαρακτηριστικά πέραν από αυτά της εμφάνισης.
Σε μια έρευνα ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να βαθμολογήσουν φωτογραφίες συμμαθητών τους από τα λευκώματα των σχολικών τους χρόνων ως προς την ελκυστικότητα, την οικειότητα, τη συμπάθεια και το σεβασμό. Στη συνέχεια, οι ερευνητές έβαλαν αγνώστους (που είχαν το ίδιο φύλο και κοινή ηλικία με τους εικονιζόμενους στη φωτογραφία) να τους βαθμολογήσουν ως προς την ελκυστικότητα της εξωτερικής τους εμφάνισης. Γενικότερα, όσο πιο οικείοι, συμπαθείς και αξιοσέβαστοι θεωρούνταν οι άνθρωποι στις φωτογραφίες από τους συμμαθητές τους που τους αξιολόγησαν τόσο ανέβαινε και η βαθμολόγησή τους ως προς την ελκυστικότητα. Η επίδραση χαρακτηριστικών των ανθρώπων που δεν αναφέρονται στην εξωτερική τους εμφάνιση ήταν σημαντική και στα δυο φύλα.
Οι ερευνητές δίνουν το εξής παράδειγμα γι” αυτή την επίδραση. Μια συμμετέχουσα στην έρευνα, μετά το πέρας της έρευνας ρωτήθηκε γιατί έδωσε πολύ χαμηλό βαθμό ελκυστικότητας σε έναν άντρα που όλοι οι υπόλοιποι είχαν αξιολογήσει ως μέτριο σε εμφάνιση. Μάλιστα, όταν της ξανάδειξαν τη φωτογραφία του εκείνη έκανε έναν μορφασμό αηδίας και τους εξήγησε ότι επρόκειτο για έναν απαίσιο άνθρωπο. Η άποψή της για την ελκυστικότητα αυτού του ανθρώπου είχε επηρεαστεί από παράγοντες ανεξάρτητους από την εμφάνιση του άντρα και παρέμενε ίδια ακόμα και μετά από 30 χρόνια που είχε να τον δει.
Σε μια δεύτερη έρευνα, ζητήθηκε από τα μέλη μιας ομάδας κωπηλασίας ενός πανεπιστημίου να αξιολογήσουν τους συναθλητές τους μετά το τέλος της αγωνιστικής περιόδου σχετικά με το αν θεωρούνταν ταλαντούχοι, φιλόπονοι, αξιοσέβαστοι, συμπαθείς και εμφανισιακά ελκυστικοί. Οι άνδρες της ομάδας βαθμολογήθηκαν ως προς την ελκυστικότητα από μια ομάδα αγνώστων συνομήλικων με τα μέλη του πληρώματος (στους συμμετέχοντες αυτής της ομάδας δόθηκε μια φωτογραφία του πληρώματος).
Όπως και στην προηγούμενη έρευνα οι αντιλήψεις ανδρών και γυναικών της ομάδας σχετικά με το ποιος θεωρείται ελκυστικός και ποιος όχι επηρεάστηκαν από ιδιότητες των συναθλητών τους που δεν σχετίζονταν με την εμφάνισή τους . Οι βαθμολογήσεις που έκαναν οι άγνωστοι ως προς την ελκυστικότητα διέφεραν σημαντικά από αυτές που έκαναν τα μέλη του πληρώματος για τους συναθλητές τους. Οι ερευνητές ανέφεραν ως αντιπροσωπευτικές περιπτώσεις των αποτελεσμάτων ένα μέλος του πληρώματος το οποίο οι συναθλητές του αξιολόγησαν ως μη ελκυστικό καθώς τον θεωρούσαν τεμπέλη και πως αντιθέτως αξιολόγησαν ως πολύ ελκυστικό έναν αθλητή που εργαζόταν τόσο σκληρά που το όνομά του ήταν ανάμεσα στους υποψήφιους για την ολυμπιακή ομάδα. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι αξιολογήσεις της ομάδας των αγνώστων ως προς την ομάδα συμμετεχόντων που δεν γνώριζαν τίποτα για τη συμπεριφορά των αθλητών στην ομάδα, δεν έδειξαν τόσο μεγάλη διαφορά ανάμεσα στους δυο αθλητές.
Σε μια τρίτη έρευνα, ζητήθηκε από σπουδαστές που μετείχαν σε ένα σεμινάριο αρχαιολογίας διάρκειας έξι εβδομάδων να αξιολογήσουν τους συσπουδαστές τους ως προς την ευφυΐα, την οικειότητα, τη συμπάθεια, την φιλοπονία και την ελκυστικότητα. Οι ίδιοι σπουδαστές στη συνέχεια αξιολόγησαν ξανά τους συσπουδαστές τους την τελευταία μέρα του σεμιναρίου αφού είχαν εργαστεί όλοι μαζί σε μια ανασκαφή για σαράντα ώρες κάθε εβδομάδα. Όπως ήταν αναμενόμενο, τα χαρακτηριστικά που δε σχετίζονταν με την εξωτερική εμφάνιση και ειδικά η συμπάθεια, συνεισέφεραν τα μέγιστα στις τελικές αξιολογήσεις της ελκυστικότητας παρά τις αρχικές τους εντυπώσεις.
Την πρώτη μέρα του σεμιναρίου, μια γυναίκα έλαβε από τα άλλα μέλη του σεμιναρίου αξιολογήσεις πάνω του μετρίου για την ελκυστικότητά της. Επειδή αυτή η γυναίκα ήταν συμπαθής, σκληρά εργαζόμενη και τελικά δημοφιλής στην ομάδα η βαθμολογία που έλαβε στο τέλος του σεμιναρίου διπλασιάστηκε. Η γυναίκα δεν έκανε κάτι για να αλλάξει την εμφάνισή της αλλά εξαιτίας των χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς της η αντίληψη των υπόλοιπων μελών της ομάδας για το αν είναι ελκυστική η εμφάνισή της επηρεάστηκε σημαντικά υπέρ της.
Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν πως μερικές φορές οι αρχικές ενστικτώδεις αντιδράσεις μας στην εμφάνιση κάποιου μπορούν να αγνοηθούν, ίσως και χωρίς προσπάθεια. Το μόνο που χρειάζεται είναι η εξοικείωση με το άτομο και όπως σημειώνουν οι ερευνητές «τα άτομα που γνωρίζονται και αλληλεπιδρούν σχηματίζουν μια διαφορετική αντίληψη για την ελκυστικότητα που στηρίζεται στο σύνολο των χαρακτηριστικών ενός ανθρώπου που δε μπορούν να εντοπιστούν ούτε μόνο μέσα από μια φωτογραφία ούτε σχηματίζοντας εντύπωση από μια πρώτη γνωριμία».
Συμφωνώ με τους ερευνητές ότι θα πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί στην αξιολόγηση των άλλων με βάση τις πρώτες εντυπώσεις ή απλά την εξωτερική τους εμφάνιση χωρίς να επιδιώκουμε να μάθουμε κάτι περισσότερο για την προσωπικότητά τους. Μου αρέσει ιδιαίτερα η συμβουλή ομορφιάς που δίνουν οι ερευνητές: « Αν θέλεις να αυξηθούν όσοι σε θεωρούν ελκυστικό /ή γίνε ένας πολύτιμος φίλος και συνεργάτης».
Γνωρίζω ότι αυτή δεν είναι μια συνηθισμένη συμβουλή ομορφιάς αλλά τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών υποδεικνύουν ότι μπορείτε να βελτιώσετε την άποψη των άλλων για την εμφάνισή σας ενισχύοντας στοιχεία της προσωπικότητάς σας και πως ίσως αυτό είναι ότι πιο αποτελεσματικό μπορείτε να κάνετε.
