Από την έντυπη έκδοση
Του Θάνου Τσίρου
[email protected]
Υπολογισμό όλων των συντάξεων, ακόμη και αυτών που καταβάλλονται ήδη σε περίπου 2,8 εκατομμύρια συνταξιούχους, από μηδενική βάση, αλλά και συγχώνευση όλων των ασφαλιστικών ταμείων σε ένα προτείνει η επιτροπή για τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού.
Το πόρισμά της θα αποτελέσει τη «βάση» πάνω στην οποία θα στηριχθεί το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο, όπως υποστήριξε χθες ο υπουργός Εργασίας Γιώργος Κατρούγκαλος.
Οι αλλαγές θα είναι εκτεταμένες και θα αγγίξουν άμεσα όχι μόνο τους υφιστάμενους και τους νέους συνταξιούχους, αλλά και εκατοντάδες χιλιάδες απασχολούμενους.
Και αυτό διότι στο πόρισμα προτείνεται ριζική αλλαγή ακόμη και στο σύστημα υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών, ειδικά για τους αυτοαπασχολούμενους, οι οποίοι προτείνεται να πληρώνουν με βάση τις πραγματικές αποδοχές τους.
Οι αλλαγές που θα αποφασιστούν -ήδη ο κ. Κατρούγκαλος ανέφερε ότι από την επόμενη εβδομάδα θα ξεκινήσει η συζήτηση και σε επίπεδο Υπουργικού Συμβουλίου- θα πρέπει να εφαρμοστούν από το νέο έτος. Και αυτό διότι πέρα από την ασφαλιστική μεταρρύθμιση, η κυβέρνηση θέλει να εξασφαλίσει και την εκπλήρωση των προαπαιτούμενων που είναι:
1. Η μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά 1% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του 2016 (σ.σ.: ο προϋπολογισμός της επόμενης χρονιάς ορίζει ότι πρέπει να ληφθούν πρόσθετα μέτρα τουλάχιστον 710 εκατ. ευρώ).
2. Η εξεύρεση ισοδυνάμων που θα καλύψουν το όποιο δημοσιονομικό κόστος προκύψει από την εφαρμογή της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο έκρινε παράνομες τις περικοπές που έγιναν στις συντάξεις μετά το 2012.
Κατά την παρουσίαση του πορίσματος, ο κ. Κατρούγκαλος επανέλαβε την κυβερνητική δέσμευση για προστασία του εισοδήματος των σημερινών συνταξιούχων, υπό την προϋπόθεση ότι το άθροισμα της κύριας και της επικουρικής σύνταξης δεν θα ξεπερνά τα 1.000 ευρώ. Πέραν τούτου, τόσο από την παρουσίαση όσο και από το πόρισμα της επιτροπής έλειψαν οι… αριθμοί.
Παρά το γεγονός ότι το πόρισμα μιλάει για εκ βάθρων αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων (οι οποίες αν προχωρήσει η πρόταση της επιτροπής θα αποτελούν το άθροισμα μιας εθνικής κοινωνικής σύνταξης και ενός επιπλέον ποσού το οποίο θα προκύπτει από τις ασφαλιστικές εισφορές που θα καταβάλλονται κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου), συγκεκριμένες αναφορές είτε σε ποσά για την εθνική σύνταξη είτε σε ποσοστά αναπλήρωσης δεν υπήρξαν.
Το θέμα παραπέμπεται να συζητηθεί μετά τη σύνταξη αναλογιστικής μελέτης, η οποία θα «ποσοτικοποιήσει» την πρόταση.
Περίγραμμα πορίσματος
Τα βασικά στοιχεία του πορίσματος έχουν ως εξής:
* Το πόρισμα μιλάει για την ανάγκη δημιουργίας ενός εθνικού φορέα κοινωνικής ασφάλισης με ένταξη σε αυτό όλων των φορέων κύριας, επικουρικής ασφάλισης και εφάπαξ παροχών.
«Το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ θα πρέπει να μετεξελιχθεί σε Εθνικό Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης, ενώ δεν πρέπει να γίνει δεκτή καμία εξαίρεση διότι διαφορετικά το εγχείρημα της ενοποίησης θα υπονομευθεί στο σύνολό του».
* Προτείνεται η θέσπιση ενιαίων κανόνων για παλαιούς και νέους ασφαλισμένους, αλλά και ο ανακαθορισμός των συντάξεων των ήδη συνταξιούχων.
«Τυχόν διαφοροποίηση δεν μπορεί παρά να παρεισφρέει σε επίπεδο συμπληρωματικής (επαγγελματικής) προστασίας και να εξαρτάται από μια πρόσθετη εισφοροδοτική προσπάθεια των ασφαλισμένων» αναφέρει το πόρισμα, παραπέμποντας ουσιαστικά στον θεσμό της επαγγελματικής ασφάλισης.
Για τον ενιαίο υπολογισμό των συντάξεων θα πρέπει να γίνει αναλογιστική μελέτη, από την οποία θα προκύψει το λεγόμενο «ποσοστό αναπλήρωσης».
* Για τον καθορισμό των ασφαλιστικών εισφορών προτείνεται να θεσπιστούν ενιαία ποσοστά για όλους, με μόνη διάκριση αυτή που θα γίνεται ανάμεσα σε μισθωτούς και αυτοτελώς απασχολούμενους.
* Ρητή αναφορά γίνεται στην ανάγκη ανακαθορισμού των συντάξεων που εισπράττουν οι ήδη συνταξιούχοι. Προτείνεται να καταργηθούν οι οριζόντιες περικοπές των συντάξεων (σ.σ.: όπως αναφέρεται υποσκάπτουν την ασφαλιστική συνείδηση και δημιουργούν κίνητρο για εισφοροδιαφυγή).
Δηλαδή, στην πράξη, προτείνεται να καταργηθούν όλες οι περικοπές που έγιναν σε κύριες και επικουρικές συντάξεις από το 2010 και μετά (σ.σ.: έτσι ικανοποιείται και η ανάγκη να εξευρεθεί ισοδύναμο εξαιτίας του ότι οι περικοπές έχουν κριθεί αντισυνταγματικές από το ΣτΕ).
Φυσικά, το ποσό που θα προκύψει για την καταβολή των υφιστάμενων συντάξεων θα πρέπει να είναι τέτοιο ώστε να καλύπτει τις μνημονιακές επιταγές.
Σήμερα, με δεδομένες τις περικοπές που έχουν γίνει, η συνταξιοδοτική δαπάνη διαμορφώνεται περίπου στα 27 δισεκατομμύρια ευρώ.
Με βάση τον προϋπολογισμό του 2016, θα πρέπει να γίνει πρόσθετη περικοπή ώστε να εξασφαλιστεί μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης τόσο του Δημοσίου όσο και των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης τουλάχιστον κατά 710 εκατ. ευρώ.
* Για τον υπολογισμό των νέων συντάξεων, η επιτροπή προτείνει ένα υβριδικό σύστημα, όπως χαρακτηρίστηκε. Η νέα αρχιτεκτονική προτείνεται να στηριχθεί στο διανεμητικό σύστημα καθορισμένων εισφορών. Βασικό στοιχείο είναι η θέσπιση ατομικών λογαριασμών «νοητής κεφαλαιοποίησης».
Το σύστημα αυτό, όπως αναφέρει το πόρισμα, διαφοροποιείται από ένα απλό κεφαλαιοποιητικό σύστημα (σ.σ.: είναι το σύστημα «εισπράττεις σε σύνταξη αποκλειστικά με βάση αυτά που πληρώνεις σε εισφορές») σε δύο βασικά σημεία:
α) Το εικονικό επιτόκιο που προσαυξάνει το ποσό που συσσωρεύεται στους ατομικούς λογαριασμούς του κάθε ασφαλισμένου, καθορίζεται από τον νομοθέτη και όχι από την αγορά. Η συσσώρευση εισφορών είναι εικονική. Στους ατομικούς λογαριασμούς δεν μπαίνει πραγματικό χρήμα, καθώς αυτό χρησιμοποιείται για την καταβολή των συντάξεων που έχουν ήδη αποδοθεί.
β) Το δεύτερο βασικό στοιχείο διαφοροποίησης από ένα παραδοσιακό κεφαλαιοποιητικό σύστημα έχει να κάνει με την πρόταση για την καταβολή «εγγυημένης εθνικής κοινωνικής σύνταξης».
* Το σύστημα που προτείνεται από την επιτροπή λειτουργεί ως εξής: ο εργαζόμενος συσσωρεύει σ’ έναν ατομικό λογαριασμό όλες τις εισφορές της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας. Οι ασφαλιστικές εισφορές που συγκεντρώνονται στην ατομική μερίδα του ασφαλισμένου τοκίζονται με το εκάστοτε εικονικό επιτόκιο και σχηματίζουν το συνταξιοδοτικό κεφάλαιο. Το κράτος εγγυάται τη λειτουργία του συστήματος, ενώ τον επενδυτικό κίνδυνο από την αξιοποίηση των εισφορών δεν φέρει ο ίδιος ο ασφαλισμένος.
Ως εικονικό επιτόκιο συνήθως επιλέγεται ένα μέγεθος που συνδέεται με μακροοικονομικές παραμέτρους (ποσοστιαία μεταβολή των αποδοχών των ασφαλισμένων ή ποσοστιαία μεταβολή του ΑΕΠ). Το κεφάλαιο που σχηματίζεται από τις συσσωρευμένες εισφορές μετατρέπεται σε ισόβια σύνταξη με βάση έναν συντελεστή ο οποίος εξαρτάται και από το προσδόκιμο ζωής.
* Το ποσό της εθνικής σύνταξης, στο οποίο θα έχουν δικαίωμα όλοι οι συνταξιούχοι, θα κλιμακώνεται ανάλογα με το ύψος της αναλογικής σύνταξης και τα μέλη της οικογένειας. Ετσι, η εθνική κοινωνική σύνταξη μειώνεται προοδευτικά, όχι μόνο όταν αυξάνει η αναλογική σύνταξη, αλλά και όταν αυξάνει το ατομικό και οικογενειακό εισόδημα του δικαιούχου. Αυτά επισημαίνει στο πόρισμά της η επιτροπή.
Ο κ. Κατρούγκαλος εξέφρασε τη διαφωνία του και τάχθηκε κατά της επιβολής εισοδηματικού κριτηρίου στην καταβολή της εθνικής σύνταξης. Αυτό έρχεται φυσικά σε αντίθεση με το κείμενο της επιτροπής, το οποίο αναφέρει ότι «με την αποδοχή μιας οικουμενικής εκδοχής χωρίς εισοδηματικά κριτήρια, το μόνο που θα πετυχαίναμε θα ήταν να συμπιέσουμε το ύψος της εθνικής σύνταξης σε χαμηλά επίπεδα λόγω του υψηλού δημοσιονομικού κόστους».
* Για την κάλυψη των οικονομικών αναγκών που θα προκύψουν, ειδικά κατά τη μεταβατική περίοδο, η επιτροπή προτείνει τη δημιουργία ενός αποθεματικού κεφαλαίου.
* Το κεφάλαιο αυτό θα τροφοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό, την περιουσία των Ταμείων, καθώς και από τους συμπληρωματικούς πόρους που θα μπορέσει να κινητοποιήσει το κράτος, για την περίοδο μέχρι το 2050. Ενας νέος τέτοιος πόρος μπορεί, λ.χ., να είναι μια εισφορά στους υψηλά αμειβόμενους ή ένας τραπεζικός φόρος ή ένας φόρος στις μεγάλες περιουσίες και γενικά ένας φόρος εκεί που συγκεντρώνεται, παρά την κρίση, ο πλούτος. Επίσης, στο ταμείο θα μπορούσε να κατευθυνθεί η αποκατάσταση των ζημιών που υπέστησαν οι φορείς από το PSI.
