Από την έντυπη έκδοση
Του Θάνου Τσίρου
[email protected]
Το ενδεχόμενο το προσχέδιο του προϋπολογισμού να κατατεθεί σήμερα στη Βουλή με δύο εναλλακτικά σενάρια -ένα το οποίο θα αποτυπώνει τις δημοσιονομικές συνέπειες από την περικοπή των συντάξεων και την ενεργοποίηση των αντίμετρων και ένα δεύτερο το οποίο θα παρουσιάζει τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ- άφησε ανοικτό ο Δημήτρης Τζανακόπουλος.
Οι διευκρινίσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου ήρθαν σε συνέχεια των πληροφοριών που πρώτη δημοσίευσε η «Ν» σύμφωνα με τις οποίες «το προσχέδιο της Δευτέρας θα αποτυπώνει την πρόθεση της κυβέρνησης να μην προχωρήσει στην περικοπή των συντάξεων αλλά να ενεργοποιήσει τις εξαγγελίες που έκανε ο πρωθυπουργός στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης».
Ερωτηθείς σχετικά με το αν η περικοπή των συντάξεων θα αποτυπωθεί τελικώς στο προσχέδιο του προϋπολογισμού ή όχι, ο Δημήτρης Τζανακόπουλος, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό «Αθήνα 9.84», υποστήριξε τα εξής: «Τo πιθανότερο είναι ότι θα περιλαμβάνει διαφορετικά σενάρια. Υπάρχει από τη 2η αξιολόγηση ένα ψηφισμένο μέτρο από την 1/1/2019 το οποίο ακόμη από την ελληνική Βουλή δεν έχει ακυρωθεί, καθώς γίνονται διαβουλεύσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να δούμε ποιες είναι οι δικές τους θέσεις και εκτιμήσεις όσον αφορά στο πρωτογενές πλεόνασμα του 2019. Ωστόσο, στο προσχέδιο του προϋπολογισμού θα αποτυπώνεται με μεγάλη σαφήνεια και καθαρότητα η πρόθεση της κυβέρνησης να μην εφαρμόσει το μέτρο (σ.σ.: της περικοπής των συντάξεων), καθώς, όπως έχουμε πει δεκάδες φορές, από τη δική μας μεριά θεωρούμε ότι δεν υπάρχει αναγκαιότητα». Κληθείς μάλιστα να δώσει περισσότερες διευκρινίσεις επί της τοποθέτησής του περί «σεναρίων», ο κ. Τζανακόπουλος υποστήριξε ότι το προσχέδιο του προϋπολογισμού «θα παρουσιάζει ένα σενάριο με πιθανή εφαρμογή των μέτρων και των αντιμέτρων για να δείξει ότι αυτό δεν επηρεάζει τον στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος και θα υπάρχει και η βούληση της κυβέρνησης η οποία είναι γνωστή και έχει να κάνει με ένα σενάριο που δεν θα υπάρχει περικοπή των συντάξεων αλλά υλοποίηση των εξαγγελιών του πρωθυπουργού στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης».
Είχε προηγηθεί η ενημέρωση από κορυφαία κυβερνητική πηγή αργά το βράδυ της Παρασκευής, η οποία κληθείσα και πάλι να αποκαλύψει ποιο θα είναι το περιεχόμενο του προσχεδίου του προϋπολογισμού υποστήριξε ότι «το προσχέδιο του προϋπολογισμού θα καταγράφει την πρόθεση της ελληνικής πλευράς, να μην εφαρμοστούν οι περικοπές στις συντάξεις και τα αντίμετρα αλλά να ενεργοποιηθούν οι εξαγγελίες του πρωθυπουργού στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης». Βέβαια, η ίδια κυβερνητική πηγή είχε ξεκαθαρίσει ότι η ελληνική κυβέρνηση θα κινηθεί εντός του πλαισίου που επιβάλλει την παραγωγή πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ. Επίσης, είχε προσθέσει ότι το κρίσιμο δεν είναι το προσχέδιο του προϋπολογισμού αλλά οι διεργασίες που θα συνεχιστούν το επόμενο διάστημα με τους θεσμούς, οι απαντήσεις που θα δοθούν από την Κομισιόν μετά και την κατάθεση του ελληνικού προϋπολογισμού στις Βρυξέλλες, και, εντέλει, το περιεχόμενο του τελικού σχεδίου του προϋπολογισμού που θα κατατεθεί στη Βουλή στις 21 Νοεμβρίου.
Πυρετός διεργασιών
Από τις επίσημες δηλώσεις και τις διαρροές κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου καθίσταται προφανές ότι οι διεργασίες για το περιεχόμενο του προσχεδίου του προϋπολογισμού συνεχίζονταν μέχρι την τελευταία στιγμή. Η λύση των δύο σεναρίων υπακούει σε μια συγκεκριμένη ανάγκη: από τη μια να τηρηθεί το γράμμα του νόμου (σ.σ.: οι περικοπές στις συντάξεις αλλά και η ενεργοποίηση των αντίμετρων είναι ψηφισμένα μέτρα από την ελληνική Βουλή και ως εκ τούτου οι δημοσιονομικές επιπτώσεις πρέπει να αποτυπώνονται στον προϋπολογισμό της χώρας όπως ακριβώς ενσωματώθηκαν και στο μεσοπρόθεσμο σχέδιο δημοσιονομικής στρατηγικής) και από την άλλη να αποτυπωθούν και με δημοσιονομικούς όρους οι προθέσεις της κυβέρνησης για εφαρμογή διαφορετικού μίγματος οικονομικής πολιτικής για το 2019. Στην πραγματικότητα, και το ένα σενάριο (δηλαδή αυτό που περιλαμβάνει την περικοπή των συντάξεων) αλλά και το άλλο (αυτό που εξειδικεύει τις εξαγγελίες Τσίπρα στη ΔΕΘ) θα οδηγούν στο ίδιο δημοσιονομικό αποτέλεσμα. Δηλαδή σε πρωτογενές πλεόνασμα το οποίο θα κινείται το 2019 (όπως επίσης και το 2018) πάνω από τον επίσημο στόχο του 3,5%. Αυτό που αλλάζει στα δύο διαφορετικά σενάρια είναι τα επιμέρους μεγέθη του κρατικού προϋπολογισμού. Δηλαδή:
1. Το σενάριο που έχει ενσωματωθεί και στο μεσοπρόθεσμο σχέδιο δημοσιονομικής στρατηγικής κατεβάζει τη δαπάνη του ΕΦΚΑ για τις συντάξεις κατά περίπου 2,7 δισ. ευρώ, μείωση όμως η οποία έχει ως αποτέλεσμα και τον περιορισμό των φορολογικών εσόδων κατά περίπου 500-600 εκατ. ευρώ. Αυτό συμβαίνει διότι ενδεχόμενη περικοπή των συντάξεων επιφέρει και μικρότερη φορολογική επιβάρυνση για τους συνταξιούχους που θα υποστούν τις περικοπές. Από την άλλη, με τα αντίμετρα αυξάνονται οι κοινωνικές δαπάνες, καθώς το «καλάθι» που έχει ενσωματωθεί και στο μεσοπρόθεσμο περιλαμβάνει μείωση της συμμετοχής των συνταξιούχων στη φαρμακευτική δαπάνη, επίδομα στέγασης περίπου 600 εκατ. ευρώ, ενίσχυση των κονδυλίων για τα σχολικά γεύματα και τους παιδικούς σταθμούς, όπως επίσης και τόνωση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων. Να σημειωθεί ότι το σενάριο του μεσοπρόθεσμου περιλαμβάνει και την ύπαρξη πρωτογενούς υπερπλεονάσματος τουλάχιστον 700 εκατ. ευρώ, το οποίο ήταν προγραμματισμένο να διατεθεί για τη χρηματοδότηση φορολογικών ελαφρύνσεων. Ουσιαστικά, αυτή είναι η πηγή χρηματοδότησης των εξαγγελιών Τσίπρα η οποία υπάρχει ανεξαρτήτως σεναρίου. Το μόνο που εκκρεμεί είναι να συμφωνηθεί με τους δανειστές το ακριβές ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος και του υπερπλεονάσματος για το 2019.
2. Το σενάριο, που θέλει να περάσει και στο τελικό κείμενο του προϋπολογισμού η κυβέρνηση, προβλέπει αυξημένη δαπάνη για τις συντάξεις και φορολογικά έσοδα ελαφρά αυξημένα σε σχέση με το 2018 (σ.σ.: από τη μία η διατήρηση των συντάξεων δεν δημιουργεί τρύπα στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, αλλά από την άλλη υπάρχει μείωση λόγω των προγραμματισμένων ελαφρύνσεων στον ΕΝΦΙΑ και στον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων). Δεν υπάρχουν οι κοινωνικές δαπάνες των αντίμετρων και όλοι οι διαθέσιμοι πόροι από το υπερπλεόνασμα διοχετεύονται για τη χρηματοδότηση των εξαγγελιών στη ΔΕΘ.
Πρώτες «εξηγήσεις»
Το να φανεί ότι και στη μία και στην άλλη περίπτωση δεν επηρεάζεται ο στόχος του 3,5% είναι ένα επιχείρημα υπέρ του διπλού σεναρίου στο προσχέδιο όπως το περιέγραψε και ο κ. Τζανακόπουλος. Σε κάθε περίπτωση, οι διαβουλεύσεις με τους θεσμούς θα συνεχιστούν με εντατικούς ρυθμούς όλο το επόμενο χρονικό διάστημα. Οι πρώτες «εξηγήσεις» επί του προσχεδίου και επί των ελληνικών προθέσεων, οι οποίες πλέον θα είναι αποτυπωμένες και σε ένα επίσημο έγγραφο, αναμένεται να δοθούν από τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, ο οποίος βρίσκεται από το πρωί στο Λουξεμβούργο για τη συνεδρίαση του Eurogroup. Στην επίσημη ατζέντα της συνεδρίασης δεν υπάρχει θέμα για την Ελλάδα. Ωστόσο, δεδομένου ότι η ημέρα της συνεδρίασης συμπίπτει χρονικά με την ημερομηνία κατάθεσης του προσχεδίου, είναι σχεδόν δεδομένο ότι θα υπάρξουν συζητήσεις στο περιθώριο της συνεδρίασης ειδικά από τη στιγμή που η μη περικοπή των συντάξεων θα αποτυπώνεται είτε ως «σενάριο» είτε ως κεντρική επιλογή της κυβέρνησης.
Ποιο είναι το δημοσιονομικό κόστος των εξαγγελιών της Θεσσαλονίκης
Το προσχέδιο του προϋπολογισμού αναμένεται να αποτυπώνει έναν «δημοσιονομικό χώρο» (δηλαδή ένα υπερπλεόνασμα) που θα ξεπερνά τα 800 εκατ. ευρώ για το 2019, ενώ με αυτό σχεδιάζει η κυβέρνηση να χρηματοδοτήσει τις εξαγγελίες που έκανε ο πρωθυπουργός στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.
Το δημοσιονομικό κόστος των εξαγγελιών του πρωθυπουργού έχει συμφωνηθεί και με τους εκπροσώπους των θεσμών (με μικρές αποκλίσεις της τάξεως των λίγων εκατομμυρίων ευρώ, όπως είχε δηλώσει προ ημερών στέλεχος του οικονομικού επιτελείου). Με βάση τις πληροφορίες της «Ν», το δημοσιονομικό αυτό κόστος ανά μέτρο διαμορφώνεται ως εξής:
1. Η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κύριας ασφάλισης για τους αυτοαπασχολούμενους έχει δημοσιονομικό κόστος της τάξεως των 186 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για την εξαγγελία μείωσης του συντελεστή υπολογισμού των εισφορών για τους αυτοπασχολούμενους (τουλάχιστον αυτούς που δεν πληρώνουν το κατώτατο ποσό, δηλαδή όσους δηλώνουν κέρδη άνω των 7.000 ευρώ) από το 20% που είναι σήμερα στο 13,33%.
2. Η μείωση των εισφορών επικουρικής ασφάλισης. Είναι το μέτρο που θα ισχύσει αναδρομικά από την 1η/1/2017 και θα επιτρέπει σε περίπου 200.000 αυτοαπασχολούμενους (δικηγόρους, μηχανικούς κ.λπ.) να πληρώνουν για επικουρική ασφάλιση και εφάπαξ μόνο το ελάχιστο ποσό των 64,5 ευρώ ανά μήνα. Το συγκεκριμένο μέτρο έχει δημοσιονομικό κόστος 44 εκατ. ευρώ.
3. Οι μειώσεις στον ΕΝΦΙΑ θα έχουν δημοσιονομικό κόστος της τάξεως των 270-320 εκατ. ευρώ (το ακριβές ποσό εξαρτάται από το αν θα αποτυπωθεί σε όρους είσπραξης ή σε όρους βεβαίωσης εσόδων). Το μέτρο αφορά μεσοσταθμική μείωση της τάξεως του 10%-11%, ενώ -όπως έχει αποκαλύψει η «Ν»- η μείωση αυτή θα επέλθει με την εφαρμογή νέας κλίμακας η οποία θα έχει μειωτικούς συντελεστές από 10% έως 30%. Οι συντελεστές αυτοί θα εφαρμόζονται με κριτήριο την ατομική περιουσία του κάθε ιδιοκτήτη, ενώ οι μεγαλύτερες μειώσεις (30%) θα ισχύσουν γι’ αυτούς που έχουν ατομική περιουσία έως και 60.000 ευρώ.
4. Οι εξαγγελίες του πρωθυπουργού περιλαμβάνουν και τη μείωση του συντελεστή φορολόγησης των νομικών προσώπων κατά μία μονάδα, δηλαδή από το 29% που είναι σήμερα στο 28%. Το μέτρο αυτό θα επιβαρύνει τον προϋπολογισμό του 2019 μόνο αν αποφασιστεί η μείωση να ισχύσει για τη φορολόγηση των κερδών του 2018. Δεδομένου ότι εκτός από τον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων της τρέχουσας χρήσης θα επηρεαστούν και οι εισπράξεις από την προκαταβολή φόρου, το δημοσιονομικό κόστος της μιας μονάδας εκτιμάται στα περίπου 150-160 εκατ. ευρώ.
5. Το δημοσιονομικό κόστος για την καταβολή του επιδόματος στέγασης μπορεί να κυμανθεί στα 300-350 εκατ. ευρώ ή και ακόμη χαμηλότερα, καθώς εξαρτάται αποκλειστικά από τα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια που θα τεθούν ώστε να προκύψει ο τελικός αριθμός των δικαιούχων. Υπενθυμίζεται ότι στην αρχική του μορφή το επίδομα των 70-210 ευρώ ανά μήνα για ενοικιαστές και δανειολήπτες ήταν προγραμματισμένο να καταβληθεί σε 600.000 νοικοκυριά με πάνω από 1,2 εκατομμύριο μέλη.
Ωστόσο, ο αριθμός των δικαιούχων θα περιοριστεί κατά τουλάχιστον 50% αν προχωρήσει η διατήρηση των συντάξεων στα σημερινά επίπεδα.
Τα μέτρα που θα ισχύσουν το 2019
Το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2019 είναι δεδομένο ότι θα περιλαμβάνει και μέτρα που θα φέρουν περισσότερα έσοδα ή θα περικόψουν δαπάνες. Πρόθεση της κυβέρνησης είναι να ακυρώσει τη μείωση των συντάξεων, αλλά όχι το σύνολο των μέτρων που αφορούν το 2019. Έτσι, κανονικά αναμένεται να ισχύσουν:
1. Το «πάγωμα» των συντάξεων στα σημερινά επίπεδα. Είναι ένα μέτρο με δημοσιονομική απόδοση της τάξεως των 95 εκατ. ευρώ, καθώς η αναβολή της όποιας αναπροσαρμογής στο ύψος των συντάξεων λόγω του πληθωρισμού, ο οποίος έχει επανέλθει πλέον για τα καλά σε θετικό πρόσημο, έχει ως αποτέλεσμα τη συγκράτηση της δαπάνης για τις συντάξεις.
2. Η αλλαγή στη βάση υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών. Ως γνωστόν, οι εισφορές του 2018 υπολογίστηκαν με συντελεστή 26,95% επί του αθροίσματος «καθαρά κέρδη προηγούμενης χρήσης συν ασφαλιστικές εισφορές προηγούμενης χρήσης», ενώ επί του αθροίσματος έγινε έκπτωση 15% για να περιοριστεί το συνολικό βάρος των ασφαλισμένων. Για το 2019, ναι μεν θα περιοριστεί ο συντελεστής από το 26,95% στο 20,28% αλλά από την άλλη θα πάψει να υπάρχει η έκπτωση του 15%. Δηλαδή, οι εισφορές θα υπολογιστούν με μικρότερο συντελεστή αλλά επί μεγαλύτερης βάσης. Η αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των εισφορών από την 1η/1/2019 έχει δημοσιονομικό όφελος περίπου 138 εκατ. ευρώ.
3. Η νέα περικοπή του ΕΚΑΣ. Η σχετική υπουργική απόφαση έχει ήδη εκδοθεί, καθώς αποτελούσε ένα από τα τελευταία προαπαιτούμενα του 3ου μνημονίου. Το δημοσιονομικό όφελος από την περαιτέρω οριζόντια μείωση του ΕΚΑΣ στα 12 ευρώ (με προοπτική μηδενισμού του στο τέλος του 2019) είναι πολύ περιορισμένο και κυμαίνεται στα 20-30 εκατ. ευρώ.
4. Στα μέτρα που αναμένεται να ενισχύσουν τα έσοδα του 2019 αναμένεται να περιληφθεί και ένα ποσό της τάξεως των 200 εκατ. ευρώ το οποίο θα εισρεύσει από την ενεργοποίηση και αξιοποίηση των παιγνιομηχανημάτων του ΟΠΑΠ.
Όλα τα επόμενα κρίσιμα βήματα στις συζητήσεις
Μετά την κατάθεση του προσχεδίου του προϋπολογισμού, το ενδιαφέρον θα εστιαστεί στα επόμενα βήματα των διαπραγματεύσεων με τους θεσμούς, τα οποία διαδοχικά είναι τα εξής:
1 Έως τις 15 Οκτωβρίου η κυβέρνηση θα πρέπει να στείλει το σχέδιο του προϋπολογισμού στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο των διαδικασιών του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δημοσιοποιήσει αυθημερόν το περιεχόμενο των στοιχείων που θα στείλουν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα), ενώ η έκθεση με τις θέσεις της Κομισιόν αναμένεται μέσα στον Νοέμβριο σχεδόν την ίδια περίοδο που θα δοθούν στη δημοσιότητα και οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
2 Νέα θα υπάρξουν μέσα στον Οκτώβριο και από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, καθώς στο πλαίσιο της ετήσιας Συνόδου αναμένεται να δοθούν στη δημοσιότητα και οι δικές του εκτιμήσεις για την πορεία της ελληνικής οικονομίας το 2019.
3 Μέσα στον Νοέμβριο θα ολοκληρωθούν οι αποστολές των εκπροσώπων των θεσμών στην Αθήνα στο πλαίσιο της πρώτης μεταμνημονιακής παρακολούθησης της ελληνικής οικονομίας. Με ανοικτό το ενδεχόμενο να υπάρξουν νέες επισκέψεις τεχνικών κλιμακίων στην Αθήνα, οι θεσμοί θα συντάξουν την πρώτη μεταμνημονιακή έκθεση για την Ελλάδα μέχρι το τέλος Νοεμβρίου η οποία και θα συζητηθεί στο Eurogroup της 3ης Δεκεμβρίου και ενώ η Ελλάδα θα έχει ήδη στείλει το τελικό σχέδιο του προϋπολογισμού στη Βουλή.
4 Τον Δεκέμβριο θα γίνει η κρίσιμη συνεδρίαση της 3ης Δεκεμβρίου, ενώ το ελληνικό Κοινοβούλιο θα κληθεί να ψηφίσει πρώτον τον προϋπολογισμό του 2019 και δεύτερον έναν ακόμη εφαρμοστικό νόμο, ο οποίος θα περιλαμβάνει τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού αλλά και την κατάργηση της περικοπής των συντάξεων.
