© Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Η συγκλονιστική «Τιμάνδρα» του πολυβραβευμένου συγγραφέα Θοδωρή Καλλιφατίδη ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, για λίγες μόνο παραστάσεις, σε σκηνοθεσία Χρύσας Καψούλη, με πρωταγωνίστριες τις Δήμητρα Χατούπη, Νάνα Παπαδάκη και Βάλια Παπαχρήστου στο θέατρο ΕΛΕΡ – Ελένη Ερήμου [Φρυνίχου 10, Πλάκα].
Η παράσταση αντλεί τη θεματική της από μια εταίρα της αρχαιότητας και τη σχέση της με τον Αλκιβιάδη, όμως θίγει απόλυτα σύγχρονα ζητήματα, όπως ο έρωτας, ο πόλεμος, η εξουσία, αλλά και η γυναικεία σεξουαλικότητα, φωτίζοντας με απρόσμενο τρόπο ακόμη και το πλατωνικό Σπήλαιο και άλλα θέματα που, συνήθως, αντιμετωπίζουμε με έναν συμβατικό τρόπο.
Η Χρύσα Καψούλη μίλησε μαζί μας.
Να ξεκινήσουμε με λίγα λόγια σας για το έργο;
«Κατά τη γνώμη μου πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό έργο του Θοδωρή Καλλιφατίδη. Ένα έργο στο οποίο βλέπουμε την ιστορία, την πολιτική, τη φιλοσοφία αλλά και τη μυθοπλασία να παίρνουν μορφή και οι σκέψεις να γίνονται δράση. Το έργο είναι πολυεπίπεδο και επιδέχεται πληθώρα ερμηνειών. Εξαρτάται κάθε φορά από τον εκάστοτε αναγνώστη στο πού θα εστιάσει αλλά και τι θα τον συγκινήσει και θα τον αγγίξει. Για μένα, προσωπικά, η σύνδεση τού τότε με το τώρα, όπως και η ανάδειξη της διαχρονικότητας των αξιών που κυριαρχούν στο έργο, αποτελούν τη δική μου προσπάθεια προσέγγισης».
Το έργο είναι μονόλογος; Επιλέξατε να ενσαρκώνουν την Τιμάνδρα τρεις ηθοποιοί. Μιλήστε μας, λίγο, για τη συγκεκριμένη σκηνοθετική επιλογή.
«Το έργο αποτελεί, όντως, μια αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο· κάτι σαν μια ομολογία θα έλεγε κανείς. Από την πρώτη κιόλας ανάγνωση του έργου, άρχισαν να δημιουργούνται στο μυαλό μου εικόνες. Μέσα σε αυτές τις εικόνες, δημιουργήθηκε κατά κάποιον τρόπο μια γυναίκα με τρεις υποστάσεις. Η “πρώτη” Τιμάνδρα φέρει την αμεσότητα. Μια αμεσότητα που σε αγγίζει, σε κάνει να συμπάσχεις και να βιώνεις την κάθε στιγμή της αφήγησής της πλάι της. Η “δεύτερη” Τιμάνδρα φέρει περισσότερο φιλοσοφικά και ιστορικά στοιχεία. Μέσα από την αναδρομή της αυτή, είναι σαν να μεταφέρεσαι στην αρχαία Αθήνα, να ζεις από κοντά στιγμές που σημάδεψαν την παγκόσμια ιστορία, αλλά και να γνωρίζεις πρόσωπα που επηρέασαν την παγκόσμια σκέψη. Η “τρίτη” Τιμάνδρα φέρει το ερωτικό στοιχείο. Μέσα από τις ερωτικές της ανησυχίες και αναζητήσεις, φωτίζονται οι πτυχές της προσωπικότητας των προσώπων του έργου αλλά και η αδυναμία του ανθρώπου απέναντι στον έρωτα και τα πάθη».
Μια περιγραφή σας για την Τιμάνδρα;
«Η Τιμάνδρα είναι μια γυναίκα σύμβολο. Είναι μια γυναίκα με σπουδαία μόρφωση για την εποχή της. Δεν είναι απλά μια εταίρα. Είναι μια γυναίκα που συνδιαλέγεται με σπουδαίες προσωπικότητες της ιστορίας, όπως στρατηγοί, πολιτικοί, ποιητές, φιλόσοφοι. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επηρεάζει κι εκείνη με τη σειρά της τις εξελίξεις. Δεν διστάζει να εγκαταλείψει την ίδια της την πατρίδα, για χάρη του έρωτα. Έναν έρωτα ανεκπλήρωτο για την κοινωνία, λόγω της κοινωνικής της θέσης, άλλα τόσο δυνατό για την ίδια και τον Αλκιβιάδη. Στο πρόσωπό της βλέπουμε μια γυναίκα δυναμική, μια γυναίκα πρόσφυγα, μια μάνα, μια γυναίκα σκεπτόμενη, μια γυναίκα που ερωτεύεται, μια γυναίκα που αψηφά τον κίνδυνο και μένει πιστή στα ιδανικά της μέχρι τέλους».
Πρόκειται για ένα έργο που αντλεί τη θεματολογία του από την αρχαιότητα. Ποια σύνδεση υπάρχει με τη σύγχρονη εποχή; Ποιοι θεματικοί άξονες παραμένουν, κατά τη γνώμη σας, ενεργοί και μας αφορούν;
«Μπορεί το έργο να εκτυλίσσεται στην αρχαία Αθήνα, ωστόσο οι παραλληλισμοί με το τώρα και τη σύγχρονη εποχή είναι εμφανείς σε πολλά σημεία. Κι αυτοί οι παραλληλισμοί αναφέρονται σε υπαρξιακό, φιλοσοφικό αλλά και κοινωνικό επίπεδο και θα μπορούσα να πω ότι συγκλίνουν με τους θεματικούς άξονες του έργου. Για παράδειγμα, η αναζήτηση της ταυτότητας του ατόμου και η αναζήτηση της θέσης του στην κοινωνία. Οι πόλεμοι και οι συνέπειές τους σε αντίθεση με την ευμάρεια και την πολιτιστική αναγέννηση σε καιρούς ειρήνης. Η καταστολή των δημοκρατικών θεσμών, ο περιορισμός της ελεύθερης σκέψης και το κυνήγι μαγισσών. Η μετανάστευση και η περιθωριοποίηση των ατόμων, όπως και η μη αποδοχή σε κάτι που είναι ξένο ή διαφορετικό προς εμάς».
Λίγα λόγια σας για τον φιλοσοφικό, τον ιστορικό και τον υπαρξιακό χαρακτήρα του έργου;
«Όπως ανέφερα και προηγουμένως, το έργο είναι πολύπλευρο και πολυεπίπεδο. Όσον αφορά τον φιλοσοφικό του χαρακτήρα, οι άμεσες αναφορές στον Σωκράτη και στον Πλάτωνα μάς ταξιδεύουν σε μια άλλη Αθήνα. Μια Αθήνα των σοφιστών, των μεγάλων φιλοσόφων αλλά και των σπουδαίων πολιτικών. Είναι εμφανής η επιρροή της “Πολιτείας” του Πλάτωνα στον συγγραφέα του έργου, ο οποίος χρησιμοποιεί και μετουσιώνει την πλατωνική σκέψη στην Τιμάνδρα. Περνώντας στον ιστορικό χαρακτήρα του έργου, παρατηρούμε την ιστορία και τους κύκλους που κάνει. Η ιστορία επαναλαμβάνεται σε ένα γνώριμο μοτίβο: ειρήνη/ευμάρεια – πόλεμος/κατάρρευση. Και η παραδοχή, εδώ, είναι ότι το ανθρώπινο γένος δεν διδάσκεται απολύτως τίποτα από την ιστορία του. Εστιάζοντας στην υπαρξιακή πλευρά του έργου, η Τιμάνδρα βρίσκεται σε μια συνεχή αναζήτηση του εαυτού της, παλεύοντας με τον εσωτερικό της εαυτό αλλά και με τους κοινωνικούς περιορισμούς. Σχεδόν σε όλη την διάρκεια του έργου, διαπραγματεύεται τη θέση της στην κοινωνία της τότε εποχής και προσπαθεί να αυτοπροσδιοριστεί».
Θα μας πείτε μια ατάκα, λίγα από τα λόγια που λέει που λέει η Τιμάνδρα; Όποια σας έρθουν πρώτα στον νου.
«Θα σταθώ σε ένα σημείο που μου έκανε εντύπωση όταν άρχισα να διαβάζω την Τιμάνδρα. Αναφέρεται στη γυναίκα και θα έλεγα ότι επαναπροσδιορίζει, κατά κάποιο τρόπο, τη θέση της και τη δυναμική της όχι μόνο στην κοινωνία, αλλά και στον ίδιο τον κόσμο: “… στη γυναίκα φυτρώνει η νέα ζωή. Το σώμα της δίνει νέα σώματα. Είμαστε ένα με τη ζωή, δεν είμαστε μόνες μας. Δεν είμαστε αθάνατες, αλλά δεν είμαστε και τόσο θνητές, όπως οι άντρες. Ο άντρας είναι και θνητός και μόνος. Εμείς έχουμε τη συνέχεια μέσα μας. Η γυναίκα έχει το ένα πόδι στον τάφο και το άλλο στη ζωή. Ο άντρας έχει και τα δύο πόδια στον τάφο”».
Εν έτει 2024 πιστεύετε πως η θέση της γυναίκας εξακολουθεί να αποτελεί καίριο κοινωνικό ζήτημα; Και αν ναι, για ποιους λόγους;
«Είναι αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια, με πάρα πολλές δυσκολίες, η γυναίκα έχει καταφέρει να βρει τη θέση της στην κοινωνία, ξεπερνώντας τους στερεοτυπικούς ρόλους που η πατριαρχική κοινωνία χρόνων την περιόριζε σε αυτούς. Πώς, όμως, θα μπορούσε κανείς να αναφερθεί στη θέση της γυναίκας στη σημερινή κοινωνία και να μην του έρθουν στο μυαλό οι γυναικοκτονίες, που ακόμη κι αυτή τη στιγμή που μιλάμε συνεχίζουν να συμβαίνουν; Η βία κατά των γυναικών, η καταπίεση, η παραβίαση των δικαιωμάτων των γυναικών συνεχίζουν να υπάρχουν. Έχω, όμως, πίστη στη νέα γενιά και θέλω να πιστεύω ότι τα πράγματα θα αλλάξουν προς το καλύτερο στο μέλλον, μέσα, φυσικά, από αγώνες και σωστή εκπαίδευση».
Σκέψεις, συναισθήματα που θεωρείτε πιθανόν να συνοδεύουν τον θεατή, μετά την παρακολούθηση της παράστασης;
«Οι θεατές ταξιδεύουν στον χρόνο. Από το τότε έως το τώρα. Ξετυλίγεται στα μάτια τους ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της αρχαίας Αθήνας και της Σπάρτης. Από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και τη Σικελική εκστρατεία μέχρι τους Μηδικούς Πολέμους. Παρακολουθούν τις εναλλαγές των πολιτευμάτων στην αρχαία Αθήνα, τις φιλοσοφικές αναζητήσεις των σοφιστών, όπως και τη διατύπωση διαχρονικών ερωτημάτων που μας απασχολούν ακόμη και στις μέρες μας. Ο παραλληλισμός του τότε με το τώρα είναι αναπόφευκτος και σίγουρα είναι κάτι που θα απασχολήσει τους θεατές. Για μένα, αυτή η παράσταση είναι ένα ταξίδι στην ίδια τη ζωή. Πόλεμος, ειρήνη, ευμάρεια, δημοκρατία, τυραννία, μετανάστευση, έρωτας, απογοήτευση, ήττα, θάνατος, ελπίδα. Όλα αυτά συμπυκνωμένα μόλις μέσα σε τρία γράμματα -Ζωή».
Αν και βαδίζουμε προς το τέλος της καλλιτεχνικής σεζόν οι πρεμιέρες των παραστάσεων στην Αθήνα εξακολουθούν και είναι πολλές. Ένα σχόλιό σας;
«Θα έλεγα ότι η φετινή χρονιά ήταν μια πολύ καλή χρονιά, θεατρικά. Ανέβηκαν και ακόμη ανεβαίνουν πολλές παραστάσεις, έχουν δημιουργηθεί αρκετοί νέοι καλλιτεχνικοί χώροι και ο κόσμος αγαπάει το θέατρο και το δείχνει στην πράξη. Αυτό που πάντα μας δίδασκε, αλλά κι εξακολουθεί να μας διδάσκει το θέατρο, είναι ότι υπάρχει χώρος για όλους, όλες και όλα. Κι αυτό είναι κάτι αξιοσημείωτο».
Ένα αγαπημένο σας βιβλίο;
«Αν έλεγα πως έχω μόνο ένα, θα έλεγα ψέματα! Τα αγαπώ τα βιβλία γιατί σου ανοίγουν κόσμους και ξεκλειδώνουν τη σκέψη σου. Τα τελευταία δύο χρόνια σχεδόν, η σκέψη μου είναι συνεχώς στον αγαπημένο φίλο μου Τσιμάρα Τζανάτο που έφυγε τόσο πρόωρα από την ζωή. “Η Βία του Βίου” θα έλεγα ότι είναι ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία του Τσιμάρα. Ίσως γιατί η ποίησή του μου θυμίζει τον ίδιο. Αφοπλιστική ειλικρίνεια, εξωτερίκευση συναισθημάτων, ενδόμυχες σκέψεις, έρωτας, κυνικότητα και ανιδιοτελής αγάπη. Μια ποιητική συλλογή που μοιάζει σαν απόσταγμα μια ολόκληρης ζωής».
Επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;
«Σίγουρα υπάρχουν κάποιες μελλοντικές συνεργασίες σε επίπεδο συζητήσεων, αλλά, προς το παρόν, όλη μου η προσοχή είναι στραμμένη στην “Τιμάνδρα”. Για μένα είναι ένα πολύ σημαντικό εγχείρημα και κάθε φορά που καταπιάνομαι με κάτι θέλω να το κάνω απερίσπαστα, έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι όσο πιο άρτιο γίνεται. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν σκέφτομαι το μέλλον, αλλά κάθε πράγμα στην ώρα του. Αυτό που πραγματικά εύχομαι κάθε φορά που ξεκινάω μια καινούρια συνεργασία είναι να υπάρχει η χαρά της δημιουργίας από την αρχή μέχρι το τέλος».
Ταυτότητα παράστασης
Συγγραφέας: Θοδωρής Καλλιφατίδης
Δραματουργία: Χρύσα Καψούλη, Γιάννης Τσαπαρέγκας
Σκηνοθεσία: Χρύσα Καψούλη
Σκηνικά – Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου
Σχεδιασμός Φωτισμών: Γιώργος Αγιαννίτης
Επιμέλεια κίνησης: Βάλια Παπαχρήστου
Βοηθός Σκηνοθέτη/ Μουσική επιμέλεια: Κατερίνα Κέντρου
Φωτογραφίες/Βίντεο: Κατερίνα Τζιγκοτζίδου
Γραφιστική επιμέλεια: Άρης Σομπότης
Επικοινωνία: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας (Cont Act)
Διεύθυνση Παραγωγής: Γιάννης Γκουντάρας
Οργάνωση και Εκτέλεση Παραγωγής: Γιώργος Ζορμπάς
Παραγωγή: Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρία Μαλντορόρ
Πρωταγωνιστούν: Δήμητρα Χατούπη, Νάνα Παπαδάκη, Βάλια Παπαχρήστου
