Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Προορισμένο να φυτρώσει στις υπώρειες του Υμηττού, το δέντρο της Σωτηρίας είναι ήδη εκατόχρονο. Τον φλοιό του αυλακώνουν οι ρυτίδες ενός αιώνα αγωνίας, να μείνει όρθιο και να σκεπάσει με τον ίσκιο του λογής – λογής κατατρεγμένους – ασθενείς και οδοιπόρους που κατέφθαναν από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.
Στον κορμό του, τα δακτυλίδια των δεκαετιών όλο και αυξάνουν την ακτίνα τους. Σ’ αυτό συναντήθηκαν κάποτε Ιστορία και Επιστήμη. Δεν βρήκαν παρά χέρσα γη, την όργωσαν, την έσπειραν. Δεν είχαν παρά ηρωικούς και άπειρους γιατρούς και νοσηλευτές, δημιούργησαν όμως νέες γενιές εξειδικευμένων στο αντικείμενό τους. Η κοινωνία γύρω έσφιγγε θηλιά, ζητώντας όλο και περισσότερα για όλο και περισσότερους, στήθηκαν παράγκες και σκάφτηκαν λαγούμια. Ο ανυποψίαστος περιπατητής της σημερινής Αθήνας πρέπει να μάθει την ιστορία του. Πλησιάζει η ώρα που το δέντρο αυτό θα μπορεί να την αφηγηθεί.
Η «Σωτηρία» θεμελιώθηκε στα 1903 και λειτούργησε στα 1905. Υπήρξε το πρώτο λαϊκό σανατόριο, προορισμένο να ανακουφίσει το κοινωνικό φορτίο της φθίσης. Λόγω της θέσης της, στις παρυφές της παλαιάς Αθήνας και της φύσης της, σαν τόπος εγκλεισμού ασθενών με μολυσματική και ανίατη ασθένεια, η «Σωτηρία» έγινε τόπος συσσώρευσης και επιχωμάτωσης αναρίθμητων τεκμηρίων της κοινωνικής και ιατρικής του νεοσύστατου νεοελληνικού κράτους.
Η διοίκηση του νοσοκομείου με την αρωγή του υπουργείου Υγείας, του υπουργείου Πολιτισμού και της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, οργανώνει το Μουσείο της Σωτηρίας στο Στρατιωτικό Περίπτερο, ένα κτήριο ιδιαίτερης αισθητικής αξίας, που ανεγέρθηκε στα 1917 με πόρους από τους εράνους για τους Βαλκανικούς πολέμους, από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και την ιδρύτρια της «Σωτηρίας», Σοφία Σλήμαν. Μακροπρόθεσμα, υπάρχουν σχέδια για τη μεταφορά του Μουσείου στο ιστορικό πρώτο περίπτερο της «Σωτηρίας», εφόσον προηγουμένως συντηρηθεί και ανακαινισθεί το καταπονημένο από τον χρόνο και την εγκατάλειψη κτήριο.
Το Μουσείο της Σωτηρίας φιλοδοξεί να εξιστορήσει στους αυριανούς επισκέπτες του τις δυσκολίες αλλά και τους αγώνες της νεοελληνικής κοινωνίας, που διήνυσε τον δεύτερο αιώνα του ελεύθερου βίου της αντιμέτωπη με τη μάστιγα της φυματίωσης, καθώς ποικίλα εθνικά, πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα καθιστούσαν δύσκολη την οργάνωση της κοινωνικής αλληλεγγύης. Παράλληλα, στο Μουσείο θα καταφαίνεται η μετεξέλιξη της Ειδικότητας της Φυματιολογίας στη σύγχρονη Πνευμονολογία.
Ένας μεγάλος αριθμός από υποψήφια εκθέματα απομεινάρια ενός αιώνα λειτουργίας της Σωτηρίας, συγκεντρώθηκαν από τους εργαζόμενους, συνταξιούχους υγειονομικούς, φίλους και συγγενείς παλαιών αρρώστων. Η λειτουργία του Μουσείου αναμένεται να πολλαπλασιάσει αυτά τα κειμήλια, καθώς η φθίση άγγιξε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο την ιστορία αναρίθμητων οικογενειών και άλλων τόσων επαγγελματιών της υγείας, επιστημόνων και ερευνητών.
Τα κλιμάκια των συντηρητών του υπουργείου Πολιτισμού ανέδειξαν με υπομονή και μεράκι τη μεγάλη πλειοψηφία αυτών των αντικειμένων, τα οποία είναι σε κατάσταση να εκτεθούν.
Το υλικό που έχει ήδη συντηρηθεί περιλαμβάνει: ιατρικά μηχανήματα και εργαλεία, ιατρικά βοηθητικά σκεύη, εκκλησιαστικές εικόνες, παλιές φωτογραφίες, σκεύη καθημερινής χρήσης, το παλιό πιάνο της Σωτηρίας, έπιπλα εποχής, βιβλία.
Όσα από τα συντηρημένα πλέον αντικείμενα δεν εκτεθούν άμεσα, πρόκειται να αποθηκευθούν σε ειδικούς χώρους του Μουσείου και να παρουσιασθούν σε ειδικές εκθέσεις – αφιερώματα. Το οπτικοακουστικό υλικό που βρίσκεται ήδη αποθηκευμένο ηλεκτρονικά, αλλά και αυτό που ενδέχεται να προστεθεί στο μέλλον, θα παρουσιάζεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Μουσείου. Μέρος από αυτό το υλικό θα είναι διαθέσιμο σε ειδική ιστοσελίδα, ώστε να είναι επισκέψιμο από τους χρήστες του διαδικτύου.
