«Το τέλος του τέλους της Γης», μια νέα συλλογή βαθυστόχαστων και προκλητικών δοκιμίων του πολυβραβευμένου Τζόναθαν Φράνζεν –που έχει τιμηθεί και με το National Book Award, το σπουδαιότερο λογοτεχνικό βραβείο της Αμερικής, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη.
«Το να επιχειρήσω να συγγράψω ένα ολοκληρωμένο κείμενο, ένα δοκίμιο, με είχε κάνει να συνειδητοποιήσω την ακαταστασία της σκέψης μου […] είχα φτάσει να πιστεύω ότι ο δοκιμιογράφος είναι ένας πυροσβέστης, του οποίου η δουλειά, ενώ όλοι οι άλλοι τρέχουν να αποφύγουν τις φλόγες, είναι να τρέξει κατευθείαν μέσα τους», γράφει ο Φράνζεν. Εδώ και είκοσι πέντε χρόνια, αν και τα μυθιστορήματά του είναι αυτά που του έχουν χαρίσει παγκόσμια αναγνώριση –ανάμεσά τους τα «Ελευθερία» και «Οι Διορθώσεις», ο Φράνζεν ζει μια δεύτερη ζωή ως θαρραλέος δοκιμιογράφος. Τώρα, σε μια στιγμή που ο πόλεμος της τεχνολογίας υποδαυλίζει εθνικιστικά μίση και ο πλανήτης δοκιμάζεται από αφύσικες καταστροφές, επανέρχεται με μια νέα συλλογή δοκιμίων που μας καλούν να επιστρέψουμε σε έναν πιο ανθρώπινο τρόπο ύπαρξης.
Οι μεγάλες αγάπες του Φράνζεν είναι η λογοτεχνία και τα πουλιά, και το «Τέλος του τέλους της Γης» είναι ένα παθιασμένο μανιφέστο και για τα δύο. Ενώ τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης σήμερα τείνουν να επιβεβαιώνουν απλώς τις προκαταλήψεις μας, η λογοτεχνία, γράφει ο Φράνζεν, «σε καλεί να αναρωτηθείς εάν κάπου έχεις άδικο, ίσως ακόμα και εάν έχεις απόλυτο άδικο, και να φανταστείς γιατί κάποιος άλλος σε μισεί».
Όποιο κι αν είναι το θέμα τους, τα δοκίμια του Φράνζεν είναι πάντα επιφυλακτικά απέναντι στις έτοιμες απόψεις, ποτισμένα με ειρωνεία και ειλικρινή σχετικά με τις δικές του αποτυχίες. Με ειλικρίνεια μιλάει και για τα πουλιά –που «σκοτώνουν ό,τι μπορείς να διανοηθείς», αλλά οι περιγραφές του και οι στοχασμοί του πάνω σ’ αυτά, από τα θαλασσοπούλια της Νέας Ζηλανδίας μέχρι τους πιγκουίνους της Ανταρκτικής, είναι ταυτόχρονα ένας ύμνος στην ομορφιά και την αντοχή τους και ένα κάλεσμα σε δράση για να σώσουμε ό,τι αγαπάμε.
Ήρεμο, αιχμηρό, τεκμηριωμένο και πνευματώδες, το «Τέλος του τέλους της Γης» είναι μια ευπρόσδεκτη ανάσα αισιοδοξίας και λογικής.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
