Με πυρήνα τη θάλασσα, ο φωτογραφικός φακός του γνωστού Αμερικανού φωτογράφου και λάτρη της χώρας μας, Robert McCabe, αποτυπώνει το φυσικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον της μεταπολεμικής Ελλάδας, στην έκθεση «Αιγαιοπελαγίτικα καΐκια, 1954 – 64», η οποία παρουσιάζεται στην γκαλερί Citronne.
Σε επιμέλεια της Δρα της ιστορίας της τέχνης, Τατιάνας Σπινάρη – Πολλάλη, η έκθεση, η οποία περιλαμβάνει 50 ασπρόμαυρες φωτογραφίες, θα διαρκέσει έως τις 29 Μαΐου, και τα έσοδά της θα διατεθούν στον «Ελληνικό Σύνδεσμο Παραδοσιακών Σκαφών», που «προσπαθεί να κρατήσει ζωντανή τη ναυτική μας παράδοση, να σώσει ό,τι έχει απομείνει από τα καΐκια που κατακρεουργήθηκαν βάναυσα, ό,τι έχει επιζήσει από τα καρνάγια που πολεμούν να επιβιώσουν».
Με την απόσταση του αλλοδαπού και την εγγύτητα του φιλέλληνα
Συνεχίζοντας την παράδοση των ξένων περιηγητών στη χώρα μας, ο Robert A. ΜcCabe, επηρεασμένος από τις κλασικές του σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον και τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, συγκρότησε ένα φωτογραφικό αρχείο της Ελλάδας της δεκαετίας 1950 – 60. Με την απόσταση του αλλοδαπού και την εγγύτητα του φιλέλληνα, κατέγραψε τον τόπο και τους ανθρώπους, καλύπτοντας ένα πλήρες θεματικό φάσμα: πορτραίτα, σκηνές της καθημερινής ζωής, τοπία, κτίσματα, καΐκια.
Η συγκεκριμένη έκθεση επικεντρώνεται στις φωτογραφίες γύρω από τη θάλασσα: θαλασσινά τοπία, «πορτραίτα» σκαφών, στιγμιότυπα από την καθημερινότητα. Τα ξύλινα καΐκια, έκφραση μιας τέχνης από άλλους καιρούς, αποπνέουν τη σχέση του ανθρώπου με τη θάλασσα, ανακαλούν το παρελθόν και εγείρουν τη νοσταλγία για έναν άλλο τρόπο ζωής.
Ο ΜcCabe εστιάζει στους ανθρώπους και τη ζωή τους, όπως την ορίζει η σχέση τους με τη θάλασσα. Οι φωτογραφίες απεικονίζουν την επιβίωση μετά από την καταστροφική δεκαετία του 1940, τον μόχθο, τον σκληρό αγώνα για τη συνέχεια της ζωής. Το Αιγαίο, ανέκαθεν καθοριστικό στοιχείο της ελληνικής φύσης, έρχεται και επανέρχεται στο επίκεντρο της Ιστορίας, όπως άλλωστε συμβαίνει και σήμερα. Τα γνώριμα ελληνικά νερά, με το ιστορικό και πολιτισμικό τους βάθος, δημιουργούν απαντοχές, πλαισιώνουν, προστατεύουν, εξασφαλίζουν.
Ό,τι βρίσκεται κάτω από το προφανές
Η φωτογραφική προσέγγιση του McCabe δεν ολισθαίνει στο φολκλόρ ή τον «οριενταλισμό». Αντιμετωπίζει το ελληνικό φωτογραφικό αντικείμενο με πολιτισμική ισοτιμία. Τα θέματα αποτυπώνουν την ερειπωμένη Ελλάδα του ’50, τη φτώχεια, τις δυσκολίες, την προσπάθεια για παλινόρθωση. Ο φωτογράφος δεν αποδίδει τα θέματα αυτά συγκινησιακά ή με στερεότυπα. Αναζητεί την πνευματική ουσία, ό,τι βρίσκεται κάτω από το προφανές, χωρίς, όμως, να υποπίπτει σε μια ρομαντική θεώρηση της ανέχειας.
Τα πρόσωπα έχουν αξιοπρέπεια. Συχνά, ποζάρουν μετωπικά στο κέντρο της φωτογραφίας, κοιτούν κατάματα τον φωτογράφο και, κατ’ επέκταση, τον θεατή. Η ένταση, την οποία εκπέμπουν οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες, προβάλλει κλασικότητα. Η προσεκτική επιλεκτική ιδιαιτερότητα της φωτογραφικής οπτικής καθιστά τις φωτογραφίες αυτές διαχρονικές, πάντα επίκαιρες.
Οι φωτογραφίες επιδέχονται πολλών αναγνώσεων. Εκτός από τον αναμφισβήτητο χαρακτήρα τους ως ντοκουμέντα, είναι, καταρχάς, καλλιτεχνικές δημιουργίες. Χαρακτηρίζονται από ρεαλισμό, αλλά και μια σπάνια αισθητική ποιότητα. Εντάσσονται στην μακρά διεθνή παράδοση της μαυρόασπρης φωτογραφίας, που κυριάρχησε και εξελίχθηκε το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.
Η κομβική στιγμή, το κλάσμα του δευτερολέπτου
Ο McCabe είναι φωτογράφος με οξεία οπτική αντίληψη. Η αισθητική σημασία των φωτογραφιών του οφείλεται στην ικανότητα και την ευαισθησία του να διακρίνει την κομβική στιγμή, το κλάσμα του δευτερολέπτου. Πότε, δηλαδή, πρέπει να πατήσει το κουμπί της φωτογραφικής μηχανής, ώστε, αποτυπώνοντας τη συγκεκριμένη διάταξη των μορφών, να προσδώσει την κατάλληλη έκφραση. Για τον McCabe, ένα απειροελάχιστο αντικείμενο και μια αμελητέα λεπτομέρεια μπορούν να καταστούν ένα σπουδαίο θέμα.
Το φωτογραφικό έργο – προσωπικό ημερολόγιο του ΜcCabe – δεν ορίζεται σαν μια αντικειμενική καταγραφή, ένα σύνηθες φωτογραφικό «ντοκουμέντο». Πρόκειται για εικόνες με έντονη εικαστική υπόσταση, κάτοπτρα μιας εποχής καθοριστικής για την Ελλάδα και τους ανθρώπους της.
Ακούραστος περιηγητής της Ελλάδας
Γεννημένος στο Σικάγο, το 1934, ο Robert McCabe μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη. Άρχισε να φωτογραφίζει από πέντε ετών. Οι πρώτες «ευρωπαϊκές» του φωτογραφίες χρονολογούνται από το 1954 και απεικονίζουν το φοιτητικό του ταξίδι στη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Έναν χρόνο μετά, περιηγήθηκε στο Αιγαίο. Μια παραγγελία του περιοδικού National Geographic Society, το 1957, για έγχρωμες φωτογραφίες στα ελληνικά νησιά, σηματοδότησε την καλλιτεχνική δημιουργία και τη θεματική της επόμενης πεντηκονταετίας, κατά την οποία δεν σταμάτησε να περιοδεύει και να φωτογραφίζει στον ελληνικό χώρο.
Ο McCabe σχεδιάζει μια έκθεση για τη ζωή στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά το 1950, προγραμματίζει ένα βιβλίο με πορτραίτα Ελλήνων και δύο ακόμη εκθέσεις για τη σχέση των Ελλήνων με τη θάλασσα και για τις αρχαιολογικές περιοχές της Ελλάδας το 1950.
Πληροφορίες
Γκαλερί Citronne: Παραλία – Πόρος, τηλ.: 22980 22401 και 6979 989684.
