Μια νέα ιδέα γεννήθηκε καθώς η καθηγήτρια ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα, Κρίστεν Χοκς, παρακολουθούσε μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες να συλλέγουν λαχανικά.
Η κ. Χοκς έχει μελετήσει εκτενώς τους Hadza, ιθαγενείς στην Τανζανία, οι οποίοι καταναλώνουν πολλά τρόφιμα από την άγρια φύση, όπως μούρα. Ενώ τα μικρά παιδιά μπορούν να μαζέψουν μούρα από μόνα τους, οι μεγαλύτερες γυναίκες στην κοινότητα είναι εκείνες που συλλέγουν βολβούς.
Η καθηγήτρια εντόπισε μια συσχέτιση μεταξύ του πόσο καλά μεγάλωναν τα παιδιά και της συλλογής τροφής από τη μητέρα τους, μέχρι εκείνη να φέρει στον κόσμο κι άλλο παιδί. Στη συνέχεια, η ανάπτυξή τους συσχετιζόταν με τη «δουλειά της γιαγιάς», όπως εξηγεί, προσθέτοντας πως «υπήρχαν τα δεδομένα ακριβώς μπροστά μας».
Αυτές οι παρατηρήσεις, τις οποίες ξεκίνησαν η κ. Χοκς και συνεργάτες τη δεκαετία του 1980, βοήθησαν στον σχηματισμό της «υπόθεσης της γιαγιάς». Πρόκειται για την ιδέα ότι οι γιαγιάδες παρεμβαίνουν όταν χρειάζεται για να ταΐσουν τα παιδιά και να εκτελέσουν άλλα μητρικά καθήκοντα, έτσι ώστε οι μητέρες να μπορούν να εστιάσουν τη δική τους ενέργεια στο να αποκτήσουν παιδιά σε μικρότερα χρονικά διαστήματα.
Το αποτέλεσμα είναι ότι μια γιαγιά συνδράμει στη γέννηση περισσότερων παιδιών. Στην προϊστορική εποχή, κατά τη θεωρία, η βοήθεια που παρείχαν οι γιαγιάδες οδήγησε στην εξάπλωση γονιδίων που αντιστοιχούσαν σε βραδύτερη γήρανση στις γυναίκες σε σχέση με τις προγενέστερες γενιές, γεγονός που αύξησε τη διάρκεια ζωής.
Συνδυάζοντας αυτές τις παρατηρήσεις με διαφορετικά μοντέλα στο ιστορικό της ζωής άλλων οργανισμών, από ποντίκια έως ελέφαντες, η κ. Χοκς και οι συνάδελφοί της δηλώνουν πεπεισμένοι ότι οι γιαγιάδες έχουν διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ιστορία της ζωής του Homo sapiens. Υποστηρίζουν ότι οι γιαγιάδες είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από την αυξημένη μακροζωία του είδους μας σε σύγκριση με άλλα πρωτεύοντα.
Η μακροζωία συσχετίζεται επίσης με το μέγεθος του εγκεφάλου σε ολόκληρο το βασίλειο των θηλαστικών – όσο μεγαλύτερος είναι ο εγκέφαλος, τόσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια ζωής – και ο καλύτερος προγνωστικός δείκτης μεγέθους του εγκεφάλου είναι η διάρκεια της ανάπτυξής του. «Για να δημιουργήσετε μεγαλύτερο εγκέφαλο, θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος», εξηγεί η ομότιμη καθηγήτρια Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο Κορνέλ, Μπάρμπαρα Φίνλει, η οποία έχει συνεργαστεί με την κ. Χοκς.
Η κ. Χοκς και οι συνεργάτες εκτιμούν ότι ένας προϊστορικός καταμερισμός εργασίας – όπου οι γιαγιάδες αναλάμβαναν ευθύνες για τη διατροφή των εγγονιών, ενώ οι μητέρες αποκτούσαν περισσότερα παιδιά – έχει οδηγήσει στη μεγαλύτερη σε διάρκεια ζωή και στους μεγαλύτερους εγκεφάλους που έχουμε σήμερα.
Οι γιαγιάδες, όμως, δεν είναι οι μόνοι άνθρωποι που μπορούν να βοηθήσουν μια μητέρα. Άλλοι συγγενείς και μέλη της κοινότητας μπορούν να παρέχουν «τα αγαθά και τις γνώσεις» που παρέχουν και οι γιαγιάδες, σύμφωνα με την κ. Φίνλεϊ. Οι παππούδες μπορούν επίσης να παρέχουν τροφή σε απογόνους και εγγόνια – κάτι που επιβεβαιώθηκε στο πεδίο κατά τη διάρκεια έρευνας για τους Tsimané, ιθαγενείς στη Βολιβία.
Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη για την κ. Χοκς, καθώς οι τοπικοί περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες διαμορφώνουν τις διαφορετικές ομάδες και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τους πόρους και την παιδική ηλικία. Ωστόσο, όπως εξηγεί, το μεγαλύτερο μέρος των στοιχείων δείχνουν πως οι γιαγιάδες ήταν από την αρχαιότητα ο δεύτερος τη τάξει πάροχος αγαθών για τα παιδιά, ενισχύοντας τη μακροζωία. Κι αν αυτή η ιδέα παραμένει αμφιλεγόμενη, ο ρόλος των γιαγιάδων στη ζωή πολλών οικογενειών παραμένει κομβικός.
Με πληροφορίες από Smithsonianmag.org
