Του Δημήτρη Τζάνα,
οικονομολόγου
Η ΑΥΞΗΣΗ του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της χώρας στα 4,2 δισ. ευρώ στο πρώτο δίμηνο του έτους (στοιχεία της ΤτΕ) ήταν μια αναμφισβήτητα δυσάρεστη εξέλιξη, που ωστόσο ελάχιστα εξέπληξε όσους γνωρίζουν τις χρόνιες παθογένειες της ελληνικής οικονομίας: οι εισαγωγές (13,1 δισ. ευρώ) που είναι διπλάσιας αξίας σε σχέση με τις εξαγωγές (6,9 δισ. ευρώ) αυξάνουν με διπλάσιο ρυθμό (+61,3% έναντι +30,5%), εκτοξεύοντας το εμπορικό έλλειμα από τα 2,8 δισ. ευρώ στα 6,2 δισ. ευρώ.
ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ της ΕΛΣΤΑΤ για το έλλειμα του εμπορικού ισοζυγίου στο πρώτο τρίμηνο (-8,5 δισ. ευρώ, στο +78,7%) επιβεβαιώνουν την επιδείνωση. Στους επόμενους μήνες, λαμβάνοντας υπόψη την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και την άνοδο των τιμών που ακολούθησε στο φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών θα αυξάνεται. Θα χρειαστεί να περιμένουμε τους καλοκαιρινούς μήνες για να επιβεβαιωθούν οι ευοίωνες εξελίξεις φέτος στον τουρισμό και η αποτύπωση των υψηλών ταξιδιωτικών εισπράξεων που προσδοκούμε να φτάσουν ή και να ξεπεράσουν τα 18,2 δισ. ευρώ του 2019. Όμως, το μέγεθος επιδείνωσης του εμπορικού ελλείμματος δεν θα αντισταθμιστεί από το αυξημένο πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών και τελικά το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών θα ξεπεράσει κατά πολύ εκείνο του 2019, οπότε έφτασε τα 2,7 δισ. ευρώ.
Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ του προβλήματος του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών απαιτεί συντονισμένες ενέργειες σε πολλά επίπεδα με μελετημένο σχέδιο και διαχρονική στοχοπροσήλωση στην εφαρμογή. Η Έκθεση Πισσαρίδη ήταν το τελευταίο ντοκουμέντο που υπέδειξε τον οδικό χάρτη των δράσεων που πρέπει να υιοθετήσουν οι κυβερνήσεις: τη συστηματική προσπάθεια για περισσότερη εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας με την ανάταξη της παραγωγικής της βάσης και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, ώστε να αυξηθούν οι εξαγωγές και να συγκρατηθούν οι εισαγωγές. Τον ενεργειακό μετασχηματισμό ώστε να υποκατασταθεί η παραγωγή ενέργειας από τις ΑΠΕ που δεν απαιτούν την εισαγωγή των πανάκριβων και βλαπτικών για το περιβάλλον ορυκτών καυσίμων, διαδικασία που επιτέλους δρομολογήθηκε, με τον πόλεμο ωστόσο να την υπονομεύει ενόσω διαρκεί. Την προσπάθεια επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου και της ανάπτυξης των πολλαπλών μορφών τουρισμού που επιτρέπουν οι ιδιαιτερότητες της χώρας μας (μορφολογικές, πολιτιστικές, κλιματολογικές κ.ά.), διαδικασία που έχει επίσης ξεκινήσει.
ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ υπόψη τα προβλήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας που ανέδειξε η πανδημία, οδηγώντας σε ανατιμήσεις πρώτων υλών, ειδών διατροφής, προϊόντων νέων τεχνολογιών αλλά και μεγάλου αριθμού βιομηχανικών προϊόντων, γίνεται σε όλες τις χώρες αντιληπτό ότι οι συνθήκες κανονικότητας στην παγκοσμιοποίηση δεν θα αποκατασταθούν, στο εγγύς μέλλον τουλάχιστον. Θα χρειαστεί επομένως μια οργανωμένη προσπάθεια ανάταξης της παραγωγικής βάσης της εθνικής οικονομίας κάθε χώρας ώστε να εξαρτηθεί σε μικρότερο βαθμό από τα εισαγόμενα προϊόντα των ασιατικών κυρίως οικονομιών (της Κίνας και των χωρών της ΝΑ Ασίας) όπου τα τελευταία χρόνια γίνεται σε μεγάλο βαθμό η βιομηχανική παραγωγή του πλανήτη. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η πιθανότητα χρονικής παράτασης όξυνε τις παραπάνω τάσεις, έχοντας οδηγήσει τον πληθωρισμό σε επίπεδα που απειλούν την παγκόσμια οικονομία με επιβράδυνση ή και με στασιμοπληθωρισμό, καθώς οι κεντρικές τράπεζες αναγκάζονται να αυστηροποιήσουν τις πολιτικές τους.
ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ για την ελληνική οικονομία είναι συγκεκριμένο: η ανάταξη της παραγωγικής βάσης της ελληνικής οικονομίας πρέπει άμεσα να γίνει εθνικός στόχος. Οι ελληνικές εξαγωγές, που σήμερα περιλαμβάνουν πετρελαιοειδή (πάνω από το 25%), μεταλλουργικά προϊόντα μερικών στιβαρών ελληνικών βιομηχανιών, φάρμακα και αγροτικά προϊόντα, πρέπει να αποκτήσουν αυξημένο πλουραλισμό και μέγεθος. Η ελληνική οικονομία πρέπει να κινηθεί με «άλλους ρυθμούς» ώστε να πετύχει τον παραγωγικό μετασχηματισμό της: στη βιομηχανία με επενδύσεις όπου υπάρχει έστω και κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα. Με την πολιτεία να αξιοποιεί τις υφιστάμενες βιομηχανικές ζώνες και επιλεγμένα περιουσιακά στοιχεία (ακίνητα, οικόπεδα) που για χρόνια δεν αξιοποιούνται με διαδικασίες fast track, ανάλογες εκείνων που υιοθετήθηκαν κατά την εκτέλεση των έργων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Με τους επιχειρηματίες να επιδεικνύουν επενδυτικό πατριωτισμό ανάλογο των εθνικών ευεργετών του 19ου αιώνα. Με τα στελέχη που εργάζονται στο εξωτερικό να επανεξετάζουν το ενδεχόμενο να επανέλθουν για να εργαστούν στη χώρα. Με την πολιτεία να σχεδιάζει από κοινού με τις παραγωγικές τάξεις τις επενδυτικές δράσεις αξιοποιώντας τα χρηματοδοτικά εργαλεία (Ταμείο Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ, υψηλές καταθέσεις), τόσο στη βιομηχανία όσο και στον αγροτικό τομέα με την ανάδειξη των προϊόντων ΠΟΠ και άλλες δράσεις. Με το θεσμικό πλαίσιο να επιτρέπει τις γρήγορες αδειοδοτήσεις ώστε περιπτώσεις όπως εκείνη των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά ή του φράγματος της Μεσοχώρας να μην επαναληφθούν και με τις φορολογικές και άλλες επιβαρύνσεις να γίνουν λιγότερο δυσβάστακτες για επιχειρήσεις και εργαζομένους.
ΑΝ Η ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ της ελληνικής οικονομίας σε χώρα «φιλική προς τις επενδύσεις» φαίνεται ότι είναι στη σφαίρα της ουτοπίας παρά σε μια ρεαλιστική προοπτική, ας έχουμε υπόψη μας ότι ο παραγωγικός μετασχηματισμός αποτελεί σήμερα τη βασική προτεραιότητα όλων των όμορων με την Ελλάδα χωρών, ιδιαίτερα δε της Τουρκίας. Η προσπάθεια επομένως διακοπής της συρρίκνωσης της παραγωγικής βάσης της ελληνικής οικονομίας σε σχετικούς όρους και σε σχέση με τις άλλες χώρες, αποτελεί όρο επιβίωσης για την ήδη υπερχρεωμένη ελληνική οικονομία που πρέπει να χρησιμοποιήσει έξυπνα όλα τα «δυνατά χαρτιά της» για να προκαλέσει ένα παρατεταμένο επενδυτικό μπουμ την επόμενη δεκαετία.
