Του Κώστα Δεληγιάννη
Μία εξαιρετικά σπάνια ανακάλυψη ανακοίνωσε διεθνής ομάδα αστρονόμων από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τη Γερμανία και την Κίνα, εντοπίζοντας έναν γαλαξία όπου κάθε χρόνο δημιουργούνται περίπου 800 καινούριοι αστέρες. Το εντυπωσιακό κοσμικό «εργοστάσιο» άστρων βρίσκεται σε ένα τεράστιο σμήνος γαλαξιών, 9,8 δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη, και βρέθηκε με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble της NASA.
Πρόκειται για την πρώτη φορά που οι επιστήμονες έχουν στα χέρια τους παρατηρησιακά δεδομένα τα οποία δείχνουν πως τέτοιες συμπαντικές δομές, στο κέντρο μεγάλων σμηνών, μπορούν να αναπτύσσονται αντλώντας σημαντικές ποσότητες αερίων από άλλους γαλαξίες.
Κατά κανόνα, οι γαλαξίες οι οποίοι βρίσκονται κοντά στο κέντρο ενός σμήνους φιλοξενούν υπολείμματα άστρων, όπως ερυθρούς γίγαντες. Η περίπτωση όμως του γαλαξία που βρήκε η ερευνητική ομάδα, και ο οποίος βρίσκεται κοντά στο κέντρο του σμήνους SpARCS1049+56, φαίνεται πως αποτελεί εξαίρεση. Κι αυτό γιατί στη συγκεκριμένη περιοχή «γεννιούνται» νέοι αστέρες με εντυπωσιακά μεγάλο ρυθμό.
Η ομάδα περιγράφει την ανακάλυψή της σε άρθρο στο επόμενο τεύχος του περιοδικού The Astrophysical Journal. «Πιστεύουμε πως ο υψηλός ρυθμός σχηματισμού καινούριων άστρων οφείλεται στη συγχώνευση του τεράστιου γαλαξία με έναν μικρότερο γαλαξία που βρισκόταν σε μικρή απόσταση», δήλωσε η Τρέισι Γουέμπ, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο McGill του Καναδά και από τους επικεφαλής συντάκτες της μελέτης.
Οι επιστήμονες αξιοποίησαν αρχικά το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer της NASA και το επίγειο τηλεσκόπιο CFHT (Canada-France-Hawaii Telescope), το οποίο βρίσκεται στη Χαβάη. Στη συνέχεια, με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble, μπόρεσαν να μελετήσουν τις φυσικές ιδιότητες του γαλαξία.
Η απόσταση του SpARCS1049+56 σημαίνει πως το φως του χρειάσθηκε 9,8 δισεκατομμύρια χρόνια για να φθάσει στη Γη. Το σμήνος «φιλοξενεί» τουλάχιστον 28 γαλαξίες, έχοντας συνολική μάζα περίπου 400 τρισεκατομμύρια φορές τη μάζα του Ήλιου.
Το αστρικό «εργοστάσιο» στο κέντρο του είναι ο φωτεινότερος γαλαξίας. Για να γίνει αντιληπτός η εντυπωσιακή ταχύτητα δημιουργίας νέων άστρων, αρκεί κανείς να λάβει υπόψη του πως στον Γαλαξία μας κάθε χρόνο σχηματίζονται το πολύ δύο αστέρες.
«Τα δεδομένα από το Spitzer υποδείκνυαν μια πραγματικά έντονη δραστηριότητα στην “καρδιά” του σμήνους. Κάτι που παρατηρείται σπάνια, και δεν έχει συμβεί ποτέ άλλοτε σε ένα τόσο μακρινό σμήνος», σημειώνει ο Άνταμ Μούζιν από το πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και μέλος της ομάδας.
Το τηλεσκόπιο Spitzer ανιχνεύει υπέρυθρη ακτινοβολία, επομένως μπορεί να εντοπίσει τη θερμότητα που εκπέμπουν περιοχές «γέννησης» νέων άστρων. Οι έρευνες που έγιναν στη συνέχεια με το Hubble, το οποίο ανιχνεύει ορατή ακτινοβολία, έδωσαν τη δυνατότητα να εξακριβωθεί το είδος της αστρικής «πρώτης ύλης».
Έτσι, φαίνεται πως πρόσφατα ένας μικρότερος γαλαξίας συγχωνεύθηκε με το κοσμικό «εργοστάσιο», στο κέντρο του σμήνους, «δανείζοντας» τα αέριά του στον μεγαλύτερο αστέρα και πυροδοτώντας επομένως το φαινόμενο.
Αυτό που τώρα απομένει ως ερωτηματικό για τους επιστήμονες, και το οποίο θα μπορέσουν να απαντήσουν επεκτείνοντας τις έρευνές τους, είναι κατά πόσο υπάρχουν αρκετοί ακόμη παρόμοιοι γαλαξίες που εμφανίζουν τόσο μεγάλο ρυθμό σχηματισμού άστρων ή η ανακάλυψή τους αποτελεί εξαίρεση, η οποία οφείλεται στο γεγονός ότι το συγκεκριμένο σμήνος ήρθε στη «ζωή» σε μια πρώιμη εποχή του σύμπαντος.
