Του Κώστα Δεληγιάννη
Τη διαδικασία σχηματισμού πλανητικών συστημάτων στο σύμπαν «φωτίζουν» δύο εξωπλανήτες μικρής ηλικίας, οι οποίοι βρέθηκαν πρόσφατα από δύο ανεξάρτητες επιστημονικές ομάδες.
Οι δύο εξωπλανήτες-«βρέφη», οι οποίοι δημιουργήθηκαν πριν από μερικά εκατομμύρια χρόνια και είναι από τους νεότερους που έχουν ανακαλυφθεί ποτέ, περιφέρονται σε μικρές αποστάσεις από τους μητρικούς τους αστέρες.
Οι δύο ομάδες περιγράφουν τις ανακαλύψεις τους σε ισάριθμα άρθρα στο περιοδικό Nature. «Τα άρθρα αποτελούν πιθανότατα τις πρώτες αποδείξεις ότι τόσο νεαροί πλανήτες μπορεί να κινούνται κοντά στους αστέρες τους», λέει στην εφημερίδα Guardian ο Τρέβορ Ντέιβιντ, επιστήμονας από το Caltech ο οποίος συμμετείχε στην ανακάλυψη του ενός εξωπλανήτη.
Συνδυάζοντας δεδομένα από επίγεια τηλεσκόπια και το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler, ο Ντέιβιντ μαζί με συναδέλφους του εντόπισε τον K2-33b, έναν νεογέννητο πλανήτη που βρίσκεται σε απόσταση 470 ετών φωτός, στον αστερισμό του Σκορπιού.
Ο K2-33b είναι κατά 50% μεγαλύτερος από τον Ποσειδώνα και περιφέρεται γύρω από τον μητρικό του αστέρα, ηλικίας 5-10 εκατομμυρίων ετών, σε απόσταση περίπου 96% μικρότερη από την ακτίνα περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο.
Καθώς ο εξωπλανήτης και ο μητρικός του αστέρας έχουν πολύ μικρή ηλικία, οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως ένα πιθανό σενάριο είναι ο K2-33b να σχηματίσθηκε στην παρούσα θέση του.
Εναλλακτικά, μπορεί να «γεννήθηκε» μακρύτερα, αλλά να μετατοπίσθηκε σε μικρότερη απόσταση λόγω της βαρυτικής έλξης που δεχόταν από τον πρωτοπλανητικό δίσκο, δηλαδή τον δίσκο ύλης και αερίων που περιβάλλει τους νεογέννητους αστέρες, από τον οποίο σχηματίζονται οι πλανήτες.
Μάλιστα, το τελευταίο σενάριο ενισχύεται και από την ανακάλυψη που περιγράφεται στο δεύτερο άρθρο στο Nature, η οποία υπογράφεται από μία διεθνή επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον Ζαν-Φρανσουά Ντονατί από το πανεπιστήμιο της Τουλούζης.
Σε αυτή την περίπτωση, αξιοποιήθηκαν μετρήσεις αποκλειστικά από επίγεια τηλεσκόπια, με τις οποίες οι ερευνητές εντόπισαν ένα «νεαρό» εξωπλανήτη με μέγεθος όσο ο Δίας, σε απόσταση 430 ετών φωτός στον αστερισμό του Ταύρου.
Ο εξωπλανήτης κινείται σε σχεδόν κυκλική τροχιά γύρω από τον αστέρα του, ηλιακίας 2 εκατομμυρίων ετών, σε απόσταση από αυτόν περίπου 96% μικρότερη από την ακτίνα περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο. Κάτι που σημαίνει πως πρόκειται για έναν «θερμό Δία», αφού η θερμοκρασία του θα είναι εξαιρετικά υψηλή.
Πολλοί αστρονόμοι, όπως ο Ντονατί, πιστεύουν πως ένας τέτοιος εξωπλανήτης δεν θα μπορούσε να δημιουργηθεί στη θέση που βρίσκεται σήμερα, αφού σε αυτήν δεν υπήρχαν επαρκείς ποσότητες ύλης.
Αντίθετα, υποστηρίζουν πως θα πρέπει να σχηματίσθηκε σε μεγαλύτερη απόσταση και να μετατοπίσθηκε πλησιέστερα στον αστέρα του, λόγω της βαρυτικής έλξης από τον πρωτοπλανητικό δίσκο.
Στο παρελθόν, οι τροχιές ανάλογων εξωπλανητών γύρω από τους αστέρες τους, οι οποίοι είχαν μεγαλύτερη ηλικία, ενίσχυαν την υπόθεση της μετατόπισης.
Ωστόσο, το γεγονός ότι σε αυτή την περίπτωση είναι νεογέννητοι τόσο ο εξωπλανήτης όσο και ο αστέρας, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας.
Αν και οι δύο ανακαλύψεις δίνουν νέα στοιχεία για τον σχηματισμό πλανητικών συστημάτων σε όλο το σύμπαν, οι επιστήμονες δηλώνουν πως θα μπορούσαν να προσφέρουν επίσης νέα στοιχεία ειδικά για την ανάπτυξη του δικού μας ηλιακού συστήματος.
