Ο εργασιακός εκφοβισμός δεν είναι νέο φαινόμενο. Το mobbing, η ηθική ή η ψυχολογική παρενόχληση στην εργασία- όπως διαφορετικά ονομάζεται ο εργασιακός εκφοβισμός – θρέφεται από τις κρίσεις εκτός ή εντός της επιχείρησης/οργανισμού, εκδηλώνεται με επαναλαμβανόμενες πράξεις που μπορούν να επιδεινώσουν τις συνθήκες εργασίας του ατόμου που γίνεται στόχος, να απειλήσουν την επαγγελματική του ανάπτυξη, να θίξουν τα δικαιώματα και την αξιοπρέπειά του, να επιδεινώσουν τη σωματική ή ψυχική του υγεία.
Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε για το φαινόμενο, Το 85% των ερωτώμενων θεωρεί ότι ο εργασιακός εκφοβισμός είναι τόσο διαδεδομένος στη χώρα μας που αποτελεί ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα.
Η έρευνα έγινε για λογαριασμό της MRKConsulting με εξειδίκευση στην Αποφυγή και Διαχείριση του Εργασιακού Εκφοβισμού, Στρες , Burnout και τον Ιωάννη Μαρκέτο, από την Κάπα Research
Σύμμαχος του εργασιακού εκφοβισμού είναι ο φόβος, η εσωστρέφεια, η μη αναγνωσιμότητα όλων των εκφάνσεών του και η πεποίθηση ότι δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Το ζήτημα, κατά συνέπεια, δεν είναι πόσοι είναι οι εργαζόμενοι που υφίστανται εργασιακό εκφοβισμό, αλλά το πότε ένας οποιοσδήποτε εργαζόμενος θα γίνει στόχος. Οι πρόσφατες καταγγελίες διασημοτήτων που υπήρξαν στόχοι εκφοβισμού, έως και οι ακραίες περιπτώσεις των θυμάτων σεξουαλικής βίας, έφεραν στο προσκήνιο το φαινόμενο του εργασιακού εκφοβισμού, της λεκτικής βίας, της σωματικής, της ψυχολογικής και της σεξουαλικής κακοποίησης.
Ο εργασιακός εκφοβισμός δεν περιορίζεται στον χώρο του θεάματος. Πολλοί εργαζόμενοι είδαν τον εαυτό τους μέσα από τα μάτια των άλλων.
Τουρισμός – Εστίαση με 44%, Εμπόριο 43% και Υγεία με 42% πρωταγωνιστούν με υψηλό ποσοστό και στους άλλους τομείς.
Η υποδοχή του ελληνικού #metoo υπήρξε τόσο θερμή ώστε:
-ελπίδα να νιώθει το 55% των ερωτώμενων
-ικανοποίηση το 24% για τη δημόσια καταγγελία της θυματοποίησης/ στοχοποίησης.
Ταυτόχρονα,η κοινή γνώμη, δεν «πέφτει από τα σύννεφα»: το 85% των ερωτώμενων γνωρίζει έστω και επιφανειακά τι είναι ο εργασιακός εκφοβισμός, το 63%,κάποια στιγμή στην επαγγελματική του πορεία, έμαθε για κάποια περίπτωση εργαζομένου που έγινε στόχος στο εργασιακό του περιβάλλον, το 52% έχει υπάρξει αυτόπτης μάρτυρας, γνωρίζει περίπτωση που κλονίστηκε η υγεία, σωματική ή ψυχική, κάποιου εργαζομένου –στόχος (47%) ή εξαναγκάστηκε σε παραίτηση για να μην υφίσταται άλλο εκφοβισμό (39%).
Ωστόσο, το στοιχείο που προκαλεί ανησυχία είναι ότι σχεδόν οι τέσσερις στους δέκα εργαζομένους (38%) δηλώνουν ότι έχουν υπάρξει οι ίδιοι στόχοι εργασιακού εκφοβισμού κάποια στιγμή στην επαγγελματική τους διαδρομή, αλλά και στον οργανισμό/ φορέα που εργάζονται σήμερα.
Επιπλέον, ανάμεσα σε αυτό το 38%, ένα στα πέντε θύματα-στόχοι εκφοβισμού (21%) δηλώνει ότι, σήμερα, βρίσκεται σε εξέλιξη η συστηματική εκφοβιστική συμπεριφορά εις βάρος του.
Τη συνολική εικόνα συμπληρώνει ένα 8% που δηλώνει ότι κατά το παρελθόν έχει υπάρξει θύτης, έστω και αν σήμερα έχει μετανιώσει για εκείνη τη συμπεριφορά του προς τον/ την συνάδελφο.
Είναι επίσης, πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι οι θύτες, συχνά, δεν δρουν μόνοι, αλλά υποστηρίζονται από ομάδα συναδέλφων (43% των περιπτώσεων). Αυτό δικαιολογεί και το γεγονός γιατί σε πολλές περιπτώσεις αυτός που έχει στοχοποιηθεί εγκλωβίζεται μέσα στο περιβάλλον της εργασίας του.
Οι μορφές που λαμβάνει ο εργασιακός εκφοβισμός ποικίλλουν, Είναι φανερές με κύριο χαρακτηριστικό την λεκτική βία την υποβάθμιση της δουλειάς αλλά και αφανείς όπως η διασπορά αρνητικών φημών και η σκόπιμη απομόνωση.
Όσοι έχουν υπάρξει στόχοι έχουν υποστεί, κυρίως λεκτική επίθεση/βία (79%), σκόπιμη υποβάθμιση της δουλειάς τους (65%) και διαρροή φημών ή/και αρνητικού σχολιασμού πίσω από την πλάτη τους (54%).
Έχουν υποστεί, ακόμη, σκόπιμη απομόνωση (30%), δημόσια ταπείνωση/διαπόμπευση για θέματα της δουλειάς ή τα προσωπικά τους (28%), λεκτική βία μέσω γραπτών μηνυμάτων, εκφράσεων ή μορφασμών(20%), εξωστρεφή αλλά άδηλη/παθητική επιθετικότητα (18%), σεξουαλική παρενόχληση (12%), εξαίρεση από κοινωνικές εκδηλώσεις της εταιρίας (11%), σωματική βία (8%), διαδικτυακό εκφοβισμό ή εκφοβισμό μέσω ηλεκτρικών μέσων(5%).
Ο εργασιακός εκφοβισμός μετακινήθηκε και στο πεδίο της τηλεργασίας όπου το (38%) δηλώνει πως του επιμηκύνεται σκόπιμα το ωράριο εργασίας και για το (25%) θεωρεί ο προϊστάμενος του ότι τεμπελιάζουν επειδή δουλεύουν από το σπίτι.
Για το λόγο αυτό το (58%) δηλώνει πως η εργασία του επιδρά αρνητικά την ψυχική υγεία του.
Τέτοιες συμπεριφορές υπέστησαν όσοι στοχοποιήθηκαν και βίωσαν εργασιακό εκφοβισμό συστηματικά, καθημερινά ή σχεδόν μέρα παρά μέρα, και για μεγάλο χρονικό διάστημα που διήρκησε – κατά μέσο όρο – από 15 μήνες έως 2 χρόνια.
Στόχοι είναι, κατά κύριο λόγο, όσοι βιώνουν επισφάλεια στην εργασία τους, οι γυναίκες, όσοι εργάζονται με μερική απασχόληση, τα χαμηλά εισοδήματα των 12.000 ευρώ ετησίως, οι άνεργοι σήμερα που είχαν στο παρελθόν επαγγελματική δραστηριότητα, όσοι δεν έχουν σύντροφο ή οικογένεια να τους υποστηρίξουν.
Η αμέσως δεύτερη κατηγορία εργαζομένων που στοχοποιούνται είναι με εισόδημα 20.001-30..000€. Η κατηγορία των εργαζομένων των «μεσαίων στελεχών».
Ο δημόσιος τομέας όπως αποκαλύπτεται στην έρευνα: παρουσιάζει και εκείνος υψηλά επίπεδα εργασιακού εκφοβισμού (32%) σε σχέση με το (44%) του ιδιωτικού τομέα.
Και όσον αφορά στους θύτες, προβαίνουν σε κατάχρηση «εξουσίας» αφού στη συντριπτική πλειονότητά τους είναι προϊστάμενοι (87%) και λιγότερο (29%) ομόβαθμοι συνάδελφοι, άνδρες, κυρίως, (54%), αλλά και γυναίκες: παρόλο που οι ίδιες είναι συχνότερα στόχοι, στο 46% των περιπτώσεων άσκησης εργασιακού εκφοβισμού συμμετείχε γυναίκα.
Αξιοσημείωτο είναι το (9%) του εκφοβισμού που ασκεί κάποιος πελάτης ή πολίτης από τον κόσμο με τον οποίο έρχεται ο υπάλληλος σε επαφή την ώρα της εργασίας του. Στην περίπτωση αυτή την επανάληψη του φαινομένου δεν την ασκεί απαραίτητα ο ίδιος πελάτης ή πολίτης αλλά είναι το μοτίβο και η αντίληψη ότι «έχουμε το δικαίωμα να ξεσπάσουμε» πάνω του.
Σοβαρές ψυχολογικές συνέπειες
Ο εργασιακός εκφοβισμός έχει συνέπειες για τον εργαζόμενο-στόχο και μάλιστα πολύ σοβαρές, Στην εργασία του, (Σκέψη για παραίτηση (78%), απουσιασμός* (67%), χαμηλή επαγγελματική αυτό-εκτίμηση (52%), στην οικογενειακή του ζωή (μεταφορά του προβλήματος στο σπίτι (79%) και ξεσπάσματα στα άλλα μέλη του νοικοκυριού(59%), στην κοινωνική του ζωή (εμμονή με το πρόβλημα (72%), κοινωνική απομόνωση(36%), στη σωματική του υγεία (από τις συχνότερες διαταραχές ύπνου (82%) και διατροφής (58%) , (εξανθήματα, τριχόπτωση δερματοπάθεια κ,α (57%) έως πιο σπάνια, σοβαρά νοσήματα (15%) και, τέλος στην ψυχική του υγεία (έντονο στρες (92%), κατάθλιψη (55%) , αύξηση σε κάπνισμα (48%)/ αλκοόλ (20%), αλλά και μετατραυματικό στρες (55%), δηλαδή πολύ καιρό κατόπιν των περιστατικών, ο εργαζόμενος-στόχος ζει ξανά και ξανά τον εκφοβισμό του.
Το πρόβλημα το μοιράζεται ο εργαζόμενος που έχει στοχοποιηθεί. Σε αρκετές περιπτώσεις το συζητά με συγγενείς και φίλους (38%), με σύντροφο (36%)με κάποιον συνάδελφο (31%) ή ακόμα να ζητήσει από τον ίδιο τον θύτη να σταματήσει (36%) ή ακόμη και να ενημερώσει τη διοίκηση του φορέα/ επιχείρησης που εργάζεται (27%). Ωστόσο, ουσιαστική βοήθεια δεν λαμβάνει από κανέναν(38%) ή βρίσκει υποστήριξη εκ των ενόντων, από τον σύντροφό του (37%), από κάποιο συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο (29%), από κάποιον συνάδελφο (28%).
Αντιμετωπίζεται ως «ατυχές» περιστατικό
Παράλληλα η διοίκηση ενός φορέα ή μιας επιχείρησης φαίνεται ότι δεν έχει λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση του εργασιακού εκφοβισμού (70%) παρά την τάση της εποχής που τόσο με την λογική της εταιρικής υπευθυνότητας ή του corporate sustainability θα αναμενόταν άνω το 10% όπως προκύπτει από την έρευνα. Αν και σε αυτή την περίπτωση το 7% των εταιρών που έχουν λάβει μέτρα φαίνεται ότι δεν έχουν αποτέλεσμα. Ο εκφοβισμός πιθανά να αντιμετωπίζεται ως «ατυχές περιστατικό», ως μια “στιγμή έντασης στην δουλειά” από τις τόσες που συμβαίνουν γι’ αυτό και συνήθως δεν αντιδρά ακόμη κι όταν λαμβάνει γνώση.
Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις όπου σημειώθηκε ο εκφοβισμός, δεν ελήφθη κανένα μέτρο έκτοτε για αποτροπή ανάλογων περιστατικών (70%) ούτε υπήρξαν συνέπειες για τους θύτες (73%). Απουσιάζει, δηλαδή, η θεσμική και ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος. Ο εργασιακός εκφοβισμός όταν δεν αντιμετωπίζεται λειτουργεί και ως αρνητικός παράγοντας και για τις ίδιες τις εταιρίες, Το 75% των εργαζομένων που υφίστατο εργασιακό εκφοβισμό δεν προτείνουν την εταιρία τους σε άλλους.
Ο συνδυασμός της μη λήψης μέτρων, του κακού κλίματος, των παραιτήσεων λόγω εργασιακού εκφοβισμού, των εργαζόμενων που έχει κλονιστεί η υγεία τους, και ο εξαναγκασμός σε απομάκρυνση ή παραίτηση είναι παράγοντες που λειτουργούν αρνητικά στο οικοσύστημα και την βιωσιμότητα των εταιριών όχι μόνο ως προς την εκροή στελεχών και εργαζομένων αλλά και στην δυσκολία εύρεσης νέου προσωπικού. Είναι η στιγμή που και οι εταιρίες (43% ) χρειάζεται να λάβουν μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου του εργασιακού εκφοβισμού.
