Πενήντα χρόνια σκίτσα: Σπύρος Ορνεράκης, από τους μεγαλύτερους γητευτές με το πενάκι τους στον χώρο του Τύπου. «Αν ένωνα τις ευθείες γραμμές στα σκίτσα μου θα έκανα δυο φορές τον γύρο της Γης», λέει στo Naftemporiki.gr και στον Μιχάλη Ψύλο, ο μεγάλος μας σκιτσογράφος, που κλείνει εφέτος τα 80 του χρόνια.
«Οντως 50 χρόνια σκίτσα και μου φαίνεται σαν χθες. Πρωτοδούλεψα ως σκιτσογράφος το 1972 στον «Ταχυδρόμο» και το «Βήμα» με τον μακαρίτη τον Γιάννη Καψή και τον μεγάλο Φωκίωνα Δημητριάδη – από τους τότε γίγαντες σκιτσογράφους, όπως και ο Μητρόπουλος», λέει στη Ναυτεμπορική ο Ορνεράκης. Εξηγεί ότι πριν από πέντε δεκαετίες, τα σκίτσα που επικρατούσαν εκείνη την εποχή δεν ήταν καθόλου ρεαλιστικά. «Ο Φωκίωνας είχε τρομερό σχέδιο, αλλά ο Κώστας Μητρόπουλος είχε αυτό το καταπληκτικό χιούμορ, με πιο απλό σχέδιο. Όταν εμφανίστηκα τότε στην πιάτσα, άκουσα να λένε: «Βρέθηκε ο καινούριος Δημητριάδης», λόγω του σκίτσου μου. Εγώ γελούσα, δεν δέχτηκα ποτέ μια τέτοια σύγκριση.
Κύριε Ορνεράκη, πενήντα χρόνια «φούρναρης του σκίτσου», του σατιρικού σκίτσου, για την ακρίβεια. Έχετε καθίσει ποτέ να μετρήσετε πόσα σκίτσα έχετε κάνει και φυσικά πόσα έχουν δημοσιευτεί;
Είναι μια σκέψη που την έχω κάνει πολύ. Επειδή δουλεύω ως επί το πλείστον με ευθείες γραμμές, υπολόγισα μια στιγμή ότι αν ενώσω αυτές τις γραμμές, θα έχω κάνει τουλάχιστον δύο φορές το γύρο της γης με το πενάκι μου».
Κύριε Ορνεράκη, ήμουν 14 ετών, τον Νοέμβρη του 1974. Ήταν τότε το δημοψήφισμα για τη Βασιλεία. Και στο δωμάτιό μου είχα βάλει στον τοίχο ένα σκίτσο με έναν πιτσιρίκο που «ουρούσε» το στέμμα. Τότε άκουσα για πρώτη φορά το όνομα του σκιτσογράφου: Σπύρος Ορνεράκης
Και να σκεφτείς ότι δεν ήταν το σκίτσο που αγαπούσα ιδιαίτερα. Πίστευα ότι είχα κάνει άλλα πολύ καλύτερα, που είχαν κακή τύχη. Ξαφνικά έγινε θρίαμβος με το σκίτσο με το στέμμα. Πραγματικά ήταν μεγάλη επιτυχία. Έχει μεγάλη ιστορία αυτό το σκίτσο. Ηταν τότε η εποχή του αντιμοναρχικού αγώνα. Η Χούντα είχε μόλις καταρρεύσει. Ακόμη φοβόμασταν τα λεγόμενα «σταγονίδια». Ότι θα γυρίζαμε πίσω. Αυτό το σκίτσο με το στέμμα να σκεφτείς ήταν χωρίς υπογραφή. Υπήρχε φόβος. Όταν άρχισε να γίνεται πανικός με το σκίτσο αυτό, να μπαίνει σε βαζάκια, σε φλυτζάνια, παντού , αποφάσισα να το υπογράψω.
Ζούμε σε μια ύπουλη εποχή
Ο Γκαίτε είχε πει ότι τίποτα δεν δείχνει καλύτερα τον χαρακτήρα των ανθρώπων όσο τα πράγματα με τα οποία γελάνε. Ζούμε σε μία εποχή ζόφου σήμερα: πόλεμος, κρίσεις, φτώχεια. Με τι θα κάνατε σήμερα τους Έλληνες να γελάσουν;
Για να μπορέσεις να κάνεις τους Έλληνες να γελάσουν, θα πρέπει πρώτα απ’ όλα εσύ ο ίδιος να μπορείς να γελάσεις. Εάν έχεις φτάσει στο σημείο να δυσκολεύεσαι και εσύ να γελάσεις, είναι πάρα πολύ δύσκολο πια να επανέλθεις σε μια τέτοια κατάσταση, να κάνεις τον κόσμο να γελάει. Νομίζω ότι πια έχει χαθεί ο αυθορμητισμός, τα πράγματα έχουν βαρύνει πάρα πολύ. Ισως επειδή εμείς μεγαλώσαμε πολύ. Ισως γιατί ζούμε σε μια ύπουλη εποχή που δεν βλέπουμε ξεκάθαρα τον αντίπαλο απέναντι μας. Ο αντίπαλος δεν είναι ορατός, χειροπιαστός. Ζούμε σε μια κατάσταση που μας παγιδεύει από από πολλές μεριές και μας στερεί το μεγάλο προνόμιο του χαμόγελου και της χαράς.
Πιστεύετε ότι οι Έλληνες διαθέτουν χιούμορ σε αυτή την δύσκολη εποχή;
Ο Έλληνας πάντα είχε χιούμορ. Από την εποχή του Αριστοφάνη. Εδώ γεννήθηκε η σάτιρα και το χιούμορ βέβαια. Η σάτιρα έχει μια ρίζα καθαρά ελληνική. Πιστεύω ότι είναι εφεύρημα ελληνικό. Μόνο ο Έλληνας θα μπορούσε να γελάει τόσο πολύ με τα χάλια του.
Σήμερα τι θα σατιρίζατε στα 80 σας χρόνια;
Ολα τα πρότυπα τα σατιρίζει η τέχνη. Η ηλικία μου είναι το αδύνατο μου σημείο. Πιστεύω ότι άμα φτάσει κανείς σε μια ηλικία , αρχίζειπολύ να γυρνάει στον εαυτό του, να γίνεται εσωστρεφής. Για τον απλούστατο λόγο ότι η πρώτη αγωνία είναι ο ίδιος. Είναι μια αλήθεια. Αλλιώς σατιρίζει ένας νέος άνθρωπος που έχει μια ολόκληρη ζωή μπροστά του και θέλει να την παλέψει. Και μετά, όταν φτάσει σε μια ηλικία, σατιρίζεις περισσότερο τα γεράματα παρά την κατάσταση που σε περιβάλλει.
Το σκίτσο είναι «βεγγαλικό»
Κύριε Ορνεράκη, μπορεί ένα σκίτσο να επηρεάσει εξελίξεις, να ταρακουνήσει τα πράγματα, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά;
Κάποια ταρακούνημα ναι, αλλά όχι να τα αλλάξει όλα. Μια κατάσταση είναι και το σκίτσο. Το πιο πετυχημένο είναι ένα βεγγαλικό, είναι ένα βεγγαλικό που είναι πολύ εντυπωσιακό, αλλά δεν μπορεί να υπάρχει μια ολόκληρη ζωή. Δυστυχώς, αυτό που μου έχει αποδείξει είναι ότι η ζωή δεν αλλάζει από εμάς τους απλούς ανθρώπους. Βλέπουμε ότι η ζωή επαναλαμβάνεται και είμαστε μια σταγόνα δροσιάς σε αυτόν τον κόσμο.
Έχετε πει ότι στην Ελλάδα, οι σκιτσογράφοι πιο πολύ περνάνε πολιτικά μηνύματα παρά ιδεολογικά. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Για να δουλέψεις για να γίνεις επαγγελματίας πρέπει να είσαι υπό την επήρεια, την κατοχή κάποιου άλλου. Και όταν λέω κατοχή, αναφέρομαι στο γεγονός ότι δουλεύεις για κάποιον εργοδότη και για κάποια ιδεολογία, ή για κάποιο κόμμα. Για έναν πολιτικό χώρο που εκφράζει η εφημερίδα. Βλέπεις ότι άνθρωποι που μπορεί να είναι αριστεροί, να δουλεύουν σε δεξιά έντυπα. Διαφέρει ο χώρος δουλειάς από τα πολιτικά τους πιστεύω
Στο καλάθι του αρχισυντάκτη
Εχετε πει ότι είστε από τους Έλληνες σκιτσογράφους που τα πιο πολλά σκίτσα τα έχετε δει στο καλάθι του αρχισυντάκτη; Σκίτσα που πετάχτηκαν γιατί δεν ταίριαζαν στην ειδησεογραφία ή στην πολιτική της εφημερίδας;
Όντως, έτσι είναι. Πάρα πολλά. Πιστεύω ότι αν ήθελα να εκδώσω ποτέ τη δουλειά μου, θα έπρεπε να μαζέψω από το καλάθι των αχρήστων τα περισσότερα σκίτσα, τα οποία δεν είχαν δημοσιευθεί.
Έχετε λογοκριθεί δηλαδή;
Κοίταξε να δεις,όταν κάνει κανείς με λαχτάρα μια δουλειά που σου τρώει ένα ολόκληρο απόγευμα , πολλές φορές ως τα μεσάνυχτα και την άλλη μέρα δεν το βλέπεις στην εφημερίδα, είναι πολύ άσχημο. Ήθελα πάντα να δουλεύω ελεύθερα, αλλά πολλά σκίτσα μου βρέθηκαν στο καλάθι των αχρήστων.
Συνεργαστήκατε στην «Καθημερινή» με τη μεγάλη Ελένη Βλάχου…
Με είχε φωνάξει η Ελένη Βλάχου στην Καθημερινή όταν είχε γυρίσει πια από την Αγγλία. Εβλεπε τα σκίτσα μου και καθώς υπέγραφα εκείνη τον καιρό με λατινικούς χαρακτήρες, με θεωρούσαν Βραζιλιάνο. Και θυμάμαι όταν με φώναξε η Βλάχου με ρώτησε αν είμαι όντως Βραζιλιάνος. Εγώ την ρώτησα αν ξέρει ότι είμαι ενταγμένος σε άλλον πολιτικό χώρο από αυτόν που εξέφραζε τότε η εφημερίδα. Η Βλάχου γέλασε, με έπιασε από το χέρι και πήγε στον Μίμη Παπαναγιώτου που ήταν τότε διευθυντής της εφημερίδας. Ολοι οι διευθυντές της εφημερίδας τότε ήταν η αφρόκρεμα του Τύπου. Και δεν βρήκα έναν άνθρωπο να πει: «Ρε παιδάκι μου είμαι Νεοδημοκράτης».
Θυμάμαι τότε που αλλάζαμε για πρώτη φορά την ώρα στην Ελλάδα -χειμερινή και θερινή. Ειχε έρθει λοιπόν τότε ο Λεο Τίντεμανς και μου ήρθε η έμπνευση να τον σκιτσάρω μαζί με τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Καραμανλή. Του σκιτσάρω να συζητούν οι δύο τους και να λέει ο Καραμανλής: «Και εμείς στην Ελλάδα πάμε μπροστά τώρα. Μια ώρα μπροστά». Πάω το σκίτσο στον Μίμη τον Παπαναγιώτου που μου λέει: «Βρε Ορνεράκη θα το δώσω αλλά δεν ξέρω αν θα μπει». Περίμενα ότι η τύχη αυτού του σκίτσου θα ήταν το καλάθι των αχρήστων. Μου είχε αφήσει βέβαια η Ελένη Βλάχου το ελεύθερο να κάνω ότι θέλω, αλλά ήξερα και σε ποια εφημερίδα εργάζομαι. Την άλλη ημέρα βλέπω το σκίτσο μου τρίστηλο, κάτω ακριβώς από τον τίτλο της εφημερίδας. Κι όμως! Αυτή ήταν η ποιότητα των ανθρώπων…
Εποχή ποδοσφαιροποίησης
Σήμερα όμως λέτε ότι πολιτικά έχουμε έλθει στο επίπεδο της ποδοσφαιροποίησης και στον φανατισμό. Αυτό βλέπετε κυριαρχεί σήμερα;
Εντελώς. Εχει κομματικοποιηθεί η ζωή και έχει παραμεριστεί η ιδεολογία. Πρέπει να είσαι κάτω από μία ταμπέλα.Αυτή είναι η μεγάλη παγίδα. Είναι επαγγελματικό μυστικό να υπάρχει αυτή η φαγωμάρα. Κατηγορώ το προιόν του γείτονά μου, που μπορεί να είναι και φίλος μου, αλλά κοιταζω μόνο το δικό μου μαγαζί. Είναι πολύ δύσκολο ένα μαγαζί να διαφημίσει το προϊόν του απέναντι καταστήματος. Ετσι έχει διαμορφωθεί η κομματική αντιπαράθεση
Κύριε Ορνεράκη, έχετε ιδρύσει εδώ και τρεις δεκαετίες την σχολή Ορνεράκη. Τα πνευματικά σας παιδιά θα εκφράσουν την Ελλάδα του αύριο;
Ολα αυτά τα χρόνια που έζησα με νέους ανθρώπους δεν απογοητεύθηκα ποτέ. Ισα- ίσα ,με την επαφή με τα νέα παιδιά έχω αλλάξει πολύ προς το καλύτερο την εκτίμησή μου για τους νέους ανθρώπους. Οι περισσότεροι νέοι που ασχολούνται με το σκίτσο είναι όμορφοι άνθρωποι.
Αν σας ζητησουν να σκιτσάρετε τους πολιτικούς αρχηγούς, πώς θα το κάνατε;
(Γελάει). Δεν θα ήθελα να απαντήσω γιατί θα γίνω πολύ προσβλητικός. Βλέπω πάντως να ρίχνω πολύ νερό στο κρασί μου. Θα τους έκανα όμως χαριτωμένες καρικατούρες από τον Καραγκιόζη. Περισσότερο θα πόνταρα στην φιγούρα, όχι ότι δεν με ενδιαφέρουν τα υπόλοιπα.
Τον Πούτιν που προκάλεσε τον πόλεμο στην Ουκρανία, πώς θα τον σκιτσάρατε;
Ειχα δει ένα σκίτσο του Πούτιν πολύ πριν τον πόλεμο. Τον είχαν κάνει «αλεπού» σε ένα πολύ επιτυχημένο σκίτσο. Αλλά εγώ έβλεπα θετικά την παρουσια του Πούτιν και ειδικά μετά την πτώση της μεγάλης αυτής χώρας, της ΕΣΣΔ. Μην ξεχνάμε ότι ο Πούτιν κατάφερε να κρατήσει τις Ρωσίδες που πήγαιναν στη Δύση για να πουλήσουν το κορμί τους. Μην τα ξεχνάμε αυτά. Ο Πούτιν ήταν αυτός που έφερε και πάλι τη Ρωσία σε ένα υψηλό επίπεδο μια υπολογίσιμης δύναμης. Αλλά το γεγονός ότι τώρα κάνει χρήση της δύναμης αυτής, αυτό με έχει απογοητεύσει πολύ. Ο ρωσικος λαός έχει ένα μεγαλείο και δεν πρέπει να τους απομονώσουμε.
Η Ευρώπη «κοκκινοσκουφίτσα»
Πώς θα σκιτσάρατε σήμερα την Ευρώπη;
Μια «κοκκινοσκουφίτσα» είναι η Ευρώπη, που πήγε γυρεύοντας. Τι γύρευε στο δάσος να πάει κοντά στον λύκο; Η «κοκκινοσκουφίτσα» έπαιξε κακό παιγνίδι με τον λύκο.
Με ποιο σκίτσο θα περιγράφατε την Ελλάδα του σήμερα;
Η σημερινή Ελλάδα είναι εντελώς ξεπουλημένη και το λέω με μεγάλη πίκρα. Δεν αγαπάμε την Ελλάδα, δεν αγαπάμε τον τόπο μας. Τον ξεπουλάμε, νιώθω ότι η μεσαία τάξη δεν έχει πια μέλλον ούτε πατρίδα. Όταν ευνοούνται κυρίως οι έχοντες και κατέχοντες, και όχι οι μη έχοντες, που είναι και οι περισσότεροι… Αυτή είναι δυστυχώς η Ελλάδα. Δεν μας αφήνουν να απολαύσουμε τον όμορφο τόπο μας. Να βγούμε έξω και να χαρούμε τον ήλιο, τον αέρα, τη θάλασσα, τη φύση μας. Όταν βλέπεις ότι οι μισοι Ελληνες για να επιβιώσουν πρέπει να γίνουν ξενοδοχοϋπάλλληλοι.
