Το 1812, ο Ναπολέων Βοναπάρτης έγραφε σε μια επιστολή προς τη σύζυγό του, την αυτοκράτειρα Μαρία Λουίζα: «Ο στρατηγός χειμώνας ήταν η καταστροφή μας. Γίναμε θύματα του κλίματος της Ρωσίας».
Ο «στρατηγός χειμώνας» είχε μόλις προκαλέσει τον όλεθρο στην προέλαση των ναπολεόντειων στρατευμάτων στη Ρωσία, με μια κολοσσιαία αποτυχία να αποδεκατίζει τη στρατιά του Ναπολέοντα: από τους 600.000 άντρες που ξεκίνησαν από τη Γαλλία, μόλις 10.000 ήταν πια ικανοί για μάχη. Λόγω του φτωχού εφοδιασμού των ενόπλων δυνάμεων, η Grande Armee του Γάλλου αυτοκράτορα έχασε περισσότερους στρατιώτες από την πείνα και τις ασθένειες στο ακραίο κρύο παρά σε πολέμους με τον εχθρό.
Οι δυτικοί ιστορικοί έδωσαν από τότε στον «στρατηγό Χειμώνα» ένα μεγάλο μερίδιο της συντριβής της «Μεγάλης Στρατιάς».
Στη μελέτη του για τον χειμερινό πόλεμο στη Ρωσία, ο συγγραφέας Άλεν Φ. Τσέου καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο «στρατηγός Χειμώνας» ήταν «ουσιαστικός παράγοντας που συνέβαλε»-όχι καθοριστικός- στις στρατιωτικές αποτυχίες των εισβολών τόσο του Ναπολέοντα όσο και του Χίτλερ στη Ρωσία. Ο στρατός του Ναπολέοντα υπέφερε ήδη σημαντική φθορά πριν από τον χειμώνα, λόγω της έλλειψης προμηθειών, των ασθενειών, των λιποταξιών και των απωλειών του πολέμου. Ομοίως και η Βέρμαχτ του Χίτλερ είχε ήδη υποστεί 734.000 απώλειες κατά τους πρώτους πέντε μήνες της εισβολής πριν ξεκινήσει ο χειμώνας. Η Βέρμαχ έβλεπε τις προμήθειές της να έχουν εξαντληθεί τον Νοέμβριο του 1941, λίγο πριν από την έλευση του χειμώνα. Ο Χίτλερ δεν περίμενε μια μακρά εκστρατεία που θα διαρκούσε μέχρι τον χειμώνα. Στις 27 Νοεμβρίου 1941, ο Γερμανός στρατηγός Ενβαρντ Βάγκνερ, έγραφε: «Βρισκόμαστε στο τέλος των πόρων μας τόσο σε προσωπικό όσο και σε υλικό. Είμαστε έτοιμοι να βρεθούμε αντιμέτωποι με τους κινδύνους του στρατηγού χειμώνα».
Τα πρώτα χιόνια στο Κίεβο
Οι σκέψεις αυτές επανήλθαν καθώς τα πρώτα χιόνια έπεσαν στο Κίεβο, σηματοδοτώντας μια νέα φάση καθώς ο πόλεμος πλησιάζει τον χειμώνα.
Oι Ρώσοι μπόρεσαν να επιδείξουν την ανωτερότητά τους έναντι του Ναπολέοντα και του Χίτλερ, αξιοποιώντας και τον «στρατηγός χειμώνα». Ωστόσο σήμερα, ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να εξελιχθεί πολύ διαφορετικά για τη Μόσχα την χειμερινή περίοδο. Τώρα, παραδόξως, ο «Στρατηγός Χειμώνας» στρέφεται εναντίον των Ρώσων εισβολέων».
Ήδη την περασμένη άνοιξη είχε φανεί πόσο το λασπώδες έδαφος μπορεί να δυσκολέψει την πρόοδο. Οι Ρώσοι αποκαλούν αυτές τις λασπώδεις συνθήκες rasputitsa . Αμέτρητα ρωσικά στρατιωτικά οχήματα κόλλησαν στη λάσπη και ήταν αβοήθητα στο έλεος του εχθρού. Ειδικά σε περιοχές που δεν έχουν ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο, τα τροχοφόρα οχήματα και τα ρυμουλκούμενα πυροβόλα μετακινούνται δύσκολα.
Αναλυτές εκτιμούν ότι το πλεονέκτημα τώρα είναι στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις και όχι στους Ρώσους: η Ουκρανία κατάφερε να κερδίσει τεράστιο έδαφος τις τελευταίες εβδομάδες και να απωθήσει τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις στα ανατολικά, ανακαταλαμβάνοντας και τη Χερσώνα.
Ο Μάρτσελ Μπέρνι, Επικεφαλής του Τμήματος Στρατηγικών Σπουδών στη γερμανική Στρατιωτική Ακαδημία ETH, βλέπει τον χειμώνα που πλησιάζει ως κίνητρο για την Ουκρανία να ανακτήσει περισσότερο έδαφος: «Οι πιο χαμηλές θερμοκρασίες συχνά σημαίνουν ότι ο βαρύτερος εξοπλισμός μπορεί να μετακινηθεί πιο εύκολα λόγω του παγωμένου εδάφους. Αυτό όμως αυξάνει επίσης τον κίνδυνο της λεγόμενης τριβής, που σημαίνει: ο εξοπλισμός παγώνει, οι διαδρομές ανεφοδιασμού γίνονται μεγαλύτερες.
Το πρόβλημα «rasputitsa»
Θα επαναληφθούν τα «προβλήματα με τη rasputitsa -τη λάσπη» της άνοιξης για τα στρατεύματα αυτό το φθινόπωρο; «Αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πορεία του χειμώνα», λέει ο Μάρτσελ Μπέρνι. «Μια ματιά στην ιστορία δείχνει ότι πριν και μετά τον χειμώνα, η λεγόμενη rasputitsa-η εποχή της λάσπης, μπορεί να περιορίσει σοβαρά τον πόλεμο. Ως εκ τούτου, οι μεγάλες επιχειρήσεις θα μπορούσαν να έχουν μια δύσκολη περίοδο. Βλέπω το μέτωπο να σταθεροποιείται το χειμώνα».
Όλα αυτά θα επιβραδύνουν τη στρατιωτική προέλαση. Αλλά αυτό ισχύει και για τις δύο πλευρές, και ο ερχόμενος χειμώνας θα πρέπει να είναι ένας λόγος για τον οποίο οι Ουκρανοί θέλουν να ελέγχουν όσο το δυνατόν περισσότερο έδαφος αυτή τη στιγμή. Επίσης για τις ουκρανικές δυνάμεις, που τους αρέσει να δρουν με ενέδρες, η τακτική θα πρέπει να αλλάξει με τον χειμώνα καθώς τα δένδρα χάνουν τα φύλλα τους και είναι πιο δύσκολο να βρουν καλή κάλυψη. Είναι προφανές ότι και η Ουκρανία θα βασίζεται περισσότερο στις επιθέσεις με drones τον χειμώνα.
Κρίσιμη η δυτική βοήθεια
Η δυτική υποστήριξη επίσης θα μπορούσε να δώσει στην Ουκρανία ένα αποφασιστικό πλεονέκτημα. Χάρη στη δυτική υποστήριξη, οι Ουκρανοί στρατιώτες είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για το χειμώνα από τους Ρώσους αντιπάλους τους: η Γερμανία, ο Καναδάς και η Ισπανία έστειλαν χειμερινές στολές, θερμικά εσώρουχα, κάλτσες και μπότες, μεταξύ άλλων.
Αντίθετα, από το καλοκαίρι ακόμη, έγινε φανερό ότι μέρος του ρωσικού στρατιωτικού εξοπλισμού ήταν ξεπερασμένο και κατεστραμμένο και ότι η επιμελητεία για τον ανεφοδιασμό πυρομαχικών και τροφίμων έφτανε επανειλημμένα στα όριά της . Οι αναφορές για την κακή εκπαίδευση, το ηθικό και τον εξοπλισμό των Ρώσων στρατιωτών συσσωρεύονται. Οι υποκλοπές τηλεφωνικών συνομιλιών από δυτικές υπηρεσίες δίνουν μια ενδεικτική εικόνα της κατάστασης των ρωσικών μονάδων: η συζήτηση αφορά την κακή οργάνωση, τον άθλιο εφοδιασμό και χαοτικές συνθήκες, που μερικές φορές οδηγούν τους δικούς τους ανθρώπους να παρασύρονται από τανκς ή να πυροβολούνται κατά λάθος. «Στο πεδίο της μάχης, ο χειμώνας τείνει να βοηθήσει τους Ουκρανούς καθώς έχουν καλύτερο εξοπλισμό. Αλλά ο Μπέρνι αναγνωρίζει ότι και τα δύο αντιμαχόμενα μέρη προσπαθούν να δημιουργήσουν μια πλεονεκτική θέση εκκίνησης πριν ξεκινήσει ο χειμώνας: «Και οι δύο πλευρές προσπαθούν πιθανώς να αποσπάσουν ακόμη μεγαλύτερα εδαφικά κέρδη πριν μπει ο χειμώνας, προκειμένου στη συνέχεια να εδραιώσουν τις θέσεις τους. Από αυτή την άποψη, οι πιθανότητες των Ουκρανών είναι προς το παρόν καλύτερες. Οι Ρώσοι θα μπορούσαν επίσης να συνεχίσουν τις επιθέσεις στον ουκρανικό άμαχο πληθυσμό.
Ο ρωσικός στρατός θα χρησιμοποιήσει τους επόμενους μήνες για να προσπαθήσει να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις του και να αναπτύξει το πυροβολικό του με την ελπίδα να προχωρήσει στην επίθεση την άνοιξη, δήλωσε ο Μάικλ Κόφμαν, διευθυντής ερευνητικού προγράμματος για τις μελέτες για τη Ρωσία στην ερευνητική ομάδα CNΑ.
«Η στρατηγική της Ουκρανίας θα είναι να διαταράξει το σχέδιο της Ρωσίας και να «μην τους δώσει ένα διάλειμμα», έτσι ώστε οι δυνάμεις της να διατηρήσουν την πρωτοβουλία και να ξαναρχίσουν την επίθεση μετά τον Φεβρουάριο, πρόσθεσε.
Αλλά στη γεωπολιτική σκηνή, ο χειμώνας θα δοκιμάσει τη δυτική, ιδιαίτερα την ευρωπαϊκή, υποστήριξη προς την Ουκρανία. Η δυτική οικονομία αντιμετωπίζει τον κίνδυνο μιας βαθιάς ύφεσης και ήδη στην Ουάσιγκτον και στις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες συζητείται έντονα η εξεύρεση λύσης για μια εκεχειρία στην Ουκρανία. Μέχρι τότε όμως, ο πόλεμος θα έχει μάλλον μπει στο δεύτερο έτος του…
