Η προσέγγιση της Αγίας Έδρας στο θέμα του πολέμου στην Ουκρανία έχει αφήσει μια πικρή γεύση σε ορισμένους. Όταν ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ μίλησε στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών λίγες εβδομάδες αφότου το Κρεμλίνο έβαλε τανκς στην Ουκρανία, περίπου 140 διπλωμάτες αποχώρησαν, πλην ελαχίστων, μεταξύ των οποίων και ο εκπρόσωπος του Βατικανού.
Η απόφαση της Αγίας Έδρας χαρακτηρίζει αυτό που ορισμένοι στη Δύση βλέπουν ως μια εξοργιστική τάση παρατηριτικότητας και ουδετερότητας αντί να κατονομάζει τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Σε αρκετούς διακυβερνητικούς οργανισμούς, η κυρίαρχη επικράτεια απείχε επανειλημμένα από τις ψηφοφορίες που καταδικάζουν την επιθετικότητα της Ρωσίας, ακόμη και πριν από την εισβολή στην Ουκρανία. Στον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW), η Αγία Έδρα αρνήθηκε να υποστηρίξει ένα μέτρο που καταδικάζει τη χρήση νευρικών παραγόντων από το Κρεμλίνο. Και τον Μάρτιο στον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), ο οποίος εκτείνεται σε πολλές δεκάδες ευρωπαϊκές χώρες, η Αγία Έδρα απείχε από την ψηφοφορία για τη διερεύνηση πιθανών εγκλημάτων πολέμου στην Ουκρανία.
Αντίθετα, ο Πάπας Φραγκίσκος επέλεξε να αποδοκιμάσει τον πόλεμο με ζωηρή αλλά μη συγκεκριμένη ρητορική. Τον χαρακτήρισε «ιερόσυλο πόλεμο» και αναφέρθηκε σε έναν «ισχυρό εγκλωβισμένο σε αναχρονιστικές διεκδικήσεις εθνικού συμφέροντος».
Αλλά απέφυγε να κατονομάσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν και τη Ρωσία. Ούτε ανέφερε τον επικεφαλής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Πατριάρχη Κύριλλο, βασικό υποστηρικτή του Πούτιν που έχει εγκρίνει την εισβολή ως «ιερό πόλεμο». Και συγκεκριμένα, ο Φραγκίσκος έχει αντιταχθεί στην αποστολή όπλων στην Ουκρανία, λέγοντας ότι ο επανεξοπλισμός θα οδηγήσει σε μια νέα «ισορροπία τρόμου».
Για τον Φραγκίσκο, το δίλημμα είναι αν θα χρησιμοποιήσει την ηθική του υπόσταση για να καταγγείλει ρητά τη Ρωσία ή θα κάνει πίσω με την ελπίδα να δημιουργήσει χώρο για μεσολάβηση. Ένας πιθανός εποικοδομητικός ρόλος, για παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι η εμπλοκή της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας σε επιλογές επίλυσης συγκρούσεων.
Οι υποστηρικτές της εκκλησίας λένε ότι η σταθερή δέσμευση για ουδετερότητα είναι ρεαλιστική, με βάση την πεποίθηση ότι κρατά την πόρτα ανοιχτή για διάλογο και μακροπρόθεσμη σκέψη. Δεν είναι επίσης σαφές τι θα μπορούσε να πετύχει το Βατικανό με έναν πιο επιθετικό τόνο, δεδομένης της αδιαλλαξίας του Πούτιν και της έλλειψης εξουσίας της Αγίας Έδρας έναντι της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία έχει υποστηρίξει με ενθουσιασμό τον πόλεμο του Πούτιν.
Ο καρδινάλιος Τσέρνι, ο οποίος εργάζεται στην Ουκρανία για λογαριασμό του Πάπα, είπε ότι ο Φραγκίσκος ήταν ήδη «πολύ σκληρός» στις επικρίσεις του. «Δεν χρειάζεται να αναφέρουμε ονόματα», πρόσθεσε. «Για να γίνει αυτό απλώς δυσκολεύει τον διάλογο».
Ωστόσο, αρκετοί στη Δύση έχουν δυσαρεστηθεί με αυτήν την στάση. «Όταν οι δυτικοί σύμμαχοι βλέπουν τον διπλωμάτη της Αγίας Έδρας να ακούει τον Λαβρόφ όταν όλοι οι άλλοι έχουν φύγει από την αίθουσα, αυτό τραβάει την προσοχή. Λένε ότι δεν μπορούν να είναι πολιτικοί, αλλά έτσι φαίνεται ότι παίρνουν το μέρος της Ρωσίας», είπε ένας δυτικός διπλωμάτης.
Ένα κρατίδιο χωρίς κρατικά συμφέροντα
Τα κίνητρα της εκκλησίας, που συχνά έχουν τις ρίζες τους στην πίστη και όχι στην πολιτική, μπορεί να είναι δύσκολο για τους κοσμικούς να τα κατανοήσουν
«Ένας Πάπας πάντα ελπίζει ότι οποιοδήποτε άτομο θα βιώσει προσωπική μεταστροφή», είπε ο Βίκτορ Γκαετάν, συγγραφέας των “God’s Diplomats, Pope Francis, Vatican Diplomacy, and America’s Armageddon.”
Ο Πάπας Φραγκίσκος, πρόσθεσε ο Γκαετάν, θα προσεύχεται «ασταμάτητα» για τον Πούτιν.
Το Βατικανό είναι ένα κράτος αλλά ένα κράτος χωρίς οικονομικά, στρατιωτικά ή εδαφικά συμφέροντα. Αυτό το αφήνει ελεύθερο να επικεντρωθεί στο κοινό καλό όλων των ανθρώπων, λέει ο ίδιος, συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης άμεσων ανησυχιών όπως η πρόσβαση σε φαγητό και νερό, ανθρωπιστικοί διάδρομοι και προσωπική ασφάλεια, καθώς και μακροπρόθεσμοι στόχοι όπως η προστασία των ευκαιριών για λατρεία.
Όμως, ενώ μπορεί να μετράει τα λόγια του δημόσια, ο Φραγκίσκος δεν κάθεται αδρανής. Παρακολουθεί διπλωματικά κανάλια στα παρασκήνια. Ο Πάπας «είναι ενεργός στα πεδία της διπλωματίας και των διαπραγματεύσεων», είπε ο Τσέρνι,, δείχνοντας τις συνομιλίες που είχε ο Φραγκίσκος τόσο με τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι όσο και με τον Κύριλλο. «Ο Πάπας επιδιώκει τη συσπείρωση και όχι τον διχασμό και συχνά εργάζεται στη σκιά και στη σιωπή».
Μετά την εισβολή, ο Φραγκίσκος έκανε επίσης μια άνευ προηγουμένου επίσκεψη στη Ρωσική Πρεσβεία στην Αγία Έδρα. Η συνάντηση έσπασε το πρωτόκολλο και προσέλκυσε την προσοχή. Κανονικά, ένας αρχηγός κράτους καλεί ή προσκαλεί έναν πρεσβευτή για μια ομιλία — αντί απλώς να εμφανιστεί στο γραφείο του πρέσβη.
Η κίνηση ήταν «εκπληκτικά ασυνήθιστη», είπε ο δυτικός διπλωμάτης. «Δεν το έχω ακούσει ποτέ. Η χειρονομία αφορά την ταπεινοφροσύνη, τη σκέψη για το μήνυμα, όχι το πρωτόκολλο».
Το ρωσικό κράτος και η ρωσική εκκλησία έχουν επίσημα τον ίδιο στόχο: Να πάρουν τον έλεγχο της Ουκρανίας.
Σύμφωνα με τον Γκαετάν, πολλοί στη Ρωσία τρόμαξαν όταν η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας το 2019 αναγνώρισε τον δικό της, ανεξάρτητο αρχηγό που δεν αναφέρθηκε σε κανέναν εξωτερικό πατριάρχη ή επίσκοπο. Ορισμένοι Ρώσοι είδαν ακόμη και το χέρι των ΗΠΑ πίσω από την κίνηση, δεδομένου ότι ήταν ένας συγκεκριμένος τρόπος για να μειωθεί η ρωσική επιρροή στην Ουκρανία.
«Φοβάμαι ότι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία το είδε αυτό ως κήρυξη πολέμου και το ίδιο και το ρωσικό κράτος», είπε ο Γκαετάν.
Ο Φραγκίσκος είπε ότι μια επίσκεψη στο Κίεβο είναι «στο τραπέζι».
Ενώ ο Φραγκίσκος είναι μια από τις πιο σημαίνουσες προσωπικότητες στον κόσμο και η παρουσία του θα αποδείκνυε την αλληλεγγύη με την Ουκρανία, θα ήθελε να διασφαλίσει ότι οποιαδήποτε επίσκεψη είναι κάτι παραπάνω από συμβολική και ένα βήμα προς τουλάχιστον μια κατάπαυση του πυρός – ένα απίθανο επίτευγμα.
Επιπλέον, είναι αμφίβολο ότι η επιρροή του Πάπα θα επεκταθεί στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, δεδομένου του αισθήματος υπέρ του Πούτιν.
Μπορεί να υπάρχει ένας ρόλος για τους θρησκευτικούς ηγέτες στις προσπάθειες συμφιλίωσης μετά το τέλος της σύγκρουσης, όταν η ανοικοδόμηση εμπιστοσύνης θα απαιτήσει περισσότερα από τον πολιτικό διάλογο. Αλλά ο κόσμος αναζητά ένα θαύμα τώρα – ένα θαύμα που είναι απίθανο να φανταστεί το Βατικανό.
naftemporiki.gr με πληροφορίες από Politico
