Η πενταψήφια Τηλεφωνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306 για τις επιπτώσεις του covid-19 τέθηκε σε λειτουργία το Σάββατο 4 Απριλίου 2020 στις 8:00 π.μ. και λειτουργεί έως σήμερα.
Η Γραμμή συστήθηκε με πρωτοβουλία του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών – Ιατρική Σχολή – Α’ Ψυχιατρική Πανεπιστημιακή Κλινική (Αιγινήτειο Νοσοκομείο) και του Υπουργείου Υγείας – Γενική Γραμματεία Δημόσιας Υγείας και υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το Χαμόγελο του Παιδιού και την Ομοσπονδία Φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας «ΑΡΓΩ» με διάθεση προσωπικού από 40 φορείς εργαζομένων επαγγελματιών ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ – μέλη της.
H προσπάθεια παροχής τηλεφωνικής ψυχολογικής υποστήριξης στην κρίση της πανδημίας του κoρωνοϊού SARS-CoV-2 και του κινδύνου της λοίμωξης COVID-19 είχε ξεκινήσει με τη δημιουργία της «ερασιτεχνικής» τηλεφωνικής Γραμμής στην Α΄ Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Αιγινήτειο νοσοκομείου, αμέσως μετά τις 10 Μαρτίου 2020, που οι ΗΠΑ άρχισαν να μπαίνουν στον «χορό» της λοίμωξης και η Ιταλία ήταν ήδη σε πολύ μεγάλη περιπέτεια.
H τότε Γραμμή, πλαισιώθηκε από το Πανεπιστημιακό προσωπικό και το προσωπικό του Νοσοκομείου, καθώς και από ειδικευόμενους Ψυχίατρους και Νευρολόγους, μεταπτυχιακούς φοιτητές Ψυχολογίας και εξωτερικούς συνεργάτες. Στήθηκε «ερασιτεχνικά και παρορμητικά», με κέφι και πολλή προθυμία για βοήθεια των συνανθρώπων μας στην επιδημία του κορωνοϊού SARS-CoV-2, που προκαλεί τη λοίμωξη covid-19.
Η εμπειρία αυτής της Γραμμής της Α΄ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής του Αιγινήτειου αποτέλεσε την αφετηρία της συζήτησης για τη δημιουργία μιας Πανελλαδικής Γραμμής Ψυχολογικής Υποστήριξης στις αρχές Απριλίου με την συνεργασία της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Υγείας, που μετεξελίχτηκε σε Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης στην συνέχεια με την εμπλοκή της Ομοσπονδία Φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας «ΑΡΓΩ».
Η διεύρυνση της Γραμμής βασίστηκε στην ιδέα ότι όσο η κατάσταση της πανδημίας συνεχίζεται θα αυξάνουν τα προβλήματα, θα μεταλλάσσονται, θα επιτείνονται παλιά, και αυτό θα αφορά όλο και περισσότερους ανθρώπους σε όλη τη χώρα. Και θα έπρεπε οι άνθρωποι να μπορούν ελεύθερα κάπου να μιλούν για αυτά με ειδικούς.
Ειδικούς που αρχικά θα προσπαθούν να καταγράψουν το αίτημα του καλούντα και στη συνέχεια είτε να τον / την παραπέμψουν για υποστήριξη σε κάποια εξειδικευμένη υπηρεσία, είτε να βοηθήσουν τους καλούντες να διαχειριστούν οι ίδιοι το αίτημα τους μέσα από την ενδυνάμωση και παροχή συμβουλευτικής, προσθέτοντας στην ψυχολογική στήριξη και την κοινωνική σύμφωνα και με τις οδηγίες του ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΥΓΕΙΑΣ (Π.Ο.Υ.) για την παρέμβαση στην κρίση του Covid-19 (https://www.who.int/publications-detail/mental-health-and-psychosocial-considerations-during-the-covid-19-outbreak).
Στο πλαίσιο αυτό διαμορφώθηκε η μεθοδολογία και αποφασίσθηκε η λειτουργία της Γραμμής Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306 που είναι μια ανοιχτή Γραμμή επικοινωνίας, η οποία παρέχει ανώνυμα και εμπιστευτικά ενημέρωση για τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες του Covid 19, ψυχιατρική, ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη. Η Γραμμή προσφέρει ένα παράθυρο διαλόγου, συμβουλών και ελπίδας και δίνει τη δυνατότητα σε άτομα που αντιμετωπίζουν κάποιο θέμα ψυχικής υγείας, όπως παθολογικό άγχος, παθολογικό φόβο ή πανικό να μιλήσουν, να στηριχθούν και να έλθουν πιο κοντά στη λύση του προβλήματος μέσω των παρακάτω επιλογών υποστήριξης για τους καλούντες έως τα τέλη Μαΐου:
- Παροχή ψυχολογικής στήριξης (24ωρη λειτουργία)
- Παροχή ψυχιατρικής βοήθειας σε πάσχοντες από ψυχικό νόσημα (λειτουργία από 08:00 έως 20:00)
- Παροχή ψυχολογικής στήριξης παιδιών και οικογενειών (24ωρη λειτουργία).
- Παροχή ψυχολογικής στήριξης υγειονομικού προσωπικού (λειτουργία από 08:00 έως 20:00)
- Παροχή κοινωνικής στήριξης (λειτουργία από 08:00 έως 20:00)
Στο πλαίσιο αυτό η Α’ Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών (Αιγινήτειο Νοσοκομείο) είχε τη συνολική επιστημονική ευθύνη και εποπτεία της Γραμμής καθώς και την ευθύνη της οργάνωσης και λειτουργίας της επιλογής 2 και 4 και συμμετέχει επίσης με στελέχη της στην επιλογή 1 και 3. Η Ομοσπονδία Φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας «ΑΡΓΩ» είχε την οργανωτική και λειτουργική ευθύνη από κοινού με την Α’ Ψυχιατρική Πανεπιστημιακή Κλινική (Αιγινήτειο Νοσοκομείο) της επιλογής 1 και 5 και το Χαμόγελο του Παιδιού της επιλογής 3. Το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης υποστήριξε μεθοδολογικά και με πληροφοριακό υλικό της επιλογή 5 και την συνολική λειτουργία της Γραμμής.
Πρέπει να αναφερθεί ότι από 1/6/2020 είχε καταργηθεί η επιλογή 2 (ψυχιατρική υποστήριξη) και 4 (ψυχολογική υποστήριξη υγειονομικών), δηλαδή ουσιαστικά λειτουργούν οι επιλογές που την κύρια ευθύνη είχε η Ομοσπονδία ΑΡΓΩ και το Χαμόγελο του Παιδιού.
Από 30/6/2020 έως 27/9/2020 λόγω της μειωμένης ζήτησης και του περιορισμένου διαθέσιμου προσωπικού η Γραμμή λειτούργησε σε 12ώρη βάση με τις εξής επιλογές:
- Παροχή ψυχολογικής στήριξης (09:00-21:00)
- Παροχή ψυχολογικής στήριξης παιδιών και οικογενειών (09:00-21:00).
- Παροχή κοινωνικής στήριξης (09:00-21:00)
Η Γραμμή από 30/6/2020 έως και τις 27/9/20202 που λειτούργησε σε 12ώρη βάση 09:00-21:00 κατά μέσο όρο την ημέρα δέχτηκε 250 κλήσεις.
Από τις 28/09/2020 η λειτουργία της Γραμμής επανήλθε σε 24ώρη λειτουργία για τις βασικές τις επιλογές και συγκεκριμένα :
- Παροχή ψυχολογικής στήριξης καθημερινά όλο το εικοσιτετράωρο. Η υπηρεσία αυτή εξυπηρετείται κατά μέσο όρο από 50 ψυχολόγους σε 4 βάρδιες 9:00-15:00 (25)/15:00 -21:00 (13)/ 21:00-03:00 (8)/ 03:00-09:00 (4) και βάσει των αναγκών την Παρασκευή θα τροποποιηθούν αυξανόμενες
- Παροχή κοινωνικής στήριξης καθημερινά από 09.00 έως 21.00. Η υπηρεσία αυτή εξυπηρετείται κατά μέσο όρο από 20 κοινωνικούς λειτουργούς σε 2 βάρδιες 9:00-15:00 (14)/15:00 -21:00 (6). Η υπηρεσία δεν δέχεται τηλέφωνα την νύχτα γιατί τα ερωτήματα συνδέονται με τις υπηρεσίες πρόνοιας κυρίως και δεν έχουν επείγον χαρακτήρα.
- Παροχή ψυχολογικής στήριξης παιδιών και οικογενειών καθημερινά όλο το εικοσιτετράωρο. Η υπηρεσία αυτή εξυπηρετείται κατά μέσο όρο από 20 ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς του Χαμόγελου του Παιδιού με εκτροπή στο νούμερο του τηλεφωνικού κέντρου του στο 1056
Σήμερα την επιστημονική ευθύνη συνεχίζει να έχει η Α Πανεπιστημιακή κλινική του Αιγινήτειου, παρέχοντας εξειδικευμένες οδηγίες και εποπτεία, και τη διοικητική υποστήριξη, τον συντονισμό και την λειτουργική ευθύνη έχει η Ομοσπονδία ΑΡΓΩ. Την Γραμμή υποστηρίζει θεσμικά και οικονομικά το Υπουργείο Υγείας και την εποπτεύει ως καθ’ ύλην αρμόδια η Υφυπουργός κ Ζ. Ράπτη. Στην Γραμμή κατά μέσο όρο απασχολούνται σήμερα 14 ψυχολόγοι με πρόσληψη αποκλειστικά για την Γραμμή μετά από χρηματοδότηση από το Υπουργείο Υγείας και έγκριση της Υφυπουργού κ Ράπτη, 45 στελέχη κέντρων ημέρας και κινητών μονάδων των φορέων της Ομοσπονδίας ΑΡΓΩ, 12 συνεργάτες ψυχολόγοι και 2 ψυχίατροι του Αιγινητείου, 8 στελέχη του Χαμόγελου του Παιδιού και 20 εθελοντές. Αυξανόμενοι βάσει των αναγκών. Ενώ την αρχική περίοδο απασχολήθηκαν ημερησίως κατά μέσο όρο 70 στελέχη κέντρων ημέρας και κινητών μονάδων των φορέων της Ομοσπονδίας ΑΡΓΩ, 16 συνεργάτες του Αιγινητείου, 20 στελέχη του Χαμόγελου του Παιδιού και 30 εθελοντές.
Οι κλήσεις προς την Γραμμή συνολικά (απαντημένες, αναπάντητες, χωρίς επιλογή) για όλη την περίοδο λειτουργίας της έως και 5/11/2020 ανέρχονται σε 101.210 εκ των οποίων οι 30.974 κλήσεις αφορούν την περίοδο 4/4/2020 έως 10/5/2020 και αντίστοιχα 35.197 αφορούν την περίοδο από τις 11/5/2020 έως 3/9/2020 και οι υπόλοιπες 335.039 την περίοδο έως και 9/10/2020.
Η Γραμμή συνολικά έχει απαντήσει σε 64.162 κλήσεις εκ των οποίων οι 25.164 κλήσεις αφορούν την περίοδο 4/4/2020 έως 10/5/2020, αντίστοιχα οι 17.008 κλήσεις αφορούν την περίοδο από τις 11/5/2020 έως 3/9/2020 και οι υπόλοιπες 21.990 την περίοδο έως και 6/11.
Η επιτυχής λειτουργία της Γραμμής προκάλεσε το ενδιαφέρον του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος να το εντάξει στις χρηματοδοτούμενες δράσεις του στο πλαίσιο του σχετικού προγράμματος του για τον Κορονοϊο και ήδη μετά από υποβολή σχετικής πρότασης εγκρίθηκε ένα ετήσιο πρόγραμμα συνολικού προϋπολογισμού 1 εκατ. ευρώ. Την ευθύνη υλοποίησης, μετά από σχετική απαίτηση του Ιδρύματος, έχει αποκλειστικά το Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Σε ότι αφορά τα αιτήματα προς την Γραμμή αυτά παρουσιάζουν μια ποικιλία. Την αρχική περίοδο κυριαρχούσε στα αιτήματα ο φόβος: σε ποσοστό 90% ο φόβος για τον ιό, 85,7% ο φόβος για την καραντίνα και 44,5% για την οικονομία καθώς και να ακολουθούν αιτήματα σχετιζόμενα με τη λύπη (58,2%), τον αιφνιδιασμό (43%) και το θυμό (42,8%). Τα ποσοστά του φόβου είχαν φθήνουσα πορεία την περίοδο μετά και διαμορφώθηκαν στα τέλη Μαϊου σε 54,6% ο φόβος για τον ιό, 72,8% ο φόβος για την καραντίνα και 30% για την οικονομία. Η μείωση του φόβου για την οικονομία ήταν πρόσκαιρη γιατί τον Μάιο καταβλήθηκαν πολλά οικονομικά επιδόματα και ενισχύσεις. Μετά τον Μάιο κυριαρχούν πλέον τα αρνητικά αισθήματα για την Οικονομία, την ανεργία και για το αύριο και έχουν υποβιβασθεί πολύ τα αιτήματα με φόβο τον ιό και την ασθένεια. Κλινικά σήμερα σε ποσοστό 30% παρατηρείται κάποια μορφής κατάθλιψης και σε 28% αυξημένο άγχος, ενώ σε ποσοστό 10% οι καλούντες πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή. Η Γραμμή υποστήριξε και πληγέντες από τον σεισμό στην Σάμο και τις πλημύρες στην Εύβοια.
Η Γραμμή σήμερα κυρίως απαντάει σε κλήσεις που εκφράζουν άγχος για το αύριο σε οικονομικό και προσωπικό επίπεδο (60%), φόβο για τον κορονοϊο (48%) και αίσθημα απομόνωσης (42%). Αυξανόμενος είναι ο θυμός και εκφράζεται λύπη για τους αυξανόμενους θανάτους.
Στο πλαίσιο αυτό η Γραμμή πλέον λειτουργεί περισσότερο ως γραμμή γενικής ψυχολογικής στήριξης και έχει πολλά αιτήματα διαχείρισης ψυχιατρικών ζητημάτων και συνήθους άγχους και καταθλίψεων αλλά και αυξανόμενα κοινωνικά αιτήματα για επιδόματα ανεργίας και επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης. Η Γραμμή παρεμβαίνει ολιστικά με παραπομπές και σε Κοινωνικές Υπηρεσίες δήμων και σε εξειδικευμένες μονάδες ψυχικής υγείας.
