Ξεκίνησε τη λειτουργία του το «Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας Α.Ε.» (ΕΧΕ), ένας από τους βασικούς πυλώνες του μοντέλου-στόχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με το οποίο επιδιώκεται η δημιουργία ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας.
Στη μετοχική του σύνθεση συμμετέχουν (σε παρένθεση το μετοχικό μερίδιο):
- ΛΑΓΗΕ (22%)
- ΑΔΜΗΕ (20%)
- ΔΕΣΦΑ (7%)
- Χρηματιστήριο Αθηνών (31%)
- Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (20%)
Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο του ΕΧΕ, με τριετή θητεία, απαρτίζεται από τους:
- Σαββάκης Αθανάσιος, πρόεδρος του ΣΒΒΕ
- Φιλίππου Μιχαήλ, ηλεκτρολόγος μηχανικός
- Τασούλης Αριστείδης, μηχανολόγος ηλεκτρολόγος μηχανικός
- Καμπούρης Ιωάννης, μέλος Δ.Σ. & γενικός διευθυντής λειτουργίας του ΑΔΜΗΕ
- Αυλωνίτης Γεράσιμος, ειδικός επί ρυθμιστικών θεμάτων στο ΔΕΣΦΑ
- Καραϊσκάκης Δημήτριος, επιτελικός διευθυντής λειτουργιών του ΧΑ
- Τακάκς Χάνες, στέλεχος της EBRD
- Χριστοδουλίδης Μαρίνος, πρόεδρος του Χρηματιστηρίου Αξιών Κύπρου
- Παπαντώνης Δημήτριος, καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου
Πρόεδρος του δ.σ. εξελέγη ο κ. Σαββάκης και Διευθύνων Σύμβουλος ο κ. Φιλίππου.
Σύμφωνα με ενημερωτικό σημείωμα του υπουργείου Περιβάλλοντος, το ΕΧΕ, αξιοποιώντας τις διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας με γειτονικές χώρες, επιτρέπει τη δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας, με διαφάνεια στις συναλλαγές και κοινούς κανόνες. Διασφαλίζεται, έτσι, η επάρκεια εφοδιασμού για το σύνολο της χώρας, καθώς και χαμηλότερο ενεργειακό κόστος για τους καταναλωτές, είτε πρόκειται για νοικοκυριά, είτε για επιχειρήσεις.
Όπως σημειώνεται στο ενημερωτικό σημείωμα του υπουργείου, το Χρηματιστήριο Ενέργειας αποτελεί προϋπόθεση για την αναδιοργάνωση της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, προς όφελος των συμμετεχόντων στην αγορά και των τελικών καταναλωτών, καθώς στοχεύει:
- στη σύζευξη της ελληνικής αγοράς με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές αγορές.
- στην ενίσχυση του ανταγωνισμού και της διαφάνειας, με άμεσα οφέλη στη μείωση του ενεργειακού κόστους και τη διασφάλιση καλύτερων τιμών για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.
- την εξασφάλιση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα, καθώς και την περαιτέρω αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ.
Με το Ν. 4512/2018 τροποποιείται ο Ν. 4425/2016 για την αναδιοργάνωση της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, σε εφαρμογή των Ευρωπαϊκών Κανονισμών και Οδηγιών για την ολοκλήρωση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, το λεγόμενο «Μοντέλο Στόχο» (Target Μodel).
Κατά το ενημερωτικό σημείωμα του υπουργείου, το Target Μodel προσδιορίζει τις ελάχιστες απαιτούμενες προδιαγραφές που θα πρέπει να ακολουθήσουν οι επιμέρους εθνικές αγοράς ανά την Ευρώπη, ώστε να διαμορφώσουν μια κοινή αρχιτεκτονική λειτουργίας η οποία θα οδηγήσει ακολούθως στην σύζευξη των αγορών της Ε.Ε. και στην ενθάρρυνση ανοικτού και δίκαιου ανταγωνισμού προς το συμφέρον του τελικού καταναλωτή. Ο βασικός στόχος της αναδιάρθρωσης της αγοράς Η/Ε είναι η μείωση του ενεργειακού κόστους και η ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού, μέσω της αποτελεσματικής διαμόρφωσης και σταδιακής σύγκλισης της τιμής προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση μηχανισμών όπως το ενεργειακό χρηματιστήριο και ενίσχυση και διεύρυνση των διασυνδέσεων μεταξύ των κρατών μελών. Οι διατάξεις που περιέχει το πολυνομοσχέδιο διαμορφώνουν το θεσμικό πλαίσιο για τη λειτουργία του ενεργειακού χρηματιστηρίου.
Το Target Model, σύμφωνα με την ίδια πηγή, έχει ως βασική επιδίωξη την εξισορρόπησης προσφοράς και ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας σε πραγματικό χρόνο, ώστε να αποφεύγονται μη αποδοτικές λύσεις για κάλυψη αιχμών φορτίου ή στοχαστικών διακυμάνσεων των ΑΠΕ. Η δημιουργία μιας διευρυμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που θα λειτουργεί με κοινούς κανόνες παράλληλε με το διασυνοριακό εμπόριο, επιτρέπουν ανά πάσα στιγμή το έλλειμμα που μπορεί να προκύψει προσωρινά σε μία χώρα να αντισταθμίζεται από το πλεόνασμα μιας άλλης χώρας με όρους αγοράς. Όπως σημειώνουν στο υπουργείο Περιβάλλοντος, με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η επάρκεια εφοδιασμού αλλά και ένα χαμηλότερο ενεργειακό κόστος, με στόχο τη σταδιακή σύγκλιση των τιμών ενέργειας της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς. Η συντονισμένη και συγχρονισμένη προσέγγιση αμβλύνει τις διαφοροποιήσεις των τιμών μεταξύ των αγορών και προκαλεί πιο αποτελεσματικές ροές ενέργειας, ισχυρότερα συσχετισμένες με τα οικονομικά σήματα.
Κατά τις ίδιες πηγές, υπάρχει μια ενιαία πλατφόρμα δημοπρασιών (single auction platform), στην οποία υποβάλλονται καθημερινά προσφορές για πώληση και αγορά ηλεκτρικής ενέργειας για την επόμενη ημέρα (ΠΡΟ-ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΑΓΟΡΑ). Το αποτέλεσμα αυτής της ενιαίας επίλυσης σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, είναι η κατανομή της ενέργειας μεταξύ των διαφόρων διεθνών διασυνδέσεων με έναν τρόπο αρκετά αποτελεσματικό που αξιοποιεί στο μέγιστο δυνατό την χωρητικότητα των διασυνδέσεων, προκειμένου οι τιμές μεταξύ των συζευγμένων αγορών να καθίστανται ίσες και να διαφοροποιούνται μόνο στην περίπτωση συμφόρησης στην μεταξύ τους διασύνδεση, το οποίο θα μπορεί να ερμηνευτεί και ως ένα οικονομικό σήμα για την αναγκαιότητα περαιτέρω διασυνδέσεων.
Στο ενημερωτικό σημείωμα του υπουργείου τονίζεται επίσης ότι στο παρελθόν, οι έμποροι ηλεκτρικής ενέργειας (traders) λάμβαναν μέρος σε διακριτές δημοπρασίες (explicit auctions) για την κατανομή ημερήσιων διασυνδετικών δικαιωμάτων και επομένως έπρεπε να προβλέψουν τη διαφορά των τιμών μεταξύ των διασυνδεδεμένων αγορών. Σε περίπτωση εσφαλμένης πρόβλεψης, αν δηλαδή είχαν αντιστραφεί εν τέλει τα οικονομικά δεδομένα και επομένως δεν υπήρχε οικονομικό νόημα στις διασυνοριακές συναλλαγές, ένα μεγάλο ποσοστό τους δεν υλοποιούνταν. Έτσι, σημαντικό τμήμα των διεθνών διασυνδέσεων παρέμενε στην πράξη αναξιοποίητο.
Επισημαίνεται, δε, ότι οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες από την Πορτογαλία έως την Φινλανδία, συμπεριλαμβανομένης της Μεγάλης Βρετανίας, έχουν ήδη ενοποιήσει τις προ-ημερήσιες χονδρεμπορικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας. Ο ρυθμός των εξελίξεων και στη Βαλκανική είναι ενθαρρυντικός. Οι χώρες της Ενεργειακής Κοινότητας έχουν ήδη δεσμευτεί για τη σύζευξη των αγορών τους με μια τουλάχιστον όμορη χώρα έως τα μέσα του 2018. Σημειώνεται ενδεικτικά ότι η ΠΓΔΜ έχει ανακοινώσει την επικείμενη σύζευξή της με τη Βουλγαρία. Εν συνεχεία της ίδρυσης χρηματιστηρίων ενέργειας στη Σερβία και τη Βουλγαρία, ήδη από το 2015, σε αντίστοιχες ενέργειες προβαίνει και το Μαυροβούνιο, ενώ η Αλβανία διεξάγει το σχεδιασμό της από κοινού με το Κόσοβο. Σημειώνεται επίσης στο νημερωτικό σημείωμα του υπουργείου ότι έως το 2020, η Βουλγαρία προτίθεται να ενοποιηθεί με τις 4 ήδη συζευγμένες αγορές της Ουγγαρίας, Τσεχίας, Σλοβακίας και Ρουμανίας.
Όπως τονίζεται, στην περίπτωση της Ελλάδας, η προ-ημερήσια αγορά μας θα συζευχθεί με την Ιταλία και αργότερα τη Βουλγαρία, αλλά και όμορες χώρες της Ενεργειακής Κοινότητας, ανάλογα με τον βαθμό ετοιμότητάς τους.
Το Target Model εκτιμάται πως θα ενισχύσει σημαντικά και τις βιομηχανίες καθώς αφενός θα διαμορφωθούν οικονομικά προσιτές τιμές ενέργειας αφετέρου θα μπορούν και οι ίδιες να συμμετέχουν στην αγορά συνάπτοντας συμβόλαια με παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας κάνοντας αντιστάθμιση και ελέγχοντας πλήρως το ενεργειακό κόστος σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
