Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Αέριο, ρεύμα, πετρέλαιο – όλα έχουν γίνει πιο ακριβά. Οι καταναλωτές στενάζουν σε όλη την Ευρώπη. Τα μικρομεσαία νοικοκυριά πλήττονται περισσότερο.
Ένα μέσο ευρωπαϊκό νοικοκυριό θα πρέπει να πληρώσει εφέτος έναν λογαριασμό περίπου 1850 ευρώ για ρεύμα και φυσικό αέριο . Πολύ πάνω από τα 1200 ευρώ από το 2020, όπως υπολογίζει η Bank of America Research (BofA).
Η αύξηση του πληθωρισμού σε ολόκληρη την ΕΕ το 2021 ,συνεπάγεται επίσης άλμα στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, του φυσικού αερίου και των καυσίμων κατά 23%. «Αλλά ο πληθωρισμός και το κόστος ενέργειας για τους τελικούς πελάτες έχουν εξελιχθεί πολύ διαφορετικά στην ζώνη του ευρώ», εκτιμά το ινστιτούτο Bruegel. Η αύξηση του ενεργειακού κόστους στο Βέλγιο κατά 60%, είναι πιο έντονη από το 33% στην Ιταλία και στην κατά 19 % στη Γαλλία.
«Το ενεργειακό κόστος καταναλώνει μεγαλύτερο μέρος των εξόδων των νοικοκυριών» , εκτιμά το Bruegel. Αυτό αυξάνει την πληθωριστική ανισότητα, με τα φτωχά νοικοκυριά να φέρουν το κύριο βάρος της αύξησης των τιμών.
Όσον αφορά τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος, η Γερμανία προηγείται σταθερά: Σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Ένωση Βιομηχανιών Ενέργειας, τα γερμανικά νοικοκυριά πλήρωσαν κατά μέσο όρο 36,19 σεντς ανά κιλοβατώρα τον Ιανουάριο του 2022 – περισσότερα από ποτέ. Για άλλους Ευρωπαίους αυτή η αύξηση είναι περίπου 25 σεντς.
Στον απόηχο της αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου – σύμφωνα με την BofA, η μεγαλύτερη επιβάρυνση ήταν κατά 330% στην ολλανδική αγορά το 2021 και περισσότερο από 100% στη Γερμανία και της Γαλλία.
Η έκρηξη στις τιμές της ενέργειας δεν έχει τελειώσει αφού η άνοδος των τιμών χονδρικής μετακυλίεται στον τελικό καταναλωτή με χρονική καθυστέρηση.
Απορρόφηση του πρόσθετου κόστους
Στην περίπτωση της ηλεκτρικής ενέργειας, θα ήταν σχετικά εύκολο για τις κυβερνήσεις να απορροφήσουν το υπερβολικό πρόσθετο κόστος: Η τιμή παραγωγού είναι μόλις στο 20% του κόστους , καθώς τα υπόλοιπα είναι φόροι και εισφορές, όπως τέλη δικτύου και η προσαύξηση για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας .
Σύμφωνα με τη δεξαμενή σκέψης Bruegel , η Ισπανία, το Βέλγιο, η Γαλλία και η Ρουμανία έχουν ανταποκριθεί , ώστε οι πολίτες να μην πάνε στα οδοφράγματα όπως έκαναν τα γαλλικά «κίτρινα γιλέκα» το 2018. Κάθε χώρα έχει λάβει περισσότερα από τέσσερα αντίμετρα και σχεδιάζονται κάποια περαιτέρω βήματα. Συνολικά 11 από τις 24 κυβερνήσεις που εξετάστηκαν, εξαλείφουν ή μειώνουν δραστικά τους φόρους στην ενέργεια.
Δεκατρείς χώρες περιόρισαν τις τιμές χονδρικής ή λιανικής στην ενέργεια , συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας . Η κυβέρνηση Μακρόν είχε ήδη αποφασίσει από τον Σεπτέμβριο ότι τα τιμολόγια του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας δεν πρέπει να αυξηθούν περαιτέρω – το 2022 θα γίνει ανεκτή μια αύξηση κατά 4%. Για να γίνει αυτό δυνατό, το Παρίσι μείωσε τους φόρους στην ηλεκτρική ενέργεια.
Το Βέλγιο ενήργησε επίσης γρήγορα , αντικαθιστώντας ορισμένους φόρους στη ενέργεια και επεκτείνοντας ένα κοινωνικό τιμολόγιο σε 500.000 νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα έως τον Ιούνιο. Πιο πρόσφατα, η βελγική κυβέρνηση μείωσε τον ΦΠΑ από 21% σε 6% – αρχικά μέχρι τον Ιούλιο. Το βελγικό δημόσιο ταμείο θα επιβαρυνθεί με περισσότερα από 1 δισ. ευρώ. Σε όλη τη χώρα, περίπου ένα εκατομμύριο νοικοκυριά επωφελούνται από τις χαμηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και πετρελαίου.
Στην Ιταλία , όπου η αύξηση χωρίς αντίμετρα θα έφτανε σχεδόν το 80% σε σύγκριση με το 2020, ο πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι δρομολόγησε έκτακτα μέτρα ύψους 3 δισ. ευρώ: το κράτος ανέλαβε τέλη και χρεώσεις στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και μείωσε τους φόρους στο φυσικό αέριο. Το Bruegel αναφερει ότι ο κρατικός προϋπολογισμός θα επιβαρυνθεί με περίπου 8,5 δισ. ευρώ μέχρι τον Μάρτιο. Ο ειδικός στην αγορά ενέργειας Χάρι Γουάιμπερντ τονίζει ότι τα μέτρα που έχουν ανακοινωθεί στην Ευρώπη μέχρι στιγμής θα απορροφήσουν μόνο περίπου το ένα τέταρτο των αυξήσεων των τιμών. Με βάση τις τρέχουσες τιμές χονδρικής, η αύξηση των τιμών το 2022 θα φτάσει περίπου το 54% σε σύγκριση με το 2020.
Η πληθωριστική ανισότητα αυξάνεται
Στην Ιταλία, την Ελλάδα και άλλες νότιες χώρες της ΕΕ, επικρατούν ανησυχίες ότι η κρίση των τιμών της ενέργειας θα μπορούσε να καταπνίξει την οικονομική ανάκαμψη μετά την πανδημία. «Οι χώρες πρέπει να αρχίσουν να σκέφτονται πιο αποτελεσματικά μέτρα για την αντιμετώπιση της αύξησης των τιμών της ενέργειας και τον πληθωρισμό», προειδοποιούν οι ειδικοί του Bruegel. Οι ελεγκτικές αρχές της Γερμανίας προτείνουν «θεμελιώδη μεταρρύθμιση» του συστήματος κρατικών χορηγήσεων και τελών. Και το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο θεωρεί επίσης ότι το τρέχον σύστημα φορολογίας της ενέργειας της ΕΕ είναι ξεπερασμένο – και όχι προσαρμοσμένο στους κλιματικούς στόχους. Ωστόσο, αναμένει μια πολύ δύσκολη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
