Των Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη, Πολυτεχνείο Κρήτης, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών της Ισπανίας, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Distinguished Research Professor, Audencia Business School, Γαλλία
Δημητρίου Μπατάκη,Υποψήφιος Διδάκτωρ Πολυτεχνείο Κρήτης,Εργαστήριο Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης Πολυτεχνείου Κρήτης
Σε πολλά κράτη του κόσμου εφαρμόζονται εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Μία από αυτές είναι ο ιατρικός τουρισμός, δηλαδή η παροχή ιατρικών υπηρεσιών σε άτομα που επισκέπτονται ένα ξένο κράτος. Τα οικονομικά οφέλη που έχει επιφέρει στις χώρες που τον έχουν εφαρμόσει είναι πολύ μεγάλα. Όμως, για να αποδώσει ο ιατρικός τουρισμός και να υπάρξουν έσοδα σε ένα κράτος, το κύριο στοιχείο είναι η καλή οργάνωση και η γνώση πάνω στο τι είναι ιατρικός τουρισμός. Αρχικά ο ιατρικός τουρισμός έχει δύο προσεγγίσεις. Η πρώτη είναι η προσαρμογή των ιατρικών υπηρεσιών σε ενδεχόμενη έκφραση ζήτησης και παρακίνησης κατεύθυνσης. Αυτό σημαίνει την παρακίνηση των εγχώριων επαγγελματιών υγείας και την προσαρμογή των υπηρεσιών σε ενδεχόμενη ζήτηση μικρών ομάδων. Η δεύτερη προσέγγιση αναφέρεται σε ένα επιθετικό σχέδιο ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού, που σκοπεύει σε μεγάλες ομάδες πληθυσμού που εκφράζουν τη ζήτηση στην Ευρώπη και την Αμερική. Αναφέρεται σε ομάδες με μυοσκελετικά προβλήματα ή χρόνια νοσήματα, περίπου 120 εκ. ανθρώπων τρίτης ηλικίας στην Ευρώπη.
Οι βασικές υπηρεσίες που θα πρέπει να παρέχει ο ιατρικός τουρισμός στην Ελλάδα, είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση, η οδοντιατρική, η πλαστική χειρουργική, η ρομποτική, η οφθαλμολογία και τα ιαματικά λουτρά. Επίσης, το κράτος πρέπει να βοηθήσει νομοθετικά, θεσμοθετώντας ένα κανονιστικό πλαίσιο, διότι η χώρα προς στιγμή δεν έχει οργανωμένο πλαίσιο για τον ιατρικό τουρισμό, καθώς επίσης και τα δημόσια νοσοκομεία δεν είναι έτοιμα για ένα τέτοιο εγχείρημα. Επιπλέον τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας σε σχέση με άλλες χώρες είναι το πλεόνασμα του ιατρικού δυναμικού που υπάρχει, το οποίο είναι εξειδικευμένο, οι χαμηλές τιμές έναντι άλλων χωρών και η παρεχόμενη φροντίδα στους ασθενείς, σε συνδυασμό με τον τρόπο ζωής και διατροφής.
Επίσης σημαντικό είναι το κεφάλαιο των policy makers. Οι περισσότεροι policy makers ασχολούνται με το μικρό κόστος και όχι με το είδος της υπηρεσίας. Όμως, αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο, διότι όταν ο ασθενής λάβει υπηρεσίες με κακή ποιότητα, θα πρέπει να επαναλάβει τη διαδικασία αποκατάστασης, γεγονός που αποφέρει μεταξύ άλλων και ψυχολογική πίεση σε αυτόν. Στην Ελλάδα, και όσον αφορά τον οδοντιατρικό τομέα, τα βασικά πλεονεκτήματα που υπάρχουν είναι ότι οι οδοντίατροι έχουν καλές σπουδές στην Αμερική, τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι καλύτερα σε σχέση με τα υπόλοιπα βαλκανικά κράτη και οι οδοντιατρικές υπηρεσίες είναι πιστοποιημένες. Για το λόγο αυτό, ο ιατρικός τουρισμός στην Ελλάδα θα πρέπει να ασχοληθεί περισσότερο με την εξωσωματική γονιμοποίηση και την οδοντιατρική, λόγω χρησιμοποίησης σωστών ιατρικών πρωτοκόλλων και η στελέχωση των παρεχόμενων υπηρεσιών θα πρέπει να γίνει με εξειδικευμένο προσωπικό.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα των πρακτικών του ιατρικού τουρισμού, είναι αυτό της Ιταλίας. Η Ιταλία στέλνει στην Κροατία 2000 άτομα το μήνα για οδοντιατρικά περιστατικά σε πάρα πολύ καλές κλινικές, με κόστος κάτω του μισού, όμως με κακές παρεχόμενες υπηρεσίες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προκαλούνται υψηλά κόστη και επαναλαμβανόμενες θεραπείες.
Η Ελλάδα μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη ιατρικού τουρισμού, προσελκύοντας κατά κύριο λόγο άτομα από την Ευρώπη, τα αραβικά κράτη και την περιοχή της μεσογείου. Τα πλεονεκτήματα που υπάρχουν είναι το εύκρατο κλίμα, τα ξενοδοχεία και οι ιατρικές υπηρεσίες που παρέχονται. Όμως, βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού είναι η πιστοποίηση των νοσηλευτικών μονάδων. Οι πιστοποιήσεις είναι δύο, η αμερικανική και η ευρωπαϊκή. Οι υπηρεσίες που θα αποτελέσουν τα “βαριά όπλα” του ελληνικού ιατρικού τουρισμού είναι η αιμοκάθαρση, οι οφθαλμολογικές επεμβάσεις και η εξωσωματική γονιμοποίηση. Επίσης, είναι εφικτή η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με το να παραχωρήσει το δημόσιο χώρους, οι οποίοι θα αξιοποιηθούν από ιδιώτες, ενώ ο δημόσιος τομέας θα μπορεί να συμμετέχει στην προσπάθεια, αρκεί να λάβει πιστοποίηση.
Επιπλέον, πρέπει να υπάρξει σύμπραξη των φορέων για την προσέλκυση των ασθενών, δηλαδή η συνεργασία μεταξύ νοσοκομείων, ξενοδοχείων και αεροπορικών εταιρειών. Ένα βασικό πρόβλημα που αναδύεται είναι ότι δεν υπάρχει σύμβαση με ασφαλιστικά ταμεία άλλων χωρών.
Ένα ακόμα πρόβλημα που υπάρχει είναι ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να εκδώσει βίζες σε χώρες εκτός Σέγκεν, όπως κάνει για παράδειγμα το Ντουμπάι, που εκδίδει βίζες 3μηνης διάρκειας, οι οποίες μπορούν να πάρουν 6 μήνες παράταση. Η Ελλάδα χρειάζεται λοιπόν πιστοποίηση, εύκολη πρόσβαση των ασθενών στην χώρα και έκδοση βίζας, χωρίς μεγάλο κόστος. Την λύση στο θέμα της βίζας θα πρέπει να δώσουν τα Υπουργεία Εξωτερικών και Τουρισμού.
Για την καλή λειτουργία του ιατρικού τουρισμού, χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ν. Κορέα, στην οποία οι αρμόδιοι του ιατρικού τουρισμού γνωρίζουν πόσους ασθενείς έχουν και τις περιοχές που επισκέπτονται, ποιες είναι οι 4 εθνικότητες με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στη χώρα τους, τα κέρδη που αποκομίζουν, καθώς και τα κέρδη των νοσοκομείων.
Ακόμα, σε κάποια κράτη ο ιατρικός τουρισμός είναι εργαλείο μείωσης κόστους των υπηρεσιών υγείας. Παράδειγμα αυτού είναι η Τουρκία, η οποία έχει έσοδα πάνω από 4 δις το χρόνο. Έχει δημιουργήσει ελεύθερες ζώνες, οι οποίες δεν έχουν φορολογία, έχει επιτύχει συνεργασία ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, όπως επίσης και συστήματα τιμολογιακής πολιτικής και συστήματα management. Επίσης, η αεροπορική εταιρεία Turkish Airlines συμμετέχει στον ιατρικό τουρισμό, έχοντας δημιουργήσει πακέτα προσφορών.
Οι ενδιαφερόμενοι από άλλα κράτη, μπορούν να επιλέξουν την Ελλάδα για να λάβουν τις επιθυμητές υπηρεσίες, διότι καλύπτει τις απαιτήσεις τους, έχει εξειδικευμένο προσωπικό και χαμηλό κόστος, το οποίο ανέρχεται στα 2.000 – 3.000 ευρώ, και είναι 5 φορές μικρότερο από αυτό των ΗΠΑ. Ο ιατρικός τουρισμός μπορεί να φέρει οικονομική ανάπτυξη, καθώς και να δημιουργηθεί ροή χρημάτων στα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια και τις αεροπορικές εταιρείες.
Σχετικά με το κράτος, προς στιγμή ενισχύει τους ιατρικούς συλλόγους για την προβολή του ιατρικού τουρισμού, όμως θα μπορούσε να λάβει περισσότερες πρωτοβουλίες, όπως την ενημέρωση των πρεσβειών, τη διοργάνωση συνεδρίων σε άλλες χώρες, τη δημιουργία μορφών επικοινωνίας, τη διευκόλυνση έκδοσης διαβατηρίων και βίζας, καθώς επίσης να δώσει κίνητρα σε αεροπορικές και ταξιδιωτικές εταιρείες να συμμετέχουν στο εγχείρημα του ιατρικού τουρισμού. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι να εξασφαλίσει τις απαιτούμενες πιστοποιήσεις. Τέλος, όσον αφορά τα δημόσια νοσοκομεία, είναι σε θέση να παρέχουν υπηρεσίες ιατρικού τουρισμού, για παράδειγμα το μαιευτήριο «Έλενα» έχει υπερσύγχρονα μέσα εξωσωματικής γονιμοποίησης, αλλά είναι χρήσιμη η βελτίωση και η σύμπραξη του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα. Ένα μειονέκτημα που υπάρχει όμως, είναι η αδιαφορία της πολιτείας για τον τουρισμό.
Για την εφαρμογή του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα, είναι αναγκαίο να γίνουν κάποιες σημαντικές κινήσεις. Αρχικά, ίδρυση Υφυπουργείου Ιατρικού Τουρισμού ή Ειδικό Επιμελητήριο Επιχειρήσεων Ιατρικού Τουρισμού, για να αναλάβει την όλη υποστήριξη της προσπάθειας. Επίσης, πολύ σημαντικό κομμάτι είναι η στόχευση που πρέπει να κάνουν οι αρμόδιοι φορείς της χώρας, για να αποφασίσουν σε ποιες χώρες θα απευθυνθούν. Οι ιδανικότερες χώρες θα ήταν οι ευρωπαϊκές, οι χώρες της μεσογείου και οι χώρες στις οποίες υπάρχει έντονο το ελληνικό στοιχείο, μέσω της ομογένειας.
Οι παρεχόμενες υπηρεσίες πρέπει να είναι αυτές που αναφέρθηκαν ανωτέρω. Για να επιτευχθεί όμως η παροχή αυτών των υπηρεσιών προτείνεται η χρήση οργανωμένων σχημάτων medical facilitators, τα οποία θα έχουν το ρόλο του μεσάζοντα ανάμεσα στον ασθενή και τους φορείς των παρεχόμενων υπηρεσιών. Αυτά είναι οργανωμένα πακέτα ιατρικού τουρισμού που θα πρέπει να προωθηθούν μέσω των συγκεκριμένων δικτύων και θα πρέπει να εναρμονίσουν την λειτουργία τους με τους δοκιμασμένους στην διεθνή αγορά όρους των συμβολαίων παροχής υπηρεσιών ιατρικού τουρισμού, τα οποία χρησιμοποιούν οι έμπειροι και αξιόπιστοι επαγγελματίες facilitators. Ο πάροχος της υπηρεσίας (υγειονομικός πάροχος, medical tourism facilitator) θα πρέπει να είναι σε θέση να προτείνει το καταλληλότερο πακέτο ιατρικού τουρισμού με βάση το συνολικό ιατρικό ιστορικό και την τρέχουσα κατάσταση της υγείας του διεθνή ασθενή. Θα πρέπει επίσης να προσφέρεται πλήρης σχεδιασμός για τις υπηρεσίες ταξιδιωτικών κρατήσεων και διαμονής με τη διαθεσιμότητα των καταλληλότερων ξενοδοχειακών καταλυμάτων.
