Βάζοντας στο μικροσκόπιο ερωτήματα που χρειάζονται επειγόντως νέες απαντήσεις, η συγγραφέας και αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιστορίας Εξωτερικής Πολιτικής στη Νομική Σχολή Αθηνών, Λένα Διβάνη, επιχειρεί μια διερεύνηση, που επικεντρώνεται στα «ημέτερα πταίσματα», και μας μιλά για το βιβλίο της «“Ύπουλος θωπεία” – Ελλάδα και ξένοι, 1821 – 1940», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Ποια θέματα διερευνά η «Ύπουλος θωπεία»;
Με τη μελέτη αυτή του παρελθόντος, προσπάθησα να απαντήσω σε ένα πολύ σημερινό ερώτημα: γιατί η σχέση της Ελλάδας με τους “ξένους” ήταν ανέκαθεν τόσο προβληματική; Ανατρέχοντας σε όλους σχεδόν τους τομείς της σχέσης αυτής, από τα δάνεια μέχρι τα “εισαγόμενα” κοινωνικά κινήματα, όπως ο κομμουνισμός, ο φεμινισμός ή το κίνημα ειρήνης, ανιχνεύονται οι ρίζες της κακοδαιμονίας. Πάρα πολύ ενδιαφέρον έχουν άγνωστα κομμάτια, όπως η ίδρυση του ΙΚΑ, η υιοθέτηση ενός εθνικού συστήματος υγείας ή κτηματολογίου, όλα εγχειρήματα που ήρθαν απέξω, ως μεταφορά τεχνογνωσίας, και δαιμονοποιήθηκαν ή απορρίφθηκαν, κυρίως γιατί συγκρούστηκαν με ντόπια συμφέροντα.
Τι θα έπρεπε να επανεξετάσουμε με νέα ματιά;
Θα πρέπει, νομίζω, να εξετάσουμε ψύχραιμα και χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις συνολικά τις σχέσεις μας με τις μεγάλες και τις μικρές δυνάμεις. Η εξωτερική πολιτική και η οικονομία λ.χ. δεν είναι σχέσεις αγάπης. Κανείς δεν μας “αγαπάει” και κανείς δεν μας “μισεί”. Όλοι προσπαθούν να προωθήσουν τα συμφέροντά τους κάθε φορά και το ίδιο πρέπει να προσπαθήσουμε να κάνουμε κι εμείς, χωρίς κορώνες και λαϊκισμούς. Και το μόνο εργαλείο χάραξης και στήριξης μια τέτοιας γραμμής είναι η γνώση. Η γνώση ήταν και θα είναι πάντα η πιο αδιαφιλονίκητη δύναμη για τον πολίτη, που δεν θέλει να είναι άθυρμα.
Στη σύγχρονη Ελλάδα της κρίσης, ποια είναι τα «ημέτερα πταίσματα»;
Διαβάζοντας το βιβλίο μου, θα καταλάβετε ότι τα λάθη, που κάνουμε σήμερα, μοιάζουν τρομακτικά με τα λάθη, που κάναμε τον 19ο αιώνα. Ερευνώντας, δεν σας κρύβω, υπήρχαν μέρες, που ένιωθα ένα είδος απελπισίας. Η ίδια εθελοτυφλία, η ίδια έλλειψη λογικής και ψυχραιμίας. Όποιος “ξένος” μάς επαινεί γίνεται θεός και όποιος μας ασκεί κριτική γίνεται αποδιοπομπαίος τράγος, χωρίς να εξετάζουμε την ουσία των λόγων του. Το περίφημο μνημόνιο λ.χ. δαιμονοποιήθηκε τραγικά, ενώ είχε μέτρα (όπως η αξιολόγηση π.χ.), που μόνοι μας θα έπρεπε να είχαμε υιοθετήσει από καιρό. Η δαιμονοποίηση επέτρεψε και στην κυβέρνηση να αποδίδει σε αυτό τις δικές της στρεβλές επιλογές, που εξυπηρετούσαν μόνον εκείνη. Η τρόικα της είπε να χαρίζει χρήματα στα κανάλια και στους επιχειρηματίες της αρεσκείας της; Η τρόικα της είπε να κλείσει την ΕΡΤ εν τω μέσω της νυκτός; Η τρόικα της είπε να διαλύσει το Πανεπιστήμιο, απομακρύνοντας τόσους απαραίτητους υπαλλήλους, ενώ κρατούσε σε λειτουργία εντελώς άχρηστους Oργανισμούς;
Τελικά, «τι θα γίνουμε, άμα δεν μεγαλώσουμε»;
Αν δεν μεγαλώσουμε, αν δεν γίνουμε πολίτες και όχι υπήκοοι, θα είμαστε καταδικασμένοι στο διηνεκές να μας αντιμετωπίζουν, εντός και εκτός της χώρας, ως ασόβαρα ανήλικα. Ζούμε σε ζόρικες εποχές. Ο κόσμος αλλάζει, δίχως να κοιτάζει τη δικιά μας μελαγχολία, για να θυμηθούμε και λίγο τον Σαββόπουλο. Το ζήτημα είναι να είμαστε παίκτες στη διαδικασία αυτής της αλλαγής και όχι ολοφυρόμενοι θεατές, ως συνήθως.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
