Βασισμένο σε ένα από τα ωραιότερα έργα της κρητικής λογοτεχνίας, αναγνωρισμένο ως μια από τις σημαντικότερες δημιουργίες της Αναγέννησης και συνολικά του ευρωπαϊκού πολιτισμού, τον «Ερωτόκριτο» του Βιτσέντζου Κορνάρου, το μιούζικαλ του Δημήτρη Μαραμή παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ), στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ).
Σε μουσική διεύθυνση και λιμπρέτο του ίδιου του συνθέτη και σκηνοθεσία και χορογραφία Κωνσταντίνου Ρήγου, το έργο, το οποίο αποτελεί την πρώτη παραγγελία της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ στον χώρο του μιούζικαλ, παρουσιάζεται για δέκα μόνο παραστάσεις, στις 5, 6, 7, 12, 13, 14, 18, 19, 20 και 21 Μαΐου, στις 8.30 το βράδυ.
Περιπετειώδης έρωτας με αίσιο τέλος
Γραμμένος περίπου το 1600, στην Κρήτη, ο «Ερωτόκριτος» είναι ένα περιπετειώδες αφηγηματικό ποίημα, με περισσότερους από δέκα χιλιάδες στίχους σε κρητική διάλεκτο, ομοιοκαταληξία και ρυθμό ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο. Το έργο εξιστορεί τον έρωτα δύο νέων από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις -του Ερωτόκριτου, γιου ενός αυλικού, και της Αρετούσας, κόρης του βασιλιά της Αθήνας, Ηράκλη-, ο οποίος, μετά από πολλές περιπέτειες, αντιδράσεις και αντιξοότητες, οδηγείται σε αίσιο τέλος.
Ο Ερωτόκριτος, όμως, δεν αποτελεί μόνο μια ιστορία αγάπης. Ο Κορνάρος αποτυπώνει μοναδικά τους διαλόγους, σκιαγραφεί με ασύλληπτη λεπτομέρεια τους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών και περιγράφει με συναρπαστικό τρόπο τα γεγονότα, τις σκέψεις, τα συναισθήματα και την ψυχολογική τους κατάσταση. Σε όλη τη ροή του ποιήματος, αναδεικνύει πολιτισμικά στοιχεία και δεδομένα, φανερώνει αντιλήψεις, ιδέες και συμπεριφορές, ξεδιπλώνοντας έναν ολόκληρο κόσμο. Παράλληλα, εξυμνεί τον έρωτα, τη φιλία, την αρετή, τη γενναιότητα, το θάρρος, την αγάπη για την πατρίδα, αλλά και την ανάγκη για ελευθερία. Οι δύο νέοι ήρωες συγκρούονται με την εξουσία, τα ήθη και τις αντιλήψεις της εποχής, προκειμένου να ζήσουν μαζί ελεύθεροι.
Υπερβαίνοντας τα στερεότυπα του είδους
Η Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ αντιλαμβάνεται το μουσικό θέατρο χωρίς αισθητικές προκαταλήψεις και προσεγγίζει την έννοια της σύγχρονης δημιουργίας χωρίς στεγανά. Έτσι, τα είδη του ελαφρού μουσικού θεάτρου, το οποίο έχει μεγάλη ιστορία στον ελληνικό χώρο, έχουν ισότιμη παρουσία στον προγραμματισμό της.
Υπερβαίνοντας τα στερεότυπα του είδους, ο «Ερωτόκριτος» του Δημήτρη Μαραμή, γνωστού συνθέτη του έντεχνου κυρίως τραγουδιού, φέρνει το λεξιλόγιο του μιούζικαλ, με τις αναφορές του συνθέτη στην τζαζ και τα μπλουζ, κοντά στην κρητική μουσική παράδοση, από την οποία αντλεί μεγάλο μέρος του υλικού του. Το μιούζικαλ κρατάει την πρωτότυπη διάλεκτο και τη δομή του αναγεννησιακού έργου.
Ωστόσο, παρόλη τη χρήση του ιδιαίτερου δεκαπεντασύλλαβου του Κορνάρου, που παραπέμπει στο πρωτότυπο ιστορικό πλαίσιο, ο «Ερωτόκριτος» του Μαραμή δεν τοποθετείται σε συγκεκριμένο χρόνο και χώρο και εστιάζει, κυρίως, στα διαχρονικά στοιχεία της ερωτικής ιστορίας του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, στην αρρώστια του πόθου και τις περιπέτειες των δύο νέων, μέχρι να φτάσουν στο αίσιο τέλος του γάμου τους.
Χωρίς να προδοθεί ούτε μία συλλαβή
Ο Δημήτρης Μαραμής σημειώνει: «Το πρώτο ερώτημα, που έθεσα στον εαυτό μου, ήταν το πώς θα προσέγγιζα μουσικά αυτό το κλασικό αριστούργημα των δέκα χιλιάδων στίχων γραμμένο στην κρητική διάλεκτο, μέρη του οποίου σιγοτραγουδιούνται από όλους τους Έλληνες στην παραδοσιακή τους μελοποίηση. Θεώρησα ότι θα πρέπει να μελοποιηθεί με έναν τελείως διαφορετικό τρόπο σε σχέση με αυτά που είχαμε συνηθίσει έως τώρα, χωρίς, όμως, να προδοθεί ούτε μία συλλαβή από τον λόγο του Βιτσέντζου Κορνάρου.
Το δεύτερο βήμα ήταν να αφουγκραστώ ανεπηρέαστος τη μουσική των αθάνατων αυτών δεκαπεντασύλλαβων, οι οποίοι κρύβουν ήχους, ρυθμούς, συμφωνίες, διαφωνίες, μουσικές πολλές και διαφορετικές μέσα στο αυστηρό τους ποιητικό πλαίσιο. Άρχισα να οργανώνω τη μουσική μου εργαλειοθήκη. Έπρεπε από το χάος των ηχητικών συνδυασμών της μουσικής να επιλέξω μόνο τα απαραίτητα μουσικά εργαλεία, με τα οποία θα μπορούσα να ξεκλειδώσω το συγκινησιακό πάθος, το νόημα και την ομορφιά αυτών των στίχων.
Η μαγιά του μουσικού έργου θα ήταν η χρήση λάιτ μοτίβ, δηλαδή μουσικών θεμάτων, μοτίβων και συγκεκριμένων συνδυασμών συγχορδιών που θα συμβόλιζαν συγκεκριμένες καταστάσεις, έννοιες, αλλά και χαρακτήρες, μέσα στην πλοκή, και τα οποία θα επανέρχονταν κατά τη ροή του έργου σε διαφορετικές σκηνές και χρονικές περιόδους. Ο κάθε χαρακτήρας από τους πέντε βασικούς ήρωες έχει δομηθεί με τα δικά του μοτίβα, ώστε, ακούγοντας τη μουσική, ακόμη και χωρίς τους στίχους, να κατανοεί ο θεατής ποιος ακριβώς είναι.
Όσον αφορά στο ποιητικό κείμενο, ήταν, εξαρχής, ειλημμένη η απόφαση να χρησιμοποιήσω το πρωτότυπο κείμενο του Βιτσέντσου Κορνάρου, καθώς, σε αυτό, κρύβεται όλη η ποιητική δύναμη και η άφθαρτη ομορφιά του έργου. Σπάνια χρησιμοποιείται στην όπερα, στο μιούζικαλ γενικότερα, ένα ποιητικό κείμενο τόσο υψηλής ποίησης, και το γεγονός αυτό, από μόνο του, συνιστά μια πρόκληση και προσδίδει μια ιδιαιτερότητα, για να μην πω μοναδικότητα, στο όλο εγχείρημα. Δεν ακολούθησα αυστηρά τη γραμμική εξέλιξη της πλοκής, αλλά επέλεξα σκόρπιους στίχους από το σώμα των δέκα χιλιάδων στίχων του έργου και ανασυνέθεσα σκηνές, που δεν υπάρχουν μέσα στο πρωτότυπο, τουλάχιστον όχι σε αυτήν τη μορφή».
«Όλο το έργο είναι ένα ψυχολογικό παζλ»
Ο διακεκριμένος χορογράφος, σκηνοθέτης και εικαστικός Κωνσταντίνος Ρήγος σημειώνει: «Ακολουθώντας το κείμενο που αναδεικνύει με λεπτομέρειες την ψυχολογική κατάσταση των ηρώων, επιχειρώ να αναδείξω όλα τα συναισθήματά τους στο σήμερα. Η Αρετούσα είναι μια επαναστάτρια, ένα κορίτσι του σήμερα, ίσως και του αύριο, η οποία φέρει, όμως, το βάρος της παρουσίας ενός κυριαρχικού πατέρα. Ο Ερωτόκριτος είναι ένας σκοτεινός ήρωας. Ένας πολεμιστής, του οποίου ο έρωτας για την Αρετούσα τού γίνεται μανία. Επιστρέφει πρώτα για να σώσει τη χώρα του, μετά για να σώσει τον βασιλιά και, τέλος, για να διεκδικήσει δικαιωματικά την Αρετούσα. Οι πρωταγωνιστές έρχονται σε σύγκρουση με τους γύρω τους, για να οδηγηθούν, σε αντίθεση με άλλες γνωστές ιστορίες αγάπης, σε ένα αίσιο τέλος.
Όλο το έργο είναι ένα ψυχολογικό παζλ. Και προσπαθώ ακριβώς να υπογραμμίσω δύο στοιχεία: από τη μία το χιούμορ και την ελαφρότητα, από την άλλη το δράμα. Υπερτονίζω τον εφηβικό ενθουσιασμό στο πρώτο μέρος, το εφηβικό δράμα στο δεύτερο. Γιατί, μην το ξεχνάμε, στο πρωτότυπο κείμενο, οι ήρωες είναι πολύ νεαροί: η Αρετούσα δεκατεσσάρων και ο Ερωτόκριτος μόλις δεκαοχτώ χρόνων. Ο “Ερωτόκριτος” είναι μια μεγάλη ιστορία αγάπης, ένα επαναστατικό κείμενο για την αγάπη».
Ταυτότητα παράστασης
Σκηνοθεσία – χορογραφία – σκηνικό: Κωνσταντίνος Ρήγος, συνεργάτις σκηνογράφος: Μαίρη Τσαγκάρη, κοστούμια: Γιώργος Σεγρεδάκης, φωτισμοί Χρήστος Τζιόγκας, διεύθυνση φωνητικού συνόλου: Μάτα Κατσούλη. Ερμηνεύουν: Θοδωρής Βουτσικάκης (Ερωτόκριτος), Μαρίνα Σάττι (Αρετούσα), Gautier Βελισσάρης (Πολύδωρος), Ιωάννα Φόρτη (Νένα), Κωστής Μαυρογένης (Ρήγας). Φωνητικό σύνολο: Βασίλης Δημακόπουλος, Νίκος Ζιάζιαρης, Νικόλαος Κατσιγιάννης, Γιάννης Κοντέλλης, Βασίλης Κούρτης, Ανδρέας Μεταξάς – Μαριάτος, Σταμάτης Πακάκης, Σπύρος Σώκος. Συμμετέχει εννεαμελές ενόργανο σύνολο.
Πληροφορίες
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος: λεωφ. Συγγρού 364 – Καλλιθέα, τηλ.: 213 0885700. Τιμές εισιτηρίων: 20, 15, 12 (φοιτητικό – παιδικό) ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: ταμεία της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ (καθημερινά: 09.00 – 21.00), ταμεία θεάτρου Ολύμπια: Ακαδημίας 59, τηλ.: 210 3662100 (Τρίτη – Κυριακή: 09.00 – 21.00 και Δευτέρα 09.00 – 16.00), ηλεκτρονικά: nationalopera.gr.
