Ένα μόριο το οποίο μπορεί να μειώνει τη μάζα του σωματικού λίπους σε ποντίκια χωρίς να επηρεάζει τη λήψη τροφής και τη μυϊκή μάζα ή να αυξάνει τη θερμοκρασία του σώματος ανακάλυψαν επιστήμονες στο Virginia Tech.
Η παχυσαρκία εκτιμάται πως επηρεάζει το 13% του ανθρώπινου πληθυσμού, και συνοδεύει πολλές ασθένειες που συνδέονται μαζί της- όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτης κ.α. Η «παραδοσιακή» μέθοδος αντιμετώπισής της, μέσω δίαιτας, μπορεί να είναι δύσκολη για πολλούς- οπότε και μια φαρμακολογική προσέγγιση θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά.
Ο καθηγητής Γουέμπστερ Σάντος και συνάδελφοί του εντόπισαν πρόσφατα ένα μικρό μιτοχονδριακό μη συζεύκτη/ «αποσυνδετήρα», το BAM15, που μειώνει τη μάζα σωματικού λίπους στα ποντίκια χωρίς να επηρεάζει τη λήψη τροφίμων και τη μυϊκή μάζα ή να αυξάνει τη θερμοκρασία του σώματος- ενώ επιπλέον το μόριο αυτό μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και έχει επωφελή επίδραση και σε άλλους τομείς.
Η σχετική έρευνα δημοσιεύτηκε στο Nature Communications στα μέσα του Μαΐου και παρουσιάζεται πολλά υποσχόμενη ως προς τη μελλοντική θεραπεία και πρόληψη της παχυσαρκίας, του διαβήτη και ειδικά της μη αλκοολικής στεατοηπατίτιδας (NASH)- ενός είδους νοσήματος που χαρακτηρίζεται από φλεγμονή και συσσώρευση λίπους στο συκώτι.
Τα μιτοχόνδρια αποτελούν σημαντικό εργαλείο του σώματος, καθώς παράγουν ΑΤΡ- ένα μόριο το οποίο λειτουργεί ως «ενεργειακό συνάλλαγμα» στο κύτταρο, αποτελώντας την κινητήρια δύναμη πίσω από την κίνηση του σώματος και άλλες βιολογικές διαδικασίες.
Για την παραγωγή ΑΤΡ, πρέπει να καίγονται θρεπτικά συστατικά και πρέπει να δημιουργείται μια δύναμη (proton motive force PMF) μέσα στα μιτοχόνδρια. Το PMF παράγεται από ένα «ρεύμα» πρωτονίων, όπου υπάρχει μεγαλύτερη συγκέντρωση πρωτονίων έξω από την εσώτερη μεμβράνη και χαμηλότερη συγκέντρωση πρωτονίων στο πλέγμα, ή τον χώρο εντός της εσώτερης μεμβράνης. Το κύτταρο παράγει ΑΤΡ όποτε διέρχονται πρωτόνια μέσα από ένα ένζυμο ονόματι ΑΤΡ συνθάση, που είναι ενσωματωμένο στη μεμβράνη. Ως εκ τούτου, η οξείδωση των θρεπτικών ουσιών (η καύση τους) συνδέεται με τη σύνθεση ΑΤΡ. «Οπότε οτιδήποτε μειώνει το PMF έχει τη δυνατότητα να αυξάνει την αναπνοή. Οι μιτοχονδριακοί μη συζεύκτες είναι μικρά μόρια που πηγαίνουν στα μιτοχόνδρια για να βοηθούν τα κύτταρα να αναπνέουν περισσότερο. Πρακτικά αλλάζουν τον μεταβολισμό στο κύτταρο έτσι ώστε να καίμε περισσότερες θερμίδες χωρίς να ασκούμαστε» είπε ο Σάντος.
Οι μιτοχονδριακοί μη συζεύκτες μεταφέρουν πρωτόνια στο πλέγμα προσπερνώντας την ΑΤΡ συνθάση, κάτι που προκαλεί αναταραχή στο PMF. Για να αποκατασταθεί η ισορροπία, πρέπει να βγουν πρωτόνια από το μιτοχονδριακό πλέγμα, και ως αποτέλεσμα το κύτταρο αρχίζει να καίει καύσιμο σε υψηλότερα επίπεδα από το κανονικό. Γνωρίζοντας πως αυτά τα μόρια μπορούν να αλλάξουν τον μεταβολισμό ενός κυττάρου, οι επιστήμονες ήθελαν να βεβαιωθούν ότι το φάρμακο έφτανε στους επιθυμητούς στόχους και ήταν, πάνω από όλα, ασφαλές. Μέσα από μια σειρά δοκιμών σε ποντίκια διαπιστώθηκε ότι το ΒΑΜ15 δεν είναι τοξικό, ακόμα και σε μεγάλες δόσεις, ούτε επηρεάζει το κέντρο του εγκεφάλου που λέει στο σώμα μας εάν πεινάμε ή είμαστε χορτάτοι.
Στο παρελθόν πολλά φάρμακα αδυνατίσματος έλεγαν στο σώμα να σταματήσει να τρώει, μα ως αποτέλεσμα οι ασθενείς «υποτροπίαζαν» και έτρωγαν πιο πολύ. Στις μελέτες πάνω στο ΒΑΜ15 τα ζώα έτρωγαν το ίδιο με την ομάδα ελέγχου, και πάλι έχαναν μάζα λίπους. Επίσης, δεν διαπιστώθηκε αύξηση θερμοκρασίας.
Παρόλα αυτά, υπάρχει ένα ζήτημα με την ημιζωή του ΒΑΜ15 (το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ένα φάρμακο παραμένει αποτελεσματικό), καθώς είναι σχετικά μικρή στο μοντέλο των ποντικιών. Για χορήγηση από το στόμα σε ανθρώπους, η βέλτιστη ημιζωή είναι πολύ μεγαλύτερη. Το φάρμακο αυτό αν και αποτελεσματικό στα ποντίκια δεν θα είναι απαραίτητα αποτελεσματικό στους ανθρώπους, τουλάχιστον όχι το ίδιο μόριο. Σε αυτό το πλαίσιο, οι επιστήμονες προσπαθούν να βρουν κάποιο παρόμοιο είδος μορίου, το οποίο θα μένει στο σώμα περισσότερο, με σκοπό τη δημιουργία μιας θεραπευτικής μεθόδου για ανθρώπους.
