Του Έκτωρ-Ξαβιέ Δελαστίκ,
Υ.Δ. Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών
Το ενδεχόμενο πτώσης μετεωριτών στη Γη έχει σταθερή παρουσία, τόσο στην προϊστορία, όσο στην ιστορία και στο σύγχρονο πολιτισμό. Η εξαφάνιση του Κρητιδικού πριν από ~66 εκ. χρόνια βρίσκεται βαθιά ριζωμένη στη λαϊκή σκέψη όχι μόνο επειδή σηματοδότησε το τέλος των δεινοσαύρων: είναι μία από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου γνωρίζουμε με μεγάλη σιγουριά το λόγο, την πτώση μετεωρίτη στην περιοχή της Χερσονήσου του Γιουκατάν στη Β. Αμερική.
Στην αυγή της καταγεγραμμένης ιστορίας, έχουμε τη μέρα-με-τη-μέρα καταγραφή της προσέγγισης και πτώσης ενός μετεωρίτη από σουμέριους αστρονόμους [α] στις 22/09/2193 π.Χ. και ώρα 10:56. Εικάζεται πως η πτώση αυτή είχε τουλάχιστον μέρος της ευθύνης για μία τεράστιας έκτασης κλιματική αλλαγή που οδήγησε σε εκτεταμένη πτώση της θερμοκρασίας και ξηρασίες. Συνθήκες που διήρκησαν τουλάχιστον έναν αιώνα και οδήγησαν σε κατάρρευση πολιτισμών σε πολλές περιοχές του πλανήτη.
Επιστρέφοντας στη σημερινή εποχή, πλέον διαθέτουμε τηλεσκόπια που μπορούν να εντοπίσουν δυνητικούς μετεωρίτες (όπως ονομάζουμε τους αστεροειδείς που συγκρούονται με τη Γη) όχι είκοσι ημέρες πριν όπως ο Σουμέριος αστρονόμος, αλλά μήνες και χρόνια νωρίτερα. Πράγμα που δίνει τη θεωρητική δυνατότητα εκτροπής τους εάν αποτελούν κίνδυνο. Έχει υπολογιστεί πως με ένα μόλις χρόνο περιθώριο, αρκεί να αλλάξουμε ελάχιστα [β] (3.5 cm/s) την ταχύτητα ενός αστεροειδούς ώστε να αποτραπεί η σύγκρουση.
Αφήνοντας κατά μέρος το πρόγραμμα της NASA για την ανίχνευση επικίνδυνων αστεροειδών (CNEOS), θα επικεντρωθούμε σε ένα πρόγραμμα για την αντιμετώπισή τους το οποίο τρέχει αυτό το διάστημα: το πρόγραμμά “Δοκιμή Εκτροπής Διπλού Αστεροειδούς” (D.A.R.T.) [γ] και το οποίο βρίσκεται στις τελευταίες και πιο σημαντικές του ημέρες, με ορίζοντα τις 26/09/2022. Ο κεντρικός σκοπός είναι η δοκιμαστική καθοδήγηση ενός αυτόματου διαστημικού ρομπότ σε έναν ασφαλή αστεροειδή και η ελεγχόμενη πρόσκρουσή του σε αυτόν ώστε να μεταβληθεί η τροχιά του. Βελτιώνουμε έτσι τεχνολογίες και υπολογιστικά μοντέλα πάνω στα οποία θα βασιστούν οι μελλοντικές αποστολές. Φυσικά, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη και ενδιαφέρουσα από αυτή τη συνοπτική περιγραφή.
Πρώτα απ’ όλα, η αποστολή που εκτοξεύθηκε στις 24/11/2021 αποτελείται από δύο μέρη: ένα μέρος θα προσκρούσει και θα καταστραφεί πάνω στο στόχο, και το δεύτερο (LICIACube, φτιαγμένο από την ιταλική Διαστημική Υπηρεσία) θα έχει αποσπαθεί ώστε να καταγράψει και να μεταδώσει την πρόσκρουση.
Δεύτερον, ο ίδιος ο στόχος είναι ένα διπλό σύστημα αστεροειδών, ο “Δίδυμος” (διαμέτρου περίπου 780 μέτρων) και ο “Δίμορφος” (160 μέτρα). Το πώς θα μεταβληθεί ο τρόπος που γυρίζουν ο ένας γύρω από τον άλλον μετά τη σύγκρουση είναι πολύ πιο εύκολο να μετρηθεί απ’ ότι η γενική τους τροχιά γύρω από τον ήλιο και να δώσει πολύ πιο ακριβή και σημαντικά στοιχεία για τις μελλοντικές αποστολές.
Τρίτον, η ίδια η αποστολή DART φέρει και δοκιμάζει για πρώτη φορά μία σειρά από υποβοηθητικές, πειραματικές τεχνολογίες: από νέους τύπους ηλεκτρονικών υπολογιστικών συστημάτων και κεραίας επικοινωνίας, έως την πρώτη δοκιμή ηλιακών στοιχείων σε μορφή ξετυλιγόμενου ρολού στο βαθύ διάστημα.
Τέταρτον, είναι μία από τις πρώτες λίγες φορές που δοκιμάζονται μηχανές ιόντων Ξένου (NEXT-C ion engine) για την πρόωση στο διάστημα, οι οποίες έχουν μία σειρά πλεονεκτήματα σε σχέση με παραδοσιακότερες τεχνολογίες υγρών καυσίμων.
Πέμπτον και ίσως σημαντικότερο, η αποστολή αυτή είναι σε ένα σημαντικό της μέρος αυτο-καθοδηγούμενη: η κάμερα της συσκευής DART λαμβάνει φωτογραφίες του ζεύγους του ζεύγους αστεροειδών όχι μόνο για αποστολή στη Γη και αναμονή οδηγιών, αλλά για να αυτοπλοηγείται. Χρησιμοποιεί την αλληλουχία των εικόνων ώστε να αναγνωρίζει από μόνη της το Δίδυμο και το Δίμορφο και να πραγματοποιεί συνεχείς διορθώσεις πορείας ώστε να συγκρουστεί σωστά με το Δίμορφο, μετατρεπόμενη κατά τα μέγιστα σε αυτόματη αποστολή.
Σε λίγες ημέρες θα έχουμε μάλλον κατακτήσει ένα σημαντικότατο ορόσημο μιας προστασίας που έχει τεράστιο νόημα, αλλά μόνον ως παγκόσμιας διάστασης συλλογική προσπάθεια.
[α] Lemke, Frank & Seifert, Joachim. (2014). The Sumerian K8538 tablet – The great meteor impact devastating Mesopotamia.
[β] S.-Y. Park and I. M. Ross, “Two-Body Optimization for Deflecting Earth-Crossing Asteroids”, Journal of Guidance, Control and Dynamics, Vol. 22, No.3, 1999, pp.415–420.
