Η εισβολή του Σαντάμ Χουσεΐν στο Κουβέιτ έχει ήδη αναστατώσει τον πλανήτη. Και στις 28 Αυγούστου 1990, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ τραβά τη σκανδάλη: επιβάλλει καθολικό εμπάργκο στις εξαγωγές πετρελαίου του Ιράκ και του Κουβέιτ.
Μέσα σε λίγες ώρες, οι διεθνείς αγορές «παγώνουν». Η παγκόσμια αγορά χάνει 4,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα – σχεδόν το 6% της συνολικής παραγωγής. Το αργό πετρέλαιο που κόστιζε 21 δολάρια τον Ιούλιο εκτοξεύεται πάνω από τα 40 δολάρια το βαρέλι, με αύξηση σχεδόν 100% σε λιγότερο από δύο μήνες.
Ο Σαντάμ κρατά το Κουβέιτ – ο κόσμος κρατά την ανάσα του
Ο Ιρακινός ηγέτης ελέγχει ξαφνικά πάνω από το 20% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου. Το Κουβέιτ, με παραγωγή 2 εκατ. βαρελιών ημερησίως, θεωρείται «στολίδι» της ενεργειακής αγοράς.
Η κίνηση του ΟΗΕ επιχειρεί να στραγγαλίσει τον Σαντάμ οικονομικά, αλλά βυθίζει τις αγορές σε αβεβαιότητα. Χρηματιστήρια από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Τόκιο καταγράφουν ισχυρές απώλειες.
Ο Dow Jones χάνει μέσα σε μια μέρα 150 μονάδες – στη μεγαλύτερη πτώση του από το κραχ του 1987 – ενώ στην Ευρώπη οι δείκτες κατρακυλούν κατά 3% έως 5%.
Οι αριθμοί της κρίσης
- 4,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως εκτός αγοράς
- +90% αύξηση στις τιμές μέσα σε 8 εβδομάδες: Από 21 δολάρια τον Ιούλιο → 41 δολάρια στα τέλη Σεπτεμβρίου
- Η τιμή φτάνει στο υψηλότερο επίπεδο από την ιρανική επανάσταση του 1979
- Η άνοδος αυτή δεν πλήττει μόνο τις ενεργοβόρες βιομηχανίες. Οι αεροπορικές εταιρείες αναγκάζονται να αυξήσουν τα εισιτήρια κατά 15% μέσα σε λίγες εβδομάδες. Οι μεταφορές γίνονται ακριβότερες, οι πρώτες ύλες ακολουθούν ανοδική πορεία και οι κυβερνήσεις της Δύσης μιλούν πλέον ανοιχτά για κίνδυνο ύφεσης.
Η επόμενη μέρα
Στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους ανησυχεί ότι οι αυξημένες τιμές καυσίμων θα ρίξουν την οικονομία σε ύφεση.
Η Ιαπωνία και η Δυτική Ευρώπη, εξαρτημένες από τις εισαγωγές πετρελαίου, βλέπουν το κόστος ενέργειας να εκτοξεύεται κατά 30% σε λίγες εβδομάδες. Η Bundesbank στη Γερμανία προειδοποιεί για νέο κύμα πληθωρισμού, ενώ η Τράπεζα της Ιαπωνίας παρεμβαίνει στις αγορές συναλλάγματος για να στηρίξει το γεν.
Το εμπάργκο δεν αναγκάζει τον Σαντάμ να υποχωρήσει. Αντίθετα, τον σπρώχνει σε απομόνωση και οδηγεί στη συγκρότηση μιας διεθνούς συμμαχίας υπό τις ΗΠΑ. Τον Ιανουάριο του 1991, ξεκινά η επιχείρηση «Καταιγίδα της Ερήμου», ο Πόλεμος του Κόλπου που θα αλλάξει για πάντα τη γεωπολιτική ισορροπία στη Μέση Ανατολή.
Η εύθραυστη ενεργειακή ασφάλεια
Η 28η Αυγούστου 1990 μένει στην ιστορία ως η μέρα που η γεωπολιτική άναψε φωτιά στο πετρέλαιο. Για τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις, ήταν μια σκληρή υπενθύμιση ότι η ενεργειακή ασφάλεια είναι εύθραυστη και ότι οι τιμές μπορούν να διπλασιαστούν μέσα σε εβδομάδες. Από το σοκ εκείνο, οι χώρες-καταναλωτές άρχισαν να αναζητούν στρατηγικά αποθέματα, ενεργειακή διαφοροποίηση και νέες πηγές ενέργειας.
Τρεις δεκαετίες αργότερα, το μάθημα εκείνης της ημέρας παραμένει επίκαιρο: όταν η πολιτική κρίση συναντά την εξάρτηση από το πετρέλαιο, η οικονομία ολόκληρου του πλανήτη μπορεί να βρεθεί σε αναταραχή.
