Οι δρόμοι του Μάντσεστερ γεμίζουν από πομπές ανθρώπων. Από το Όλνταμ, το Στόκπορτ, το Μίντλετον, το Ρόιτον, χιλιάδες έχουν φτάσει εδώ για να διαδηλώσουν. Και να διεκδικήσουν.
Στα πανό διαβάζεις «Όχι στους Νόμους των Σιτηρών», «Καθολικό δικαίωμα ψήφου», «Εκπροσώπηση στο Κοινοβούλιο».
Είναι εργάτες, υφαντουργοί, άνεργοι, οικογενειάρχες που δεν έχουν δικαίωμα ψήφου σε μια πόλη 150.000 ψυχών χωρίς ούτε έναν εκπρόσωπο στη νομοθετική εξουσία. Ήρθαν για να ακούσουν τον Χένρι Χαντ, τον πιο γνωστό ριζοσπάστη ομιλητή της εποχής, και να απαιτήσουν ειρηνικά μεταρρύθμιση.
Το ημερολόγιο γράφει 16 Αυγούστου 1819.
Μια χώρα σε κρίση
Τέσσερα χρόνια μετά το τέλος των Ναπολεόντειων Πολέμων, η Βρετανία βυθίζεται σε ύφεση. Οι Νόμοι των Σιτηρών κρατούν το ψωμί ακριβό, οι υφαντουργοί βλέπουν τους μισθούς τους να καταρρέουν, οι στρατιώτες που γύρισαν από το μέτωπο δεν βρίσκουν δουλειά.
Στο πολιτικό σύστημα, οι «σάπιοι δήμοι» – χωριά χωρίς κατοίκους που στέλνουν βουλευτές – έχουν μεγαλύτερη εκπροσώπηση από τα βιομηχανικά κέντρα.
Οι ριζοσπάστες πιστεύουν ότι μόνο η καθολική ανδρική ψήφος μπορεί να αλλάξει την κατάσταση. Η συγκέντρωση στο Σεντ Πίτερς Φιλντ είναι το αποκορύφωμα μηνών οργάνωσης και λαϊκής πίεσης.
Η εντολή που φέρνει το χάος
Από το πρωί, οι τοπικοί δικαστές παρακολουθούν από ένα σπίτι στη γωνία του Σεντ Πίτερς Φιλντ. Στρατιώτες και έφιππη πολιτοφυλακή περιμένουν σε ετοιμότητα.
Η εικόνα των δεκάδων χιλιάδων συγκεντρωμένων, ήρεμων αλλά αποφασισμένων, κάνει τον πρόεδρο των δικαστών, Ουίλιαμ Χάλτον, να δώσει εντολή: σύλληψη των ομιλητών.
Ο επικεφαλής της πολιτοφυλακής, Χιου Μπέρλι, παίρνει την εντολή. Η πορεία προς την εξέδρα ξεκινά.
Η πολιτοφυλακή, άπειρη και νευρική, προχωρά μέσα στο πυκνό πλήθος. Τα άλογα σπρώχνουν, οι άνθρωποι δεν έχουν πού να φύγουν. Ξαφνικά, οι σπάθες βγαίνουν από τα θηκάρια. Ουρλιαχτά. Μια γυναίκα πέφτει, ένα μικρό παιδί μόλις δύο ετών, ο Γουίλιαμ Φιλντς, σκοτώνεται στα χέρια της μητέρας του.
Οι ομιλητές, ανάμεσά τους ο Χαντ, συλλαμβάνονται. Η βία εξαπλώνεται. Από τα παράθυρα, ο Χάλτον βλέπει το χάος και δίνει νέα εντολή: το πλήθος πρέπει να διαλυθεί.
Η σφαγή
Οι έφιπποι ουσάροι σχηματίζουν γραμμή και ορμούν με τα σπαθιά γυμνά. Από την άλλη πλευρά, η πολιτοφυλακή του Τσέσαϊρ μπαίνει κι αυτή στο πεδίο. Ο κόσμος προσπαθεί να διαφύγει, αλλά οι έξοδοι είναι φραγμένες από πεζικό με ξιφολόγχες.
Μέσα σε δέκα λεπτά, το Σεντ Πίτερς Φιλντ γεμίζει από τραυματίες. Όσοι έχουν γλιτώσει μεταφέρουν τους βαριά χτυπημένους σε σπίτια και ταβέρνες, φοβούμενοι να πάνε στο νοσοκομείο – εκεί γιατροί ζητούν πρώτα δήλωση πίστης στην κυβέρνηση πριν δεχτούν να τους περιθάλψουν.
Αριθμός και πρόσωπα
Ο απολογισμός είναι τραγικός: τουλάχιστον 18 νεκροί, πάνω από 600 τραυματίες.
Από τα 654 καταγεγραμμένα θύματα, 168 είναι γυναίκες – ποσοστό τριπλάσιο από τη συμμετοχή τους στο πλήθος, γεγονός που ενισχύει την πεποίθηση ότι στοχοποιήθηκαν.
Τα πανό τους γράφουν «Ελευθερία και Αδελφοσύνη», «Ενότητα και Δύναμη». Ένα από αυτά, πράσινο μετάξι με χρυσά γράμματα, σώζεται ακόμη στη βιβλιοθήκη του Μίντλετον – το παλαιότερο πολιτικό λάβαρο στον κόσμο.
Η επόμενη μέρα
Το σοκ στο Μάντσεστερ είναι τεράστιο.
Οι τοπικές εφημερίδες μιλούν για σφαγή, για μακελειό. Η ριζοσπαστική Manchester Observer βαφτίζει το γεγονός «Peterloo», ειρωνική αναφορά στη νίκη του Waterloo – μόνο που εδώ οι «ήρωες» σκότωσαν άοπλους πολίτες.
Η κυβέρνηση του λόρδου Λίβερπουλ απαντά όχι με μεταρρύθμιση, αλλά με τους «Έξι Νόμους» για να περιορίσει το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και να φιμώσει τον Τύπο.
Ωστόσο, δύο χρόνια αργότερα, ένας νεαρός δημοσιογράφος που βρισκόταν εκεί, ο Τζον Έντουαρντ Τέιλορ, ιδρύει το Manchester Guardian για να δώσει φωνή σε όσους φιμώνονται.
Η κληρονομιά του Πίτερλου
Το Peterloo δεν φέρνει άμεσες αλλαγές. Αλλά γίνεται σύμβολο της λαϊκής διεκδίκησης και αφετηρία για την πορεία προς το Μεγάλο Νόμο Μεταρρύθμισης του 1832, που καταργεί τους «σάπιους δήμους» και δίνει έδρες στις βιομηχανικές πόλεις.
Για δεκαετίες, η μνήμη του μένει στο περιθώριο. Μόνο μια μπλε πλάκα θυμίζει το σημείο – ως «διάλυση συγκέντρωσης από τον στρατό». Το 2007 αντικαθίσταται με κόκκινη πλάκα που μιλά για «ειρηνική διαδήλωση» και «έφιππη επίθεση με σπαθιά».
Το 2019, στα 200 χρόνια, στήνεται μνημείο: έντεκα ομόκεντροι κύκλοι από πέτρα με χαραγμένα τα ονόματα των νεκρών και τις πόλεις τους.
Ένας λιτός φόρος τιμής σε μια μέρα που το αίμα έβαψε την ιστορία – και έσπειρε τον σπόρο της δημοκρατίας.
